Δύο μεγάλες μελέτες που παρακολούθησαν τους συμμετέχοντες για δεκαετίες παρείχαν περαιτέρω στοιχεία ότι τα τρόφιμα που τρώμε – και δεν τρώμε – μπορεί να έχουν σημαντικές συνέπειες για την υγεία.
Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στις 31 Αυγούστου στο BMJ, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που κατανάλωναν μεγαλύτερες ποσότητες ” υπερ-επεξεργασμένων” τροφίμων διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, καρκίνου του εντέρου (παχέος εντέρου) και πρόωρου θανάτου.
Τι είναι τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα; Σε αυτά περιλαμβάνονται είδη όπως τα χοτ ντογκ, το κρέας του μεσημεριανού γεύματος, τα αρτοσκευάσματα, τα αλμυρά σνακ, όπως τα τσιπς, και τα ζαχαρούχα ποτά, μαζί με τα προσυσκευασμένα έτοιμα γεύματα ή τα γεύματα για φούρνο μικροκυμάτων, τα οποία μπορεί να περιέχουν περισσότερα ανθυγιεινά λίπη και πολύ αλάτι.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ευρήματα αυτά ενισχύουν περαιτέρω τις πολιτικές που περιορίζουν τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα και προωθούν τα μη επεξεργασμένα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας παγκοσμίως.
Οι ερευνητές παρακολούθησαν τους συμμετέχοντες για πάνω από 2 δεκαετίες για να εκτιμήσουν τον κίνδυνο καρκίνου
Στην πρώτη μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν τη συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου σε ενήλικες στις ΗΠΑ, χρησιμοποιώντας δεδομένα από 46.341 άνδρες και 159.907 γυναίκες που είχαν συμμετάσχει σε μία από τις τρεις μεγάλες μελέτες επαγγελματιών υγείας των ΗΠΑ: τη Nurses’ Health Study (1986-2014), τη Nurses’ Health Study II (1991-2015) και τη Health Professional Follow-Up Study (1986-2014).
“Ξεκινήσαμε με τη σκέψη ότι ο καρκίνος του παχέος εντέρου θα μπορούσε να είναι ο καρκίνος που επηρεάζεται περισσότερο από τη διατροφή σε σύγκριση με άλλους τύπους καρκίνου”, δήλωσε η επικεφαλής συγγραφέας, Lu Wang, PhD, μεταδιδακτορικός συνεργάτης στη Σχολή Friedman Επιστήμης και Πολιτικής Διατροφής στο Πανεπιστήμιο Tufts της Βοστώνης, σε δελτίο τύπου. “Τα επεξεργασμένα κρέατα, τα περισσότερα από τα οποία ανήκουν στην κατηγορία των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων, αποτελούν ισχυρό παράγοντα κινδύνου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα έχουν επίσης υψηλή περιεκτικότητα σε πρόσθετα σάκχαρα και χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, τα οποία συμβάλλουν στην αύξηση του σωματικού βάρους και την παχυσαρκία, ενώ η παχυσαρκία αποτελεί έναν αποδεδειγμένο παράγοντα κινδύνου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου”, δήλωσε η ίδια.
Προηγούμενες μελέτες έχουν συνδέσει τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα με υψηλότερο κίνδυνο παχυσαρκίας, υψηλής αρτηριακής πίεσης, χοληστερόλης και ορισμένων μορφών καρκίνου, αλλά δεν υπάρχουν πολλές έρευνες που να εξετάζουν τη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, σύμφωνα με τους συγγραφείς.
Η μελέτη αυτή παρακολούθησε τους συμμετέχοντες για 24 έως 28 χρόνια και έλεγξε πολλούς ιατρικούς παράγοντες και παράγοντες του τρόπου ζωής, δίνοντας στους ερευνητές μια μοναδική ευκαιρία να εξετάσουν τις πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της διατροφής.
“Ο καρκίνος χρειάζεται χρόνια ή και δεκαετίες για να αναπτυχθεί και από τις επιδημιολογικές μελέτες μας, έχουμε δείξει το πιθανό λανθάνων φαινόμενο – χρειάζονται χρόνια για να δούμε μια επίδραση κάποιας έκθεσης στον κίνδυνο καρκίνου”, δήλωσε ο συν-συγγραφέας Mingyang Song, ScD, επίκουρος καθηγητής κλινικής επιδημιολογίας και διατροφής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ, στο δελτίο τύπου. “Λόγω αυτής της χρονοβόρας διαδικασίας, είναι σημαντικό να υπάρχει μακροχρόνια έκθεση σε δεδομένα για την καλύτερη αξιολόγηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου”, δήλωσε.
Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα έχουν συχνά υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λίπος, αλλά χαμηλή σε βιταμίνες και φυτικές ίνες
Όλοι όσοι συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα αξιολογούσαν τη διατροφή τους κάθε τέσσερα χρόνια με τη χρήση λεπτομερών ερωτηματολογίων συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων.
Για να μετρήσουν τη συσχέτιση του επιπέδου επεξεργασίας του τροφίμου με τον κίνδυνο καρκίνου, οι ερευνητές κατέταξαν τα τρόφιμα σε μία από τις παρακάτω τέσσερις ομάδες: μη επεξεργασμένα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα, επεξεργασμένα μαγειρικά συστατικά, επεξεργασμένα τρόφιμα και υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα.
- Τα μη επεξεργασμένα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα περιλαμβάνουν φρέσκα φρούτα και λαχανικά, καθώς και ωμά κρέατα και γαλακτοκομικά προϊόντα.
- Τα επεξεργασμένα μαγειρικά συστατικά περιλαμβάνουν συστατικά που χρησιμοποιούνται για το μαγείρεμα, όπως σάκχαρα, έλαια και άμυλα.
- Τα επεξεργασμένα τρόφιμα παρασκευάζονται με την προσθήκη σακχάρων, ελαίων ή αλατιού σε ελάχιστα επεξεργασμένα ή μη επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως οι κονσέρβες φρούτων με προσθήκη ζάχαρης, τα καρυκευμένα κονσερβοποιημένα λαχανικά και ορισμένα κονσερβοποιημένα κρέατα και προϊόντα κρέατος.
- Τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα περιλαμβάνουν προϊόντα μαζικής παραγωγής που απαιτούν βιομηχανικές συνθέσεις, όπως τα ζαχαρούχα ποτά, τα συσκευασμένα αρτοσκευάσματα και σνακ, τα ζαχαρούχα δημητριακά και τα έτοιμα προς κατανάλωση ή ζέσταμα προϊόντα, τα οποία συχνά περιέχουν υψηλά επίπεδα πρόσθετης ζάχαρης, λίπους και αλατιού, αλλά όχι και πολλά σε βιταμίνες και φυτικές ίνες.
Τα συσκευασμένα τρόφιμα και τα αναψυκτικά με ζάχαρη συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου στους άνδρες
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι σε σύγκριση με εκείνους που βρίσκονταν στο χαμηλότερο πέμπτο της κατανάλωσης εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων, οι άνδρες στο υψηλότερο πέμπτο της κατανάλωσης είχαν 29% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, ο οποίος παρέμεινε σημαντικός μετά τον έλεγχο του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) και της ποιότητας της διατροφής.
Η ισχυρότερη συσχέτιση μεταξύ του καρκίνου του παχέος εντέρου και των υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων μεταξύ των ανδρών προήλθε από τα έτοιμα προς κατανάλωση προϊόντα με βάση το κρέας, τα πουλερικά ή τα ψάρια, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων επεξεργασμένων κρεάτων όπως λουκάνικα, μπέικον, ζαμπόν και ψαροκροκέτες.
“Τα ευρήματα δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση έκπληξη, ειδικά όσον αφορά το επεξεργασμένο κρέας”, λέει ο Otis Brawley, MD, καθηγητής ογκολογίας στο Johns Hopkins Medicine στη Βαλτιμόρη και παγκοσμίως αναγνωρισμένος ειδικός στην πρόληψη και τον έλεγχο του καρκίνου, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα.
“Υπολογίζεται ότι το επεξεργασμένο κρέας προκαλεί στην πραγματικότητα 34.000 θανάτους ετησίως παγκοσμίως”, λέει ο Dr. Brawley. Μια ανάλυση 10 μελετών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κάθε μερίδα επεξεργασμένου κρέατος 50 γραμμαρίων που καταναλώνεται καθημερινά αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου κατά 18%, σημειώνει.
Παρόλο που η τελευταία μελέτη παρέχει πληροφορίες για το πώς η αυτοαναφερόμενη πρόσληψη τροφής σχετίζεται με τη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να επιβεβαιωθεί τι συμβαίνει που μπορεί να συμβάλλει αυτου του είδους η τροφή στον αυξημένο κίνδυνο, λέει η Amanda Bode, RDN, του Κέντρου Ανθρώπινης Διατροφής της Cleveland Clinic, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα.
“Ίσως είναι η έλλειψη ολόκληρων φρούτων, λαχανικών και δημητριακών που μεταβάλλει τον μικροβιόκοσμο του εντέρου οδηγώντας σε φλεγμονή. Ή μήπως τα πρόσθετα και τα συντηρητικά που χρησιμοποιούνται στις επεξεργασμένες τροφές έχουν ως αποτέλεσμα τη βλάβη του εντέρου;” λέει η ίδια.
Μόνο περίπου 1 στους 8 ενήλικες καταναλώνει τα συνιστώμενα 1,5 έως 2 φλιτζάνια φρούτων κάθε μέρα και μόνο 1 στους 10 τρώει τα συνιστώμενα 2 έως 3 φλιτζάνια λαχανικών κάθε μέρα, συμπεριλαμβανομένων των οσπρίων, σύμφωνα με στοιχεία από έκθεση των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2022.
Τα πολύ επεξεργασμένα τρόφιμα δεν συνδέονται με τον καρκίνο του παχέος εντέρου στις γυναίκες
Είναι ενδιαφέρον ότι δεν παρατηρήθηκε καμία συσχέτιση μεταξύ της συνολικής κατανάλωσης εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων και του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου στις γυναίκες.
Θα μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι η σύνθεση των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων που καταναλώνουν οι γυναίκες μπορεί να είναι διαφορετική από εκείνη των ανδρών, δήλωσαν οι ερευνητές.
Για παράδειγμα, ορισμένα τρόφιμα που θεωρούνται υπερ-επεξεργασμένα, όπως το γιαούρτι, στην πραγματικότητα μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου.
Δεν είναι σαφές γιατί η μελέτη έδειξε διαφορές στον κίνδυνο και στην πρόσληψη μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Ενδεχομένως να υπάρχει ελλιπής αναφορά των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων, ή οι γυναίκες θα μπορούσαν να έχουν κάνει καλύτερες επιλογές εντός του εύρους των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων, ή μπορεί να υπάρχουν γυναικείες ορμόνες που προστατεύουν από τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Τι είναι χειρότερο για την υγεία, τα επεξεργασμένα τρόφιμα ή τα τρόφιμα με χαμηλή διατροφική αξία;
Στη δεύτερη μελέτη, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δύο διαφορετικές μετρήσεις για να συγκρίνουν τα “φτωχά σε θρεπτικά συστατικά” τρόφιμα και ποτά που είχαν υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και κορεσμένα ή τρανς λιπαρά με τα “εξαιρετικά επεξεργασμένα” τρόφιμα και ποτά για να προσδιορίσουν τον τρόπο με τον οποίο κάθε κατηγορία επηρεάζει την ανάπτυξη χρόνιων ασθενειών (ιδίως καρδιακών παθήσεων) και τον πρόωρο θάνατο.
Συνολικά 22.895 Ιταλοί ενήλικες από το πρόγραμμα Moli-Sani συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη. 52% ήταν γυναίκες και η μέση ηλικία των συμμετεχόντων ήταν 55 ετών.
Οι ερευνητές εξέτασαν τόσο την ποιότητα όσο και την ποσότητα των όσων καταναλώνονταν και οι θάνατοι μετρήθηκαν για μια περίοδο 14 ετών (2005 έως 2019), λαμβάνοντας υπόψη τις υποκείμενες ιατρικές παθήσεις.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι εκείνοι που έτρωγαν λιγότερο υγιεινά είχαν 19 % υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από οποιαδήποτε αιτία και 32 % υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα σε σχέση με εκείνους που ακολουθούσαν την πιο υγιεινή διατροφή.
Τα φτωχά σε θρεπτικά συστατικά και τα πολύ επεξεργασμένα τρόφιμα προσέθεσαν περίπου τον ίδιο κίνδυνο, με τα επεξεργασμένα τρόφιμα να συνδέονται με ελαφρώς χειρότερα αποτελέσματα.
Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν ότι η κατανάλωση τροφίμων φτωχών σε θρεπτικά συστατικά ή εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων αυξάνει ανεξάρτητα τον κίνδυνο θνησιμότητας, ιδίως από καρδιαγγειακά νοσήματα.
Όταν όμως οι ερευνητές έλαβαν υπόψη τόσο τη συνολική διατροφική σύνθεση της διατροφής όσο και τον βαθμό επεξεργασίας της, αποδείχθηκε ότι ο βαθμός επεξεργασίας ήταν υψίστης σημασίας για τον προσδιορισμό του κινδύνου θνησιμότητας.
Πάνω από το 80% των τροφίμων που χαρακτηρίζονται ως ανθυγιεινά είναι επίσης εξαιρετικά επεξεργασμένα.
Αυτό υποδηλώνει ότι ο αυξημένος κίνδυνος θνησιμότητας δεν οφείλεται άμεσα (ή αποκλειστικά) στην κακή διατροφική ποιότητα ορισμένων προϊόντων, αλλά μάλλον στο γεγονός ότι τα τρόφιμα αυτά είναι κυρίως υπερ-επεξεργασμένα.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2020 στο European Heart Journal: Quality of Care and Clinical Outcomes κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα δύο τρίτα των θανάτων που σχετίζονται με καρδιακές παθήσεις παγκοσμίως μπορούν να συνδεθούν με τις διατροφικές επιλογές – οι συγγραφείς εκτίμησαν ότι έξι εκατομμύρια θάνατοι θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί με τη βελτίωση της διατροφής.
Τόσο η μελέτη του Tufts όσο και η ιταλική μελέτη ήταν μελέτες παρατήρησης και δεν διαπίστωσαν την αιτία, και οι περιορισμοί τους περιλαμβάνουν την πιθανότητα ότι ορισμένοι από τους κινδύνους για τη νόσο μπορεί να οφείλονται σε μη μετρήσιμους παράγοντες, σύμφωνα με τους συγγραφείς.
Αλλά αυτές οι μελέτες μαζί με πολλές άλλες καλά σχεδιασμένες μελέτες έχουν δείξει με συνέπεια αυτήν την συσχέτιση.
Ο μόνος τρόπος για να προχωρήσουμε περαιτέρω θα ήταν μακροχρόνιες προοπτικές τυχαιοποιημένες δοκιμές, οι οποίες θα ήταν αδύνατο να διεξαχθούν και ενδεχομένως ανήθικες.
Δεν μπορείτε να δώσετε μια ουσία που πιστεύετε ότι είναι σίγουρα καρκινογόνος σε μια ομάδα ανθρώπων σε μια κλινική δοκιμή για να δείτε αν θα πάθουν καρκίνο.
