Τι είναι οι ψευδαισθήσεις;

Η ψευδαίσθηση είναι η εμπειρία της αντίληψης ενός πράγματος που δεν υπάρχει πραγματικά στο περιβάλλον, αλλά δημιουργείται από το μυαλό.

Μία ψευδαίσθηση μπορεί κανείς να την δει, να την ακούσει, να την αισθανθεί, να την μυρίσει και να την γευτεί, και συνήθως φαίνεται πολύ ζωντανή στο άτομο που τη βιώνει.

Οι ψευδαισθήσεις μπορεί να εμφανιστούν σε άτομα με ψυχιατρικές παθήσεις, όπως η διπολική διαταραχή ή η σχιζοφρένεια, αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστούν ως παρενέργεια ορισμένων φαρμάκων ή ασθενειών όπως η επιληψία. Ενώ ορισμένες ψευδαισθήσεις μπορεί να είναι ευχάριστες, άλλες μπορούν να περιγραφούν ως τρομακτικές, ανησυχητικές ή ενοχλητικές.

Οι ψευδαισθήσεις είναι αισθήσεις που δημιουργούνται από το μυαλό.

Οι παραισθήσεις είναι κόλπα που παίζονται με τις αισθήσεις. Για παράδειγμα, οι σκιές, η κακή αντίληψη του βάθους ή η απώλεια ακοής μπορούν να κάνουν

κάποιον να παρερμηνεύει τον κόσμο γύρω του. Παραδείγματα παραισθήσεων είναι τα εξής:

• Ένας σωρός από μαξιλάρια σε ένα κρεβάτι γίνεται αντιληπτός ως  ένα άτομο, ένα ζώο ή ένα άλλο αντικείμενο.
• Οι ήχοι από την τηλεόραση θεωρούνται ότι συμβαίνουν στο δωμάτιο.
• Τα παλτά και καπέλα που κρέμονται στην είσοδο γίνονται αντιληπτά ως άτομα που εισέρχονται στο σπίτι.
• Το δικό σας είδωλο γίνεται αντιληπτό ως ένας ξένος στο δωμάτιο.

Κατηγορίες ψευδαισθήσεων

Οι ψευδαισθήσεις μπορούν να προκύψουν μέσω οποιασδήποτε από τις πέντε αισθήσεις, αν και ο πιο συνηθισμένος τύπος ψευδαισθήσεων επηρεάζει την ακοή σας:

• Οι ακουστικές ψευδαισθήσεις αφορούν την ακρόαση φωνών ή άλλων ήχων που δεν έχουν φυσική πηγή. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την αίσθηση ότι ακούτε μια φωνή να σας μιλάει ή ότι βιώνετε έναν παραμορφωμένο ήχο. Οι φωνές μπορεί να είναι θετικές, αρνητικές ή ουδέτερες και μερικές φορές, διατάζουν κάποιον να κάνει κάτι. Οι ήχοι μπορεί να είναι οτιδήποτε, από βήματα μέχρι μουσική ή χτυπήματα.
• Οι οπτικές ψευδαισθήσεις συμβαίνουν όταν ένα άτομο βλέπει κάτι που δεν είναι πραγματικό. Αυτό ποικίλλει από ανθρώπους, μοτίβα, φώτα ή άλλα αντικείμενα. Για παράδειγμα, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει το να βλέπει κάποιος κάποιον που δεν είναι πραγματικά στο δωμάτιο ή να βλέπει φώτα που αναβοσβήνουν και τα οποία δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα.
• Οι απτικές ψευδαισθήσεις είναι αισθήσεις ή κινήσεις στο σώμα σας. Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να αισθάνεστε φανταστικά έντομα να σέρνονται κάτω από το δέρμα σας ή τα χέρια κάποιου ατόμου στο σώμα σας.
• Οι οσφρητικές ψευδαισθήσεις αφορούν τη μυρωδιά κάποιου πράγματος που δεν έχει φυσική πηγή. Η μυρωδιά μπορεί να είναι μια δυσάρεστη, άσχημη οσμή ή μπορεί να είναι ευχάριστη, όπως η γλυκιά μυρωδιά ενός αρώματος.
• Οι γευστικές ψευδαισθήσεις είναι όταν βιώνετε μια γεύση στο στόμα σας που δεν έχει φυσική πηγή. Η γεύση μπορεί να είναι παράξενη ή ευχάριστη. Μερικές φορές, οι γευστικές ψευδαισθήσεις περιγράφονται σαν να έχουν μεταλλική γεύση και μπορεί να είναι συχνές στα άτομα με επιληψία.

Οι ψευδαισθήσεις μπορεί μερικές φορές να συγχέονται με τις παραισθήσεις, οι οποίες ορίζονται ως παρερμηνείες ή διαστρεβλώσεις ενός πραγματικού ερεθίσματος. Για παράδειγμα, το να δει κανείς έναν σκύλο στο δωμάτιο, ενώ δεν υπάρχει, θα ήταν ψευδαίσθηση. Το να συγχέουμε ένα άτομο με ένα σκύλο θα θεωρούνταν παραίσθηση.

Συμπτώματα ψευδαισθήσεων και παραδείγματα

Υπάρχουν πολλά συμπτώματα που μπορεί να παρουσιαστούν όταν έχετε ψευδαισθήσεις και εξαρτώνται από τον τύπο της ψευδαίσθησης που βιώνετε. Για παράδειγμα, μπορεί να παρατηρήσετε:

• Αισθήσεις μέσα ή πάνω στο σώμα
• Ακρόαση ήχων όπως βήματα ή μουσική
• Ακρόαση φωνών που μπορεί να είναι θετικές ή αρνητικές
• Να δείτε αντικείμενα ή ανθρώπους
• Να μυρίσετε μια δυσάρεστη ή ευχάριστη οσμή
• Να γευτείτε κάτι στο στόμα σας

Είναι επίσης πιθανό να βιώσετε ψευδαισθήσεις καθώς προσπαθείτε να κοιμηθείτε, οι οποίες είναι γνωστές ως υπναγωγικές ψευδαισθήσεις. Αυτή η μορφή ψευδαισθήσεων επηρεάζει έως και το 30% του γενικού πληθυσμού.

Το πόσο διαρκούν οι ψευδαισθήσεις εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αιτία και το άτομο που τις βιώνει. Γενικά, διαρκούν από λίγα λεπτά έως αρκετές ώρες.

Αιτίες

Οι ψευδαισθήσεις συνήθως θεωρούνται ότι συνδέονται με ψυχιατρικές (ή διανοητικές) διαταραχές, αλλά στην πραγματικότητα υπάρχει μια σειρά από αιτίες για τις ψευδαισθήσεις που μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρεις κύριες κατηγορίες: ψυχιατρικές, ιατρικές και αιτίες που σχετίζονται με τη χρήση ουσιών.

• Ψυχιατρικά αίτια

Οι ψυχικές παθήσεις είναι από τις πιο συχνές αιτίες ψευδαισθήσεων. Σε αυτές είναι δυνατόν να περιλαμβάνονται η σχιζοφρένεια, η διπολική διαταραχή, η μείζων καταθλιπτική διαταραχή και η άνοια. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι το 60% έως 80% των ατόμων με σχιζοφρένεια εμφανίζουν ακουστικές ψευδαισθήσεις.

• Ιατρικές αιτίες

Οι παθολογικές καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν ψευδαισθήσεις, είναι οι εξής:

Υψηλός πυρετός, ιδίως σε παιδιά και ηλικιωμένους ενήλικες

• Ημικρανίες
• Επιληπτικές κρίσεις
• Επιληψία
• Απώλεια όρασης και ακοής
• Εμβοές (βουητό στα αυτιά)
• Όγκοι του εγκεφάλου
• Νεφρική ανεπάρκεια
• Ηπατική ανεπάρκεια
• Ναρκοληψία
• Διαταραχές του ύπνου, όπως η παράλυση του ύπνου και η σοβαρή στέρηση ύπνου

• Αιτίες που σχετίζονται με τη χρήση ουσιών

Οι ψευδαισθήσεις μπορεί να εμφανιστούν υπό την επήρεια αλκοόλ και ναρκωτικών, ιδίως ουσιών όπως η κοκαΐνη, το LSD και το PCP. Μπορεί επίσης να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια της στέρησης από το αλκοόλ και από ορισμένα άλλα ναρκωτικά.

Εκτός όμως από τα ναρκωτικά, ορισμένα φάρμακα που λαμβάνονται για σωματικές και ψυχικές παθήσεις μπορούν επίσης να προκαλέσουν ψευδαισθήσεις.

Για παράδειγμα, τα φάρμακα για τη νόσο του Πάρκινσον, την κατάθλιψη, την ψύχωση και την επιληψία ενδέχεται μερικές φορές να προκαλούν συμπτώματα ψευδαισθήσεων.

Η διαβίωση με τις ψευδαισθήσεις και η αντιμετώπισή τους θα απαιτήσει προσπάθεια από μέρους σας και μπορεί επίσης να περιλαμβάνει κάποια βοήθεια από τον στενό σας κύκλο. Οι άνθρωποι που σας περιβάλλουν θα πρέπει να είναι προσεκτικοί στο να απορρίπτουν τις ανησυχίες σας σχετικά με τις ψευδαισθήσεις και αντ’ αυτού να παρέχουν μια υποστηρικτική, επιβεβαιωτική παρουσία.

Να θυμάστε ότι ένα περιβάλλον που είναι πολύ θορυβώδες ή χαοτικό μπορεί να παίξει ρόλο στην επιδείνωση των ψευδαισθήσεων. Βεβαιωθείτε ότι το περιβάλλον σας προκαλεί ηρεμία, ώστε να μην αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης ψευδαισθήσεων.

Μπορεί επίσης να διαπιστώσετε ότι η διατήρηση ενός καθημερινού προγράμματος μπορεί να σας βοηθήσει να νιώσετε προσγειωμένοι και ασφαλείς ακολουθώντας μία αξιόπιστη ρουτίνα. Εάν ο γιατρός σας συστήσει να κρατάτε αρχείο για το πότε και πού εκδηλώνονται οι ψευδαισθήσεις σας, αυτό μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να προσδώσετε μια αίσθηση ομαλότητας στις εμπειρίες των ψευδαισθήσεών σας. 

Το είδος της θεραπείας που συνιστάται για τις ψευδαισθήσεις εξαρτάται από το είδος των ψευδαισθήσεων που βιώνετε, την υποκείμενη αιτία και τη συνολική κατάσταση της υγείας σας.

Σε γενικές γραμμές, είναι πιθανό ο γιατρός σας να σας συστήσει μια πολυδιάστατη προσέγγιση, πράγμα που σημαίνει ότι το θεραπευτικό σας σχέδιο μπορεί να περιλαμβάνει συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής, θεραπείας και αυτοβοήθειας ή άλλων μέσων υποστήριξης.

Φαρμακευτική αγωγή

Τα αντιψυχωσικά φάρμακα μπορεί μερικές φορές να είναι αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των διαφόρων τύπων ψευδαισθήσεων, είτε με το να τις εξαλείψουν εντελώς, είτε με το να μειώσουν τη συχνότητά τους, είτε με το να παράγουν ένα ηρεμιστικό αποτέλεσμα που τις κάνει λιγότερο ενοχλητικές.

Για ορισμένους ασθενείς με νόσο του Πάρκινσον, το Nuplazid (πιμαβανσερίνη) -το πρώτο φάρμακο που εγκρίθηκε από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων για τη θεραπεία των ψευδαισθήσεων σε αυτόν τον πληθυσμό- μπορεί να αποτελέσει μια επιλογή.

Θεραπεία

Ορισμένοι τύποι ψυχοθεραπείας -που μερικές φορές αναφέρονται ως “θεραπεία συζήτησης”- μπορεί να είναι χρήσιμοι για τους ασθενείς που βιώνουν ψευδαισθήσεις, όπου ένας εκπαιδευμένος ψυχοθεραπευτής χρησιμοποιεί μια σειρά από τεχνικές και στρατηγικές για να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε την κατάσταση.

Οι τεχνικές μπορεί να επικεντρώνονται στην ενεργοποίηση της περιέργειας γύρω από τις λεπτομέρειες των συμπτωμάτων και στην ομαλοποίηση της εμπειρίας.

Αυτοβοήθεια

Εκτός από το να στηρίζεστε σε έμπιστους φίλους και μέλη της οικογένειας για να σας στηρίξουν κατά τη διάρκεια των επεισοδίων ψευδαισθήσεων, υπάρχουν ορισμένες προτεινόμενες στρατηγικές αυτοβοήθειας που θα μπορούσαν να σας βοηθήσουν, ιδίως με τις ακουστικές ψευδαισθήσεις:

• Άσκηση
• Μουρμούρισμα ή τραγούδι ενός τραγουδιού που επαναλαμβάνεται
• Ακρόαση μουσικής
• Αγνόηση των φωνών
• Διάβασμα
• Συζήτηση με άλλους

Είναι επίσης πιθανό ο γιατρός σας να σας προτείνει τροποποιήσεις όσον αφορά τον τρόπο ζωής ή τη συμπεριφορά, όπως να κοιμάστε περισσότερο ή να πίνετε λιγότερο αλκοόλ για να βελτιώσετε τις ψευδαισθήσεις σας.