Σε τι διαφέρει ο ύπνος στους άνδρες και στις γυναίκες;

Όλοι κοιμούνται – και όλοι εξαρτώνται από τον ύπνο προκειμένου να ενισχύσουν την υγεία, την αποκατάσταση, τη μνήμη και την ικανότητα να λειτουργούν σωστά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Όμως ο ύπνος είναι πολύπλοκος και υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι κοιμούνται και το πόσο καλά κοιμούνται, μεταξύ των οποίων το φύλο.

Το φύλο καθορίζεται από βιολογικές και φυσικές διαφορές που διακρίνουν τους άνδρες και τις γυναίκες.

Χρειάζονται οι γυναίκες περισσότερο ύπνο από τους άνδρες;

Η διάρκεια του ύπνου που χρειάζεται κάποιος για να ξυπνήσει και να νιώσει ανανεωμένος διαφέρει από άτομο σε άτομο.

Οι ειδικοί συνιστούν στους ενήλικες να κοιμούνται τουλάχιστον επτά ώρες κάθε νύχτα, αν και ορισμένα άτομα μπορεί να χρειάζονται λιγότερες ώρες, ενώ άλλα μπορεί να χρειάζονται αρκετά περισσότερες.

Η ηλικία και το στάδιο της ζωής ενός ατόμου, η ψυχική και σωματική του υγεία και οι καθημερινές του υποχρεώσεις επηρεάζουν το πόσο ύπνο χρειάζεται.

Είναι λιγότερο ξεκάθαρο αν το φύλο ενός ατόμου επηρεάζει άμεσα την απαιτούμενη ποσότητα ύπνου, αλλά οι έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες έχουν την τάση να κοιμούνται ελαφρώς περισσότερο από τους άνδρες σε κάθε στάδιο της ζωής τους, περίπου 11 λεπτά περισσότερο κατά μέσο όρο.

Γιατί διαφέρει ο ύπνος μεταξύ ανδρών και γυναικών;

Παρόλο που δεν φαίνεται να υπάρχουν σημαντικές διαφορές στην ποσότητα του ύπνου που χρειάζονται οι γυναίκες και οι άνδρες, η έρευνα έχει διαπιστώσει ότι το φύλο έχει σημαντική επίδραση στις διεργασίες του ύπνου, στις διαταραχές του ύπνου και στις συμπεριφορές που σχετίζονται με τον ύπνο.

Ορισμένες από αυτές τις διαφορές είναι βιολογικής φύσης, ενώ άλλες προκύπτουν από τους ρόλους, τις προσδοκίες και τις κοινωνικές νόρμες που σχετίζονται με το φύλο.

Οι κύκλοι ύπνου

Έρευνες έχουν δείξει ότι το βιολογικό φύλο επηρεάζει την αρχιτεκτονική του ύπνου, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο διανύει τους κύκλους των τεσσάρων σταδίων του ύπνου.

Τα τρία πρώτα στάδια εξελίσσονται από τον ελαφρύ ύπνο προς τον βαθύ ύπνο. Τα όνειρα συνήθως λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του τέταρτου σταδίου, που είναι γνωστό ως ύπνος ταχείας κίνησης των ματιών (REM).

Ο υγιής ύπνος συνεπάγεται την κυκλική διέλευση από όλα τα στάδια του ύπνου αρκετές φορές τη νύχτα, αλλά οι έρευνες δείχνουν ότι οι άνδρες και οι γυναίκες βιώνουν αυτούς τους κύκλους με διαφορετικό τρόπο.

• Καθυστέρηση ύπνου: Οι άνδρες είναι γενικά σε θέση να αποκοιμηθούν πιο γρήγορα από ό,τι οι γυναίκες.
• Στάδια ύπνου 1 και 2: Οι άνδρες περνούν περισσότερο χρόνο στα δύο πρώτα στάδια του ύπνου από ό,τι οι γυναίκες.
• Βαθύς ύπνος: Τα θηλυκά τείνουν να έχουν περισσότερο βαθύ ύπνο και να έχουν μεγαλύτερα διαστήματα βαθύ ύπνου από ό,τι τα αρσενικά. Καθώς οι άνδρες μεγαλώνουν, περνούν ακόμη λιγότερο χρόνο σε βαθύ ύπνο.
• Ύπνος REM: Η διάρκεια του ύπνου REM τείνει να είναι μεγαλύτερη στους άνδρες. Ωστόσο, οι ηλικιωμένες γυναίκες μπορεί να έχουν περισσότερο ύπνο REM από ό,τι οι ηλικιωμένοι άνδρες.

Κιρκάδιοι ρυθμοί

Οι κιρκάδιοι ρυθμοί είναι φυσικά μοντέλα που παρατηρούνται στο σώμα κατά τη διάρκεια ενός 24ωρου. Αυτοί οι ρυθμοί, οι οποίοι καθορίζουν τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης, διαφέρουν μεταξύ ανδρών και γυναικών.

• Συγχρονισμός: Γενικά, οι γυναίκες βιώνουν την ανάγκη να κοιμηθούν νωρίτερα σε σχέση με τους άνδρες.
• Μελατονίνη: Οι γυναίκες εμφανίζουν συνήθως πιο έντονη εισροή της ορμόνης του ύπνου, της μελατονίνης, από ό,τι οι άνδρες.
• Χρονότυπος: Οι άνδρες είναι πιο πιθανό να είναι «νυχτοπούλια» με τάση να ξενυχτάνε περισσότερο από ό,τι οι γυναίκες.
• Οι έρευνες δείχνουν ότι οι διαφορές που σχετίζονται με το φύλο όσον αφορά τους κιρκάδιους ρυθμούς καθιστούν τις γυναίκες πιο ευαίσθητες στις επιπτώσεις της παραμονής σε εγρήγορση για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Έτσι, η εκ περιτροπής εργασία -ή ο τρόπος ζωής που εμποδίζει ένα τακτικό πρόγραμμα ύπνου- μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος για τις γυναίκες.

Ορμόνες

Οι ορμόνες είναι χημικές ουσίες που μεταφέρουν μηνύματα και βοηθούν τα κύτταρα και τους ιστούς να επιτελέσουν σημαντικές λειτουργίες στον οργανισμό.

Οι ανδρικές και γυναικείες ορμόνες του φύλου, οι οποίες παράγονται με φυσικό τρόπο από τα αναπαραγωγικά όργανα και χρησιμοποιούνται επίσης στις ορμονοθεραπείες, επηρεάζουν τον ύπνο με διάφορους τρόπους.  

Όσον αφορά τις γυναίκες, οι ορμονικές μεταβολές που συμβαίνουν κατά την έμμηνο ρύση, την εγκυμοσύνη, το θηλασμό και τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση μπορούν να προκαλέσουν ή να συμβάλουν σε διαταραχές του ύπνου.

Κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων, οι γυναίκες μπορεί να εμφανίσουν δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα, όπως κράμπες ή νυχτερινές εφιδρώσεις, που διαταράσσουν τον ύπνο.

Είναι επίσης πιο πιθανό να αναπτύξουν ορισμένες διαταραχές του ύπνου -συμπεριλαμβανομένης της αϋπνίας, του συνδρόμου ανήσυχων ποδιών και της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας- σε αυτές τις φάσεις της ζωής.

Στους άνδρες, ο κακός ύπνος και οι διαταραχές ύπνου μπορεί να οδηγήσουν σε χαμηλά επίπεδα της σεξουαλικής ορμόνης τεστοστερόνης, η οποία με τη σειρά της μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση, τη σεξουαλική ορμή και τη σύσταση του σώματος. 

Οι άνδρες και οι τρανς άνδρες που χρησιμοποιούν θεραπεία τεστοστερόνης για να αυξήσουν τα επίπεδα τεστοστερόνης τους μπορεί επίσης να εμφανίσουν ορισμένες παρενέργειες στον ύπνο.

Η έρευνα δείχνει ότι η θεραπεία με τεστοστερόνη μπορεί να προκαλέσει την υπνική άπνοια ή να την επιδεινώσει και οι τρανς άνδρες που υποβάλλονται σε ορμονοθεραπεία μπορεί να εμφανίσουν αλλαγές στην αρχιτεκτονική του ύπνου, όπως για παράδειγμα να έχουν μεγαλύτερη διάρκεια βαθιού ύπνου και ύπνου REM.

Προβλήματα υγείας

Τα προβλήματα της σωματικής και της ψυχικής υγείας μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τον ύπνο. Παρόλο που ορισμένες παθήσεις επηρεάζουν εξίσου άνδρες και γυναίκες, άλλες είναι πιο διαδεδομένες στο ένα φύλο σε σχέση με το άλλο.

• Παχυσαρκία: Τα άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν διάφορες παθολογικές καταστάσεις που είναι γνωστό ότι επηρεάζουν τον ύπνο, όπως η αποφρακτική υπνική άπνοια. Οι άνδρες είναι πιο πιθανό να είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι από ό,τι οι γυναίκες, αν και οι γυναίκες παρουσιάζουν συχνά αύξηση του σωματικού βάρους μετά την εμμηνόπαυση.
• Χρόνιος πόνος: Ο πόνος μπορεί να καταστήσει πολύ πιο δύσκολο τον καλό ύπνο. Συνολικά, οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες να εμφανίσουν χρόνιο πόνο και πολλές από τις καταστάσεις χρόνιου πόνου επηρεάζουν δυσανάλογα τις γυναίκες, μεταξύ άλλων οι ημικρανίες, η ινομυαλγία, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο πόνος στην ουροδόχο κύστη και την πύελο.
• Κατάθλιψη και άγχος: Η κατάθλιψη και το άγχος μπορεί να δυσχεραίνουν τον ύπνο και οι δυσκολίες στον ύπνο μπορεί να συμβάλλουν ή να εντείνουν αυτά τα ψυχολογικά προβλήματα. Οι γυναίκες έχουν περίπου διπλάσιες πιθανότητες από τους άνδρες να εμφανίσουν κατάθλιψη και περίπου το ένα τέταρτο των γυναικών εμφανίζει κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή του.

Κοινωνικά και πολιτιστικά ήθη-πρότυπα

Οι πεποιθήσεις σχετικά με το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται οι άνδρες και οι γυναίκες και σχετικά με τους ρόλους που πρέπει να επιτελούν ονομάζονται πρότυπα φύλου και υπάρχουν σε κάθε κοινωνία και πολιτισμό.

Αυτές οι νόρμες έχουν συνέπειες στον ύπνο, ιδίως όσον αφορά τους νεαρούς ενήλικες που βρίσκονται εν μέσω συντροφικής σχέσης και δημιουργίας οικογένειας.

Η έρευνα δείχνει ότι οι γυναίκες περνούν σημαντικά περισσότερο χρόνο από ό,τι οι άνδρες στις οικιακές εργασίες και στις ευθύνες φροντίδας και ότι γενικά αναμένεται από αυτές να φροντίσουν τις όποιες οικογενειακές ανάγκες προκύπτουν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται ο διαθέσιμος χρόνος για ύπνο, ιδίως για τις εργαζόμενες μητέρες.

Επιπλέον, οι άνδρες και οι πατέρες που είναι σύντροφοι μπορεί να αισθάνονται αυξημένη πίεση για την εξασφάλιση εισοδήματος και έρευνες έχουν δείξει ότι η αμειβόμενη εργασία σχετίζεται αρνητικά με τον ύπνο.

Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι άνδρες με σύντροφο και μικρά παιδιά είναι πιο πιθανό σε σχέση με τις γυναίκες ομολόγους τους να αναφέρουν ότι κοιμούνται καθυστερημένα, μια συμπεριφορά που μπορεί επίσης να συμβάλλει σε διάρκεια ύπνου χαμηλότερη του μέσου όρου σε αυτή την ομάδα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σχεδόν το ένα τρίτο των γυναικών δηλώνουν ότι σπάνια ή ποτέ δεν ξυπνούν νιώθοντας ξεκούραστες, ενώ αυτό ισχύει μόνο για το 17% των ανδρών.

Παρόλο που οι γυναίκες κοιμούνται ελαφρώς περισσότερο από τους άνδρες κατά μέσο όρο, τα επιπλέον λεπτά στο κρεβάτι μπορεί να μην είναι αρκετά για να αντισταθμίσουν τις νυχτερινές παρεμβολές στον ύπνο.