Tο έχω ξαναζήσει αυτό. Τι είναι το Deja Vu (προμνησία) και πώς εξηγείται;

Το Déjà Vu μεταφράζεται κυριολεκτικά από τα γαλλικά και σημαίνει “έχω ήδη δει“.

Είναι η αίσθηση ότι έχετε ήδη δει κάτι – σε συνδυασμό με τη γνώση ότι δεν το έχετε δει στην πραγματικότητα, γι’ αυτό και πολλοί άνθρωποι αιφνιδιάζονται.

Θεωρείται ότι ισοδυναμεί με μια μικρή “δυσλειτουργία” του εγκεφάλου, κατά την οποία συγκρούονται δύο διαφορετικές ροές σκέψης.

Πρόκειται για μια απίστευτα συχνή εμπειρία, κάτι που πιστεύεται ότι έχει βιώσει τουλάχιστον μία φορά το 97% των ανθρώπων , ενώ περισσότερα από τα δύο τρίτα των ανθρώπων το βιώνουν τακτικά.

Ο Άγιος Αυγουστίνος, ένας αρχαίος φιλόσοφος, αναφέρθηκε για πρώτη φορά στην έννοια του déjà vu το 400 μ.Χ. ως “false memoriae”, αλλά ο Γάλλος φιλόσοφος Emile Boirac ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο déjà vu το 1890.

Η πρώτη χρήση της φράσης στον επιστημονικό κόσμο έγινε από τον F.L. Arnaud, έναν νευρολόγο, ο οποίος πρότεινε τη χρήση της σε μια συνεδρίαση της Societe Medico-Psychologique.

Οι πρώτες έρευνες έδειξαν ότι το déjà vu ήταν ένα σημάδι που βοηθούσε τους γιατρούς να διαγνώσουν την επιληψία, αλλά πιο πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι μπορεί να είναι θέμα αντίληψης ή μνήμης.

Επομένως, πώς συμβαίνει το Déjà Vu;

Πιστεύεται ότι το déjà vu μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της σύγκρουσης δύο διαφορετικών ρευμάτων συνείδησης: η εμπειρία της αναγνώρισης μιας τρέχουσας κατάστασης, παράλληλα με την αίσθηση ότι πρόκειται για μια εσφαλμένη ανάμνηση. Ένα βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα του Déjà Vu είναι ότι το άτομο συνειδητοποιεί ότι στην πραγματικότητα δεν έχει ξαναδεί αυτή την κατάσταση στο παρελθόν.

Μερικές φορές, αυτό που συμβαίνει είναι πραγματικά ένα ζήτημα διχασμένης αντίληψης και κάποιος επεξεργάζεται ένα θέαμα δύο φορές, επειδή μπορεί να είχε αποσπαστεί η προσοχή του ή η όρασή του να παρεμποδίστηκε για κάποιο λόγο.

Η δεύτερη αντίληψη, αμέσως μετά την πρώτη, μετατρέπεται σε εκείνη που βιώνεται συνειδητά – αλλά την αισθανόμαστε άγνωστη επειδή δεν έχουμε επίγνωση της πρώτης εμπειρίας, την οποία επεξεργαστήκαμε μόνο εν μέρει.

Κατηγορίες Déjà Vu

Αν και το πραγματικό αίσθημα του déjà vu είναι το ίδιο σε ανθρώπους με υγιή εγκέφαλο και σε άτομα με νευρολογικές παθήσεις, διαφορετικά πράγματα συμβαίνουν στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια κάθε μιας από αυτές τις περιπτώσεις.

Εκείνοι που το βιώνουν πιο τακτικά έχουν λιγότερη φαιά ουσία από εκείνους που δεν το βιώνουν. Η φαιά ουσία είναι το εξωτερικό στρώμα του εγκεφάλου και είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο της κίνησης, της μνήμης και των συναισθημάτων. Συνήθως, όσο περισσότερη φαιά ουσία έχει ένας εγκέφαλος, τόσο πιο αποτελεσματικός είναι.

Σε όσους πάσχουν από νευρολογικές παθήσεις, επηρεάζονται τρία μέρη του εγκεφάλου: ο ιππόκαμπος, η παραϊπποκάμπειος έλικα και ο κροταφικός νεοφλοιός – περιοχές που σχετίζονται με τη διαμόρφωση και τη διαφύλαξη των αναμνήσεων.

Στις περιπτώσεις ασθενών με επιληψία και déjà vu, έχουν παρατηρηθεί μεταβολές στα κυκλώματα μνήμης, ενώ, εν τω μεταξύ, έχουν παρατηρηθεί μεταβολές στα συναισθηματικά κυκλώματα σε “υγιή” άτομα που βιώνουν déjà vu. Το déjà vu πιστεύεται ότι ίσως οφείλεται σε μη φυσιολογική σηματοδότηση στο εσωτερικό του μέσου κροταφικού λοβού, ο οποίος ρυθμίζει την επεξεργασία της μνήμης, ιδίως των οπτικών αναμνήσεων.

Οι περιπτώσεις που μπορεί να αντιμετωπίζουν περισσότερα déjà vu από ό,τι τα άτομα με υγιή εγκέφαλο είναι οι εξής:

• Σχιζοφρένεια
• Επιληψία
• Άγχος
• Αγγειακή άνοια

Ο όρος déjà vu είναι αυτός που χρησιμοποιείται συχνότερα για να αποτυπώσει αυτού του είδους τις εμπειρίες, αλλά στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλά περισσότερα τέτοιου είδους φαινόμενα.

Μερικά άλλα είδη που μπορεί να βιώσετε:

• Déjà entendu: κάτι που έχετε ήδη ακούσει
• Déjà éprouvé: κάτι που έχετε ήδη βιώσει
• Déjà fait: κάτι που έχει ήδη γίνει
• Déjà pensé: κάτι που έχετε ήδη σκεφτεί
• Déjà senti: κάτι που έχετε ήδη νιώσει συναισθηματικά ή έχετε ήδη μυρίσει
• Déjà su: είναι ήδη γνωστό (η γνώση μιας πραγματικότητας)
• Déjà trouvé: έχει ήδη βρεθεί
• Déjà vécu: κάτι που έχει ήδη ζήσει
• Déjà voulu: κάτι που ήδη θα θέλατε

Υπάρχει επίσης και το αντίθετο -jamais vu- που παρατηρείται όταν κάποιος έχει ήδη βρεθεί σχεδόν στην ίδια ακριβώς κατάσταση, αλλά δεν το συνειδητοποιεί.

Αιτίες του Déjà Vu

Αν και τις περισσότερες φορές το déjà vu δεν αποτελεί ένδειξη για οτιδήποτε σοβαρό, υπάρχουν ορισμένοι πιθανοί παράγοντες που ίσως θα πρέπει να λάβετε υπόψη σας αν τα επεισόδια déjà vu σας προκαλούν δυσφορία.

Οι άνθρωποι που είναι κουρασμένοι ή/και αγχωμένοι αναφέρουν συχνά επεισόδια déjà vu.

Αυτό πιστεύεται ότι οφείλεται στο γεγονός ότι η κόπωση και το άγχος επηρεάζουν συνήθως τόσο τη μακροπρόθεσμη όσο και τη βραχυπρόθεσμη μνήμη.

Μια υπόθεση είναι ότι οι υπερβολικές ποσότητες ντοπαμίνης μπορεί να εμπλέκονται σε εμπειρίες déjà vu.

Σε μελέτες για την επιληψία του κροταφικού λοβού, η έρευνα δείχνει ότι ανιχνεύθηκαν αυξημένα επίπεδα ντοπαμίνης σε μοντέλα τρωκτικών με επιληψία του κροταφικού λοβού.

Μια περίεργη αιτία του déjà vu είναι η χρήση των φαρμάκων κατά της γρίπης της αμανταδίνης και του Proin (φαινυλοπροπανολμίνη).

Μια περίπτωση περιγράφει έναν άνδρα που έλαβε αυτόν τον συνδυασμό φαρμάκων για τη θεραπεία μιας λοίμωξης από γρίπη και άρχισε να βιώνει αρκετά επεισόδια déjà vu ανά ώρα – τα οποία σταμάτησαν όταν σταμάτησε τα φάρμακα αυτά.

Και τα δύο αυτά φάρμακα, μεταξύ των ιδιοτήτων τους που αφορούν τον περιορισμό των συμπτωμάτων της γρίπης, δρουν στο σύστημα της ντοπαμίνης και πιστεύεται ότι αυτά τα επεισόδια déjà vu προκλήθηκαν από την περίσσεια ντοπαμίνης στον οργανισμό του ασθενούς.

Ποιοι παθαίνουν Déjà Vu;

Αν και ο καθένας από εμάς μπορεί να βιώσει το déjà vu, εκείνοι που το βιώνουν πολλές φορές παρουσιάζουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, σύμφωνα με έρευνες:

• Υψηλό εισόδημα
• Καλή μόρφωση
• Ταξιδεύουν συχνά
• Όσοι θυμούνται τα όνειρά τους
• Όσοι είναι πολιτικά φιλελεύθεροι
• Ηλικίες 15-25

Η επιληψία είναι η πιο συχνή από τις νευρολογικές παθήσεις που σχετίζονται με το déjà vu, καθώς επηρεάζει τον κροταφικό λοβό του εγκεφάλου σας, όπου πραγματοποιείται η αποκωδικοποίηση της όρασης. Υπάρχουν επίσης διάφοροι τύποι επιληπτικών κρίσεων, αλλά είναι οι απλές μερικές επιληπτικές κρίσεις, επίσης γνωστές ως επιληπτικές κρίσεις με εστιακή έναρξη, που συνδέονται συχνότερα με εμπειρίες déja vu.

Οι επιπτώσεις του Déjà Vu στην καθημερινή μας ζωή

Στα περισσότερα υγιή άτομα, το déjà vu δεν έχει σοβαρές επιπτώσεις, εκτός από ένα μικρό αίσθημα σύγχυσης προς στιγμήν. Ωστόσο, εάν βιώνετε συχνά déjà vu (μερικές φορές την εβδομάδα ή και συχνότερα), ίσως θα πρέπει να επισκεφθείτε έναν νευρολόγο προκειμένου να υποβληθείτε σε εξετάσεις για επιληψία ή άλλες νευρολογικές παθήσεις.