Τι είναι η σχολική βία;

Εκτιμάται ότι 246 εκατομμύρια παιδιά βιώνουν κάθε χρόνο Σχολική βία – ωστόσο, τα κορίτσια και τα άτομα που δεν εναρμονίζονται με το φύλο τους πλήττονται δυσανάλογα.

Η σχολική βία μπορεί να ασκείται από μαθητές, καθηγητές ή άλλα μέλη του σχολικού προσωπικού- ωστόσο, η βία από συμμαθητές είναι η πιο συχνή.

Σχολική βία μπορεί να είναι οτιδήποτε περιλαμβάνει πραγματική ή έμμεση απειλή – μπορεί να είναι λεκτική, σεξουαλική ή σωματική και να ασκείται με ή χωρίς όπλα. Εάν κάποιος βλάπτει κάποιον σκόπιμα ή ενεργεί με τρόπο που οδηγεί κάποιον στο να αισθάνεται ότι απειλείται, αυτό είναι σχολική βία.

Αυτό το άρθρο διερευνά τους τύπους, τις αιτίες και τις επιπτώσεις της σχολικής βίας και προτείνει ορισμένα μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν στην αποτροπή της.

Κατηγορίες σχολικής βίας

Η σχολική βία μπορεί να λάβει πολλές μορφές. Αυτές είναι μερικές από τις μορφές σχολικής βίας:

• Σωματική βία, η οποία περικλείει κάθε είδους σωματική επιθετικότητα, τη χρήση όπλων, καθώς και εγκληματικές πράξεις όπως κλοπή ή εμπρησμό.
• Ψυχολογική βία, η οποία εμπεριέχει τη συναισθηματική και λεκτική κακοποίηση. Αυτή μπορεί να αφορά στην προσβολή, την απειλή, την αδιαφορία, την απομόνωση, την απόρριψη, την εξύβριση, τον εξευτελισμό, τη γελοιοποίηση, τη διακίνηση φημών, το ψέμα ή την τιμωρία ενός άλλου ατόμου.
• Σεξουαλική βία, η οποία αφορά τη σεξουαλική παρενόχληση, τον σεξουαλικό εκφοβισμό, το άγγιγμα, τον σεξουαλικό εξαναγκασμό και τον βιασμό.
• Εκφοβισμός, ο οποίος μπορεί να λάβει σωματικές, ψυχολογικές ή σεξουαλικές μορφές και χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενη και σκόπιμη επιθετικότητα προς ένα άλλο άτομο.
• Διαδικτυακός εκφοβισμός, ο οποίος συνεπάγεται τη σεξουαλική ή ψυχολογική κακοποίηση από άτομα που συνδέονται μέσω του σχολείου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή σε άλλες διαδικτυακές πλατφόρμες.
  Πρόκειται ενδεχομένως για τη δημοσίευση ψευδών πληροφοριών, επιζήμιων σχολίων, κακόβουλων φημών ή ντροπιαστικών φωτογραφιών ή βίντεο στο διαδίκτυο. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί επίσης να λάβει τη μορφή αποκλεισμού κάποιου από διαδικτυακές ομάδες ή δίκτυα.

Οι αιτίες της ενδοσχολικής βίας

Συχνά δεν υπάρχει ένας απλός, ξεκάθαρος λόγος για τον οποίο κάποιος ασκεί σχολική βία. Ένα παιδί μπορεί να έχει πέσει θύμα εκφοβισμού ή απόρριψης από κάποιον συνομήλικό του, μπορεί να δέχεται μεγάλη πίεση σε ό,τι αφορά τις ακαδημαϊκές του σπουδές ή μπορεί να πραγματοποιεί κάτι που έχει δει στο σπίτι του, στη γειτονιά του, στην τηλεόραση ή σε ένα βιντεοπαιχνίδι.

Αυτοί είναι μερικοί από τους παράγοντες κινδύνου που μπορεί να αυξήσουν τις πιθανότητες ενός παιδιού να ασκήσει βία στο σχολείο:

• Κακές σχολικές επιδόσεις
• Προηγούμενο ιστορικό βίας
• Υπερκινητική ή παρορμητική προσωπικότητα
• Προβλήματα ψυχικής υγείας
• Να έχει γίνει μάρτυρας ή να έχει πέσει θύμα βίας
• Χρήση αλκοόλ, ναρκωτικών ή καπνού
• Δυσλειτουργική οικογενειακή κατάσταση
• Ενδοοικογενειακή βία ή κακοποίηση
• Πρόσβαση σε όπλα
• Παραβατικοί συνομήλικοι
• Φτώχεια ή υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας στην κοινότητα

Επιπτώσεις της σχολικής βίας

Ακολουθούν πληροφορίες σχετικά με το πώς η σχολική βία μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά που τη διαπράττουν, τη βιώνουν και τη βλέπουν, καθώς και τους γονείς τους.

Επιπτώσεις στα παιδιά που ασκούν σχολική βία

Τα παιδιά που έχουν πέσει θύματα βίας ή έχουν εκτεθεί σε αυτή με κάποιον τρόπο, μερικές φορές πιστεύουν ότι το να γίνουν βίαια είναι ο μόνος τρόπος για να είναι ασφαλή.

Όταν ασκούν βία, μπορεί να βιώνουν μια αίσθηση ικανοποίησης όταν εκπληρώνεται η συναισθηματική τους ανάγκη για δύναμη ή ασφάλεια. Ωστόσο, αυτό είναι βραχυπρόθεσμο, επειδή τα παιδιά αυτά αρχίζουν να φοβούνται την τιμωρία ή τα αντίποινα, γεγονός που πυροδοτεί τον θυμό που ενίοτε μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερη βία, εφόσον φοβούνται για το τι μπορεί να τους συμβεί αν δεν προστατεύσουν τον εαυτό τους.

Τα παιδιά χρειάζονται βοήθεια για να επιχειρήσουν να σπάσουν τον κύκλο- πρέπει να καταλάβουν ότι η βία μπορεί να είναι προσωρινά ικανοποιητική, αλλά ότι οδηγεί σε περισσότερα προβλήματα.

Επιπτώσεις στα παιδιά που πέφτουν θύματα σχολικής βίας

Τα θύματα σχολικής βίας μπορεί να τραυματιστούν σωματικά και να υποστούν εκδορές, γρατζουνιές, μώλωπες, κατάγματα, τραύματα από πυροβολισμούς, διάσειση, σωματική αναπηρία ή θάνατο.

Συναισθηματικά, το παιδί μπορεί να παρουσιάσει κατάθλιψη, άγχος ή οργή. Οι ακαδημαϊκές του επιδόσεις μπορεί να επηρεαστούν αρνητικά, επειδή μπορεί να είναι δύσκολο να συγκεντρωθεί στο σχολείο όταν το μόνο που σκέφτεται είναι το πώς θα αποφύγει να υποστεί ξανά την άσκηση βίας.

Η σχολική βία είναι τραυματική και μπορεί να προκαλέσει σημαντική ψυχολογική επιβάρυνση. Οι τραυματικές εμπειρίες μπορεί να είναι δύσκολες και για τους ενήλικες- ωστόσο, όταν κάποιος του οποίου ο εγκέφαλος δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη πλήρως βιώνει ένα τραύμα, ειδικά αν αυτό διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα, ο εγκέφαλός του μπορεί να μεταβεί σε λειτουργία επιβίωσης, η οποία μπορεί να επηρεάσει την προσοχή, τη συγκέντρωση, τον συναισθηματικό έλεγχο και τη μακροπρόθεσμη υγεία του.

Σύμφωνα με μελέτη του 2019, τα παιδιά που έχουν βιώσει βία στο σχολείο διατρέχουν κίνδυνο για μακροπρόθεσμες ψυχικές και σωματικές παθήσεις, όπως διαταραχές προσκόλλησης, κατάχρηση ουσιών, παχυσαρκία, διαβήτη, καρκίνο, καρδιακές παθήσεις και αναπνευστικές παθήσεις.

Όσες περισσότερες αρνητικές παιδικές εμπειρίες έχει κάποιος, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος για τη σωματική και ψυχική του υγεία ως ενήλικας.

Επιπτώσεις στα παιδιά που γίνονται μάρτυρες σχολικής βίας

Τα παιδιά που γίνονται μάρτυρες σχολικής βίας μπορεί να αισθάνονται ενοχές επειδή την έζησαν και φοβούνται να τη σταματήσουν. Μπορεί επίσης να αισθάνονται ότι απειλούνται και ο εγκέφαλός τους μπορεί να αντιδράσει με παρόμοιο τρόπο όπως ένα παιδί που έχει υποστεί σχολική βία.

Επιπλέον, όταν τα παιδιά βιώνουν ή γίνονται μάρτυρες ενός τραύματος, οι βασικές πεποιθήσεις τους για τη ζωή και τους άλλους ανθρώπους συχνά αλλάζουν. Δεν πιστεύουν πλέον ότι ο κόσμος είναι ασφαλής, γεγονός που μπορεί να αποβεί επιζήμιο για την ψυχική τους υγεία.

Για να μπορέσει ένα παιδί να φροντίσει τον εαυτό του καθώς μεγαλώνει, πρέπει πρώτα να νιώσει ασφάλεια και φροντίδα. Η εκμάθηση της αντιμετώπισης απειλών είναι ένα προχωρημένο μάθημα που πρέπει να χτιστεί πάνω στα θεμέλια της αίσθησης ασφάλειας και αυτοπεποίθησης.

Τα παιδιά που έχουν βιώσει ή υπήρξαν μάρτυρες σχολικής βίας μπορούν να επωφεληθούν από τη θεραπεία, η οποία μπορεί να τα βοηθήσει να επεξεργαστούν το τραύμα, να ρυθμίσουν τα συναισθήματά τους και να μάθουν δεξιότητες αντιμετώπισης που θα τα βοηθήσουν να θεραπευτούν.

Επιπτώσεις στους γονείς

Οι γονείς αντιδρούν στη σχολική βία με διάφορους τρόπους. Ορισμένοι γονείς ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να εκφοβίζουν τους άλλους, πιστεύοντας ότι η βία είναι δύναμη. Κάποιοι προσπαθούν να διδάξουν στα παιδιά τους πώς να συμπεριφέρονται με τρόπο που δεν θα προσελκύει τον εκφοβισμό ή τη χρήση οποιασδήποτε άλλης βίας, αλλά αυτό δεν έχει ποτέ αποτέλεσμα και μπορεί να διδάξει στο παιδί να κατηγορεί τον εαυτό του για τον εκφοβισμό.

Άλλοι είναι προνοητικοί και προσπαθούν να συνεργαστούν με το σχολείο ή να θέσουν τους υπεύθυνους στο σχολείο προ των ευθυνών τους, αν χρειαστεί, για να προσπαθήσουν να προστατεύσουν το παιδί τους.

Αποτροπή της σχολικής βίας

• Αναφέρετε το γεγονός στο σχολείο: Αναφέρετε οποιαδήποτε υπόνοια βίαιης συμπεριφοράς στις σχολικές αρχές. Οι αναφορές μπορούν να αποτελέσουν τεράστια βοήθεια στην καταπολέμηση της σχολικής βίας. Πολλά σχολεία επιτρέπουν στους μαθητές να αναφέρουν τέτοια περιστατικά ανώνυμα.
• Ενημερώστε τους ενήλικες: Τα παιδιά που γίνονται μάρτυρες ή υφίστανται βία θα πρέπει να συνεχίσουν να το λένε στους ενήλικες (γονείς, καθηγητές και συμβούλους) μέχρι κάποιος να κάνει κάτι.
  Αν ένας ενήλικας λάβει καταγγελίες για ένα συγκεκριμένο παιδί από πολλούς ανθρώπους, μπορεί να είναι σε θέση να προστατεύσει άλλους μαθητές και ενδεχομένως να βοηθήσει το παιδί που ασκεί βία να διδαχθεί διαφορετικούς τρόπους.
• Επικοινωνήστε με τους ανθρώπους: Πλησιάστε παιδιά ή άλλους ανθρώπους στο σχολείο που φαίνονται να είναι θυμωμένοι ή αναστατωμένοι ή φαίνεται να συναρπάζονται με τη βία. Απευθυνθείτε σε οποιοδήποτε παιδί, είτε εκφοβίζεται, είτε εκφοβίζει, είτε κανένα από τα δύο, το οποίο φαίνεται να έχει άγχος, κατάθλιψη ή δυσκολία στη διαχείριση των συναισθημάτων του. Τις περισσότερες φορές το παιδί δεν θα είναι βίαιο, αλλά θα το έχετε βοηθήσει ούτως ή άλλως με το να είστε υποστηρικτικοί.

Επιπλέον, μπορεί να είναι χρήσιμο να προσέχετε τα προειδοποιητικά σημάδια της βίας, τα οποία μπορεί να είναι τα εξής:

• Η συζήτηση ή το παιχνίδι με όπλα οποιουδήποτε είδους
• Η κακοποίηση κατοικίδιων ή άλλων ζώων
• Η απειλή ή ο εκφοβισμός άλλων
• Η συζήτηση για βία, βίαιες ταινίες ή βίαια παιχνίδια
• Η βίαιη ομιλία ή η επιθετική συμπεριφορά
• Είναι σημαντικό να αναφέρετε αυτά τα σημάδια στους γονείς, τους εκπαιδευτικούς ή τις σχολικές αρχές.