Τι είναι η ανδρική υπογονιμότητα (στειρότητα); Πώς συνδέεται με τον τρόπο ζωής ή τις διάφορες παθήσεις;

Η ανδρική υπογονιμότητα υφίσταται όταν ένας σεξουαλικά ώριμος άνδρας δεν μπορεί να αφήσει έγκυο μια γόνιμη γυναίκα. Υπάρχουν πολλές πιθανές αιτίες γι’ αυτό το φαινόμενο, όπως η γονιδιακή κατάσταση, ένα τραύμα, ασθένειες ή λοιμώξεις της ανδρικής αναπαραγωγικής οδού, ακόμη και παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, όπως το κάπνισμα.

Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει φάρμακα, ορμονοθεραπεία, χειρουργική επέμβαση και εξειδικευμένες διαδικασίες όπως η ενδομήτρια σπερματέγχυση (IUI).

Αυτό το άρθρο εξετάζει τις διάφορες αιτίες της ανδρικής. Προσφέρει επίσης συμβουλές για το πώς να προλάβετε την ανδρική υπογονιμότητα μέσω υγιεινών επιλογών για τον τρόπο ζωής σας.

Τα συμπτώματα της ανδρικής υπογονιμότητας

Ως ανδρική υπογονιμότητα ορίζεται η αδυναμία ενός άνδρα να καταστήσει έγκυο μια γόνιμη γυναίκα μετά από τουλάχιστον ένα έτος σεξ χωρίς προφυλάξεις (σεξ χωρίς τη χρήση οποιασδήποτε μορφής αντισύλληψης). Ανάλογα με την υποκείμενη αιτία μπορεί να παρατηρηθούν και άλλα σημεία και συμπτώματα.

Αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας

Υπάρχουν πολλές αιτίες που προκαλούν ανδρική υπογονιμότητα. Αυτές μπορούν σε γενικές γραμμές να κατηγοριοποιηθούν ως συγγενείς (κάτι με το οποίο γεννιέστε), ανατομικές (σχετίζονται με το σώμα σας), παθολογικές (προκαλούνται από ασθένειες), σεξουαλικές (οφείλονται σε σεξουαλική δυσλειτουργία) ή επίκτητες (οφείλονται σε τραύμα ή έκθεση σε τοξικές ουσίες).

Συγγενή αίτια

Τα συγγενή αίτια της ανδρικής στειρότητας αφορούν ανωμαλίες είτε του ενδοκρινικού συστήματος (το οποίο παράγει ορμόνες) είτε του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος (που περιλαμβάνει το πέος, τους όρχεις και άλλα σεξουαλικά όργανα). Σε αυτές περιλαμβάνονται γενετικές διαταραχές που μπορούν να βλάψουν οποιοδήποτε από τα παραπάνω συστήματα.

Ορισμένες από αυτές τις συγγενείς παθήσεις προκαλούν αζωοσπερμία (αδυναμία παραγωγής σπέρματος), ολιγοσπερμία (παραγωγή σπέρματος χαμηλής ποιότητας) ή ανδρικό υπογοναδισμό (έλλειψη της ορμόνης τεστοστερόνης).

Άλλες μπορεί να επηρεάσουν τη δομή ή τη λειτουργία των όρχεων, της ουρήθρας (του σωλήνα που μεταφέρει το σπέρμα έξω από το πέος) ή του σπερματικού πόρου (του αγωγού που μεταφέρει το σπέρμα από τους όρχεις στην ουρήθρα).

Τα συνήθη συγγενή (παρόντα κατά τη γέννηση του άνδρα) αίτια ανδρικής υπογονιμότητας είναι τα εξής:

• Κρυψορχία: Επίσης γνωστή ως μη κατερχόμενοι όρχεις
• Κυστική ίνωση: Γενετική διαταραχή που μπορεί να εκδηλωθεί με απουσία σπερματικού πόρου.
• Επισπαδίας: Μια ανατομική παραλλαγή κατά την οποία η ουρήθρα δεν σχηματίζεται πλήρως
• Υποσπαδίας: Μια ανατομική παραλλαγή κατά την οποία το άνοιγμα της ουρήθρας δεν βρίσκεται στο άκρο του πέους
• Σύνδρομο Kallman: Μια γενετική διαταραχή που μπορεί να προκαλέσει κρυψορχία και μικροπενία
• Σύνδρομο Klinefelter: Μια γενετική διαταραχή που προκαλεί αζωοσπερμία σε ορισμένους άνδρες
• Σύνδρομο Noonan: Μια γενετική διαταραχή που συνδέεται με κρυψορχία, αζωοσπερμία και ολιγοσπερμία
• Σύνδρομο Prader-Willi: Μια γενετική διαταραχή που συνδέεται με υπογοναδισμό και ατελή σεξουαλική ανάπτυξη

Ανατομικές αιτίες

Τα ανατομικά αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας είναι τα αίτια κατά τα οποία τμήματα της ανδρικής αναπαραγωγικής οδού δυσλειτουργούν, συνήθως λόγω ελαττωμάτων που εμφανίζονται αργότερα στη ζωή του άντρα.

Στα ανατομικά αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας συγκαταλέγονται:

• Παλίνδρομη εκσπερμάτιση: Μια κατάσταση κατά την οποία το σπέρμα δεν εξέρχεται από το σώμα κατά την εκσπερμάτιση, αλλά ρέει πίσω στην ουροδόχο κύστη ως αποτέλεσμα της ανεπάρκειας του σφιγκτήρα της ουροδόχου κύστης.
• Κιρσοκήλη: Μια κατάσταση κατά την οποία μια διευρυμένη, φραγμένη φλέβα κοντά σε έναν όρχι αυξάνει τη θερμοκρασία εντός του οσχέου, καταστρέφοντας τα σπερματοζωάρια

Παθολογικά αίτια

Τα παθολογικά αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας περιλαμβάνουν λοιμώξεις, ασθένειες ή κακοήθειες (καρκίνους) που επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα την ανδρική αναπαραγωγική οδό.

Ορισμένες από αυτές προκαλούν επιδιδυμίτιδα (φλεγμονή του ελικοειδούς σωλήνα που μεταφέρει το σπέρμα από τον όρχι), ενώ άλλες προκαλούν απόφραξη αγωγών και αγγείων (όπως η απόφραξη του εκσπερματιστικού πόρου).

Άλλες πάλι επηρεάζουν τα ενδοκρινικά όργανα που ρυθμίζουν την παραγωγή των ορμονών του φύλου, όπως η τεστοστερόνη και τα οιστρογόνα.

Τα συνήθη παθολογικά αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας είναι τα εξής:

• Καρκίνος των επινεφριδίων: Καρκίνος των επινεφριδίων (τα οποία διεγείρουν την παραγωγή τεστοστερόνης)
• Χλαμύδια: Μια σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη (ΣΜΝ) που προκαλείται από το βακτήριο Chlamydia trachomatis
• Διαβήτης: Διαταραχή του σακχάρου στο αίμα που μπορεί να οδηγήσει σε υπογοναδισμό και αζωοσπερμία
• Γονόρροια: Μια βακτηριακή σεξουαλικώς μεταδιδόμενη νόσος που προκαλείται από τη Neisseria gonorrhoeae
• Αδένωμα της υπόφυσης: Ένας όγκος της υπόφυσης (που ρυθμίζει την παραγωγή τεστοστερόνης)
• Προστατίτιδα: Φλεγμονή του προστάτη (η οποία μπορεί να μειώσει την παραγωγή σπέρματος)
• Επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος: Συνήθως αφορούν άνδρες με κατασταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα.
• Σαρκοείδωση: Φλεγμονώδης νόσος που μπορεί να προκαλέσει απόφραξη στην ανδρική αναπαραγωγική οδό
• Σύφιλη: Μια βακτηριακή σεξουαλικώς μεταδιδόμενη νόσος που προκαλείται από το Treponema pallidum
• Καρκίνος των όρχεων: Καρκίνος που αφορά τον έναν ή και τους δύο όρχεις
• Φυματίωση: Μια βακτηριακή λοίμωξη των πνευμόνων που μπορεί να εξαπλωθεί στην ανδρική αναπαραγωγική οδό.

Τι είναι η ιδιοπαθής ανδρική υπογονιμότητα;

Δεν είναι γνωστές όλες οι αιτίες της ανδρικής υπογονιμότητας. Μεταξύ του 10% έως 15% των περιπτώσεων είναι ιδιοπαθείς, δηλαδή άγνωστης προέλευσης.

Η ιδιοπαθής ανδρική υπογονιμότητα χαρακτηρίζεται από κακή ποιότητα σπέρματος και/ή χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων για λόγους που δεν μπορούν να προσδιοριστούν.

Σεξουαλικά αίτια

Η σεξουαλική δυσλειτουργία αποτελεί συχνή αιτία ανδρικής υπογονιμότητας. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι αμβλύνει την ανταπόκριση του ατόμου στη σεξουαλική διέγερση ή επηρεάζει την ικανότητά του να επιτύχει στύση (σκλήρυνση του πέους) ή εκσπερμάτωση (εκτόξευση σπέρματος από το πέος).

Η σεξουαλική δυσλειτουργία στους άνδρες μπορεί να οφείλεται σε σωματικά αίτια, σε ψυχολογικά αίτια ή και στα δύο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η υποκείμενη αιτία μπορεί να είναι άγνωστη.

Οι συνήθεις μορφές σεξουαλικής δυσλειτουργίας που συνδέονται με την ανδρική υπογονιμότητα είναι οι ακόλουθες:

• Ανεκσπερμάτιση: Η αδυναμία εκσπερμάτωσης
• Στυτική δυσλειτουργία: Η αδυναμία επίτευξης ή διατήρησης στύσης κατάλληλης για σεξ
• Χαμηλή λίμπιντο: Η έλλειψη σεξουαλικής ορμής και σεξουαλικής επιθυμίας

Επίκτητες αιτίες

Οι επίκτητες αιτίες της ανδρικής στειρότητας είναι εκείνες που οφείλονται σε βλάβη της ανδρικής αναπαραγωγικής οδού.

Σε αυτές περιλαμβάνονται προβλήματα που προκαλούνται από τραύματα, φάρμακα, τοξίνες και ιατρικές θεραπείες, καθώς και ορισμένοι παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής και συμβάλλουν άμεσα στην ανδρική υπογονιμότητα. 

Στις συνήθεις επίκτητες αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας ανήκουν τα εξής:

• Διαταραχή χρήσης αλκοόλ: Συνδέεται με ατροφία (συρρίκνωση) των όρχεων και αζωοσπερμία
• Αναβολικά στεροειδή: Συνθετικές μορφές τεστοστερόνης που συνδέονται με συρρίκνωση των όρχεων
• Τραυματισμός του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού: Συνήθως συνδέεται με πρόβλημα στύσης και εκσπερμάτισης
• Χημειοθεραπεία: Ειδικά τα αλκυλιωτικά φάρμακα που επηρεάζουν την ποιότητα του σπέρματος
• Οπιοειδή φάρμακα: Συνταγογραφούμενα παυσίπονα που συνδέονται με μειωμένη λειτουργία της υπόφυσης
• Δηλητηρίαση από μόλυβδο: Συνδέεται τόσο με αζωοσπερμία όσο και με ολιγοσπερμία
• Κάνναβη (μαριχουάνα): Συνδέεται με κακή ποιότητα σπέρματος και μειωμένη κινητικότητα (κίνηση) όταν γίνεται υπερβολική χρήση
• Ακτινοβολία της πυέλου: Συνδέεται με κακή ποιότητα σπέρματος
• Τραύμα στην πύελο ή χειρουργική επέμβαση: Περιλαμβάνει τραύμα των όρχεων και τραυματισμό των πυελικών νεύρων
• Προστατεκτομή: Χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης του προστάτη που συνδέεται με προβλήματα στύσης και εκσπερμάτισης
• Κάπνισμα: Συνδέεται με αζωοσπερμία, ολιγοσπερμία και στυτική δυσλειτουργία.

Μπορείτε να προλάβετε την ανδρική υπογονιμότητα;

Υπάρχουν πολλές αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας που δεν μπορούν να προληφθούν. Έχοντας αυτό υπόψη, η ανδρική υπογονιμότητα συχνά ενέχει πολλαπλούς παράγοντες που συμβάλλουν στην απώλεια της γονιμότητας με την πάροδο του χρόνου. Σε αυτούς περιλαμβάνονται παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, όπως το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ.

Αυτές οι τέσσερις απλές συμβουλές μπορούν να σας βοηθήσουν να μειώσετε τον κίνδυνο ανδρικής υπογονιμότητας:

• Σταματήστε το κάπνισμα: Ρωτήστε τον γιατρό σας για τα εργαλεία διακοπής του καπνίσματος, ορισμένα από τα οποία μπορεί να καλύπτονται πλήρως από την ασφάλειά σας.
• Αποφύγετε τη συστηματική χρήση αλκοόλ ή κάνναβης: Εάν δεν μπορείτε να ελέγξετε τη συνήθειά σας, μιλήστε με τον γιατρό σας για προγράμματα θεραπείας για το αλκοόλ και την κατάχρηση ουσιών.
• Αποφύγετε την υπερθέρμανση των όρχεων: Αυτό συνεπάγεται την αποφυγή στενών παντελονιών, την αλλαγή από σλιπ σε μποξεράκια και τη χρήση ελαφρών υφασμάτων που αναπνέουν κατά τη διάρκεια επίπονων σωματικών δραστηριοτήτων.
• Φορέστε προστατευτικό αθλητικό εξοπλισμό: Αυτό περιλαμβάνει ιμάντες jock ή προστατευτικά κύπελλα κάθε φορά που ασχολείστε με αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο, η πυγμαχία, η πάλη, οι πολεμικές τέχνες, το μοτοκρός ή η ιππασία.