Σαλμονέλα: Αίτια, Συμπτώματα και Θεραπεία

Η λοίμωξη από σαλμονέλα (σαλμονέλωση) είναι μια κοινή βακτηριακή νόσος που προσβάλλει τον εντερικό σωλήνα.

Τα βακτήρια της σαλμονέλας ζουν συνήθως στα έντερα ζώων και ανθρώπων και αποβάλλονται μέσω των κοπράνων (περιττώματα). Οι άνθρωποι μολύνονται συχνότερα μέσω του μολυσμένου νερού ή των τροφίμων.

Ορισμένοι άνθρωποι που έχουν προσβληθεί από σαλμονέλα δεν παρουσιάζουν συμπτώματα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι αναπτύσσουν διάρροια, πυρετό και κράμπες στο στομάχι (κοιλιά) μέσα σε 8 έως 72 ώρες μετά την έκθεσή τους στο βακτήριο.

Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι αναρρώνουν μέσα σε λίγες ημέρες έως και μία εβδομάδα χωρίς κάποια ειδική θεραπεία.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η διάρροια μπορεί να προκαλέσει σοβαρή αφυδάτωση και απαιτεί άμεση ιατρική φροντίδα.

Μπορούν επίσης να αναπτυχθούν επιπλοκές απειλητικές για τη ζωή, εάν η λοίμωξη εξαπλωθεί πέρα από το έντερο.

Ο κίνδυνος μόλυνσης από σαλμονέλα είναι μεγαλύτερος κατά τα ταξίδια σε χώρες χωρίς καθαρό πόσιμο νερό και κατάλληλο σύστημα αποχέτευσης λυμάτων.

Συμπτώματα

Η λοίμωξη από σαλμονέλα προκαλείται συνήθως από την κατανάλωση ωμού ή μη καλά μαγειρεμένου κρέατος, πουλερικών και αυγών ή προϊόντων αυγών ή από την κατανάλωση μη παστεριωμένου γάλακτος. Η περίοδος επώασης – ο χρόνος μεταξύ της έκθεσης και της νόσησης – μπορεί να είναι από 6 ώρες έως 6 ημέρες. Συχνά, οι άνθρωποι που έχουν προσβληθεί από σαλμονέλα νομίζουν ότι έχουν γαστρεντερίδα.

Τα πιθανά σημεία και συμπτώματα της λοίμωξης από σαλμονέλα περιλαμβάνουν:

• Διάρροια
• Κράμπες στο στομάχι (κοιλιά)
• Πυρετό
• Ναυτία
• Εμετό
• Ρίγη
• Πονοκέφαλο
• Αίμα στα κόπρανα

Τα σημάδια και τα συμπτώματα της λοίμωξης από σαλμονέλα διαρκούν γενικά από λίγες ημέρες έως μία εβδομάδα. Η διάρροια μπορεί να διαρκέσει έως και 10 ημέρες, αλλά μπορεί να χρειαστούν αρκετοί μήνες μέχρι το έντερο να επιστρέψει σε κανονικές κενώσεις.

Ορισμένα είδη βακτηρίων σαλμονέλας οδηγούν σε τυφοειδή πυρετό, μια ενίοτε θανατηφόρα ασθένεια που είναι πιο συχνή στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Πότε να επισκεφθείτε γιατρό

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν χρειάζεται να αναζητήσουν ιατρική φροντίδα για τη μόλυνση από σαλμονέλα, επειδή η μόλυνση υποχωρεί μόνη της μέσα σε λίγες ημέρες.

Ωστόσο, εάν το προσβεβλημένο άτομο είναι βρέφος, μικρό παιδί, ηλικιωμένος ενήλικας ή κάποιος ασθενής με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, καλέστε έναν γιατρό σε περίπτωση που η ασθένεια:

• Διαρκεί περισσότερο από λίγες ημέρες
• Συνδέεται με υψηλό πυρετό ή αιματηρά κόπρανα
• Φαίνεται να προκαλεί αφυδάτωση, με συμπτώματα όπως αποβολή ούρων λιγότερο από το συνηθισμένο, σκουρόχρωμα ούρα καθώς και ξηροστομία και ξηρότητα της γλώσσας

Αιτίες λοίμωξης από Σαλμονέλα

Τα βακτήρια της σαλμονέλας ζουν στα έντερα των ανθρώπων, των ζώων και των πτηνών. Οι περισσότεροι άνθρωποι μολύνονται από σαλμονέλα καταναλώνοντας τρόφιμα ή νερό που έχουν μολυνθεί από περιττώματα.

• Μολυσμένα τρόφιμα και νερό

Τα τρόφιμα που μολύνονται συνήθως είναι τα εξής:

• Ωμό κρέας, πουλερικά και θαλασσινά. Τα περιττώματα μπορεί να βρεθούν στο ωμό κρέας και τα πουλερικά κατά τη διάρκεια της διαδικασίας σφαγής. Τα θαλασσινά μπορεί να έχουν μολυνθεί εάν συλλέγονται από μολυσμένο νερό.
  
• Ωμά ή ατελώς μαγειρεμένα αυγά. Ενώ το κέλυφος ενός αυγού μπορεί να φαίνεται ότι αποτελεί τέλειο εμπόδιο για τη μετάδοση της μόλυνσης, ορισμένα μολυσμένα κοτόπουλα παράγουν αυγά που περιέχουν σαλμονέλα πριν καν σχηματιστεί το κέλυφος. Τα ωμά αυγά χρησιμοποιούνται σε χειροποίητες παραλλαγές τροφίμων όπως η μαγιονέζα και η σάλτσα ολαντέζ.
  
• Μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα. Το μη παστεριωμένο γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα μπορεί να είναι μολυσμένα με σαλμονέλα. Η διαδικασία παστερίωσης σκοτώνει τα επιβλαβή βακτήρια, συμπεριλαμβανομένης της σαλμονέλας.
  
• Φρούτα και λαχανικά. Ορισμένα φρέσκα προϊόντα, ιδίως εισαγόμενες ποικιλίες, μπορεί να ποτίζονται στον αγρό ή να πλένονται κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας με νερό μολυσμένο με σαλμονέλα. Η μόλυνση μπορεί επίσης να προκύψει στην κουζίνα, όταν τα υγρά από ωμό κρέας και πουλερικά έρχονται σε επαφή με άψητα τρόφιμα, όπως σαλάτες.

• Ακατάλληλος χειρισμός τροφίμων

Πολλά τρόφιμα μολύνονται όταν παρασκευάζονται από άτομα που δεν πλένουν καλά τα χέρια τους μετά τη χρήση της τουαλέτας ή την αλλαγή πάνας ή μετά το χειρισμό μολυσμένων τροφίμων.

• Μολυσμένες επιφάνειες

Η μόλυνση μπορεί επίσης να προκληθεί εάν οι άνθρωποι αγγίξουν κάτι που είναι μολυσμένο και στη συνέχεια βάλουν τα δάχτυλά τους στο στόμα τους.

• Μολυσμένα κατοικίδια και άλλα ζώα

Τα ζώα και τα κατοικίδια, ιδίως τα πτηνά και τα ερπετά, μπορεί να φέρουν βακτήρια σαλμονέλας στα φτερά, το τρίχωμα ή το δέρμα τους ή στα κόπρανά τους. Ορισμένες τροφές για κατοικίδια ζώα μπορεί να είναι μολυσμένες με σαλμονέλα και να μολύνουν τα ζώα.

Παράγοντες κινδύνου

Οι παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο μόλυνσης από σαλμονέλα περιλαμβάνουν:

• Δραστηριότητες που μπορεί να σας φέρουν σε στενότερη επαφή με βακτήρια σαλμονέλας
• Προβλήματα υγείας που μπορεί να αποδυναμώσουν την ανθεκτικότητά σας στις λοιμώξεις γενικά

Αυξημένη έκθεση

• Ταξίδια στο εξωτερικό. Η μόλυνση από σαλμονέλα, συμπεριλαμβανομένων των ειδών που προκαλούν τυφοειδή πυρετό, είναι πιο συχνή στις αναπτυσσόμενες χώρες με κακές συνθήκες υγιεινής.
• Ιδιοκτησία, χειρισμός ή χάιδεμα ζώων. Ορισμένα ζώα, ιδίως πτηνά και ερπετά, μπορούν να μεταφέρουν βακτήρια σαλμονέλας. Η σαλμονέλα μπορεί επίσης να βρεθεί σε μαντριά, δεξαμενές, κλουβιά και κουτιά για απορρίμματα ζώων.

Διαταραχές του στομάχου ή του εντέρου

Ο οργανισμός διαθέτει πολλές φυσικές άμυνες κατά της μόλυνσης από σαλμονέλα. Για παράδειγμα, το ισχυρό οξύ του στομάχου μπορεί να σκοτώσει πολλούς τύπους βακτηρίων σαλμονέλας. Αλλά ορισμένα ιατρικά προβλήματα ή φάρμακα μπορούν να υποσκάψουν αυτές τις φυσικές άμυνες.

Στα παραδείγματα συγκαταλέγονται οι παρακάτων περιπτώσεις:

• Αντιόξινα. Η μείωση της οξύτητας του στομάχου επιτρέπει σε περισσότερα βακτήρια σαλμονέλας να επιβιώσουν.
• Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου. Αυτή η διαταραχή βλάπτει την επένδυση του εντέρου σας, γεγονός που διευκολύνει τα βακτήρια σαλμονέλας να εγκατασταθούν.
• Πρόσφατη χρήση αντιβιοτικών. Αυτό μπορεί να μειώσει τον αριθμό των “καλών” βακτηρίων στο έντερό σας, γεγονός που μπορεί να μειώσει την ικανότητά σας να καταπολεμήσετε μια μόλυνση από σαλμονέλα.

Προβλήματα του ανοσοποιητικού συστήματος

Ορισμένα ιατρικά προβλήματα ή φάρμακα φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο να κολλήσετε σαλμονέλα, καθώς εξασθενούν το ανοσοποιητικό σας σύστημα. Το γεγονός αυτό επηρεάζει την ικανότητα του σώματός σας να καταπολεμά τις λοιμώξεις και τις ασθένειες. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα εξής:

• HIV/AIDS
• Δρεπανοκυτταρική νόσος
• Ελονοσία
• Φάρμακα κατά της απόρριψης που λαμβάνονται μετά από μεταμοσχεύσεις οργάνων
• Κορτικοστεροειδή

Επιπλοκές

Η λοίμωξη από σαλμονέλα συνήθως δεν είναι απειλητική για τη ζωή. Ωστόσο, σε ορισμένα άτομα -ιδίως σε βρέφη και μικρά παιδιά, ηλικιωμένους ενήλικες, λήπτες μεταμοσχεύσεων, έγκυες γυναίκες και άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα- η εμφάνιση επιπλοκών μπορεί να είναι επικίνδυνη.

• Αφυδάτωση

Εάν δεν μπορείτε να πιείτε αρκετά για να αντικαταστήσετε τα υγρά που χάνετε από τη διάρροια, μπορεί να αφυδατωθείτε. Τα προειδοποιητικά σημάδια είναι τα εξής:

• Ούρηση λιγότερο από το συνηθισμένο ή ούρα που έχουν σκούρο χρώμα
• Ξηρό στόμα και γλώσσα
• Βυθισμένα μάτια
• Απουσία δακρύων όταν κλαίτε
• Περισσότερη κούραση από το συνηθισμένο
• Ευερεθιστότητα ή σύγχυση

• Βακτηριαιμία

Εάν η λοίμωξη από σαλμονέλα εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματος (βακτηριαιμία), μπορεί να μολύνει ιστούς σε όλο το σώμα σας, όπως:

• Το ουροποιητικό σύστημα (λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος)
• Τους ιστούς που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό (μηνιγγίτιδα)
• Το τοίχωμα της καρδιάς ή των βαλβίδων (ενδοκαρδίτιδα)
• Τα οστά ή το μυελό των οστών (οστεομυελίτιδα)
• Την επένδυση των αιμοφόρων αγγείων, ειδικά αν έχετε υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση παράκαμψης των καρδιακών αγγείων (bypass)

• Αντιδραστική αρθρίτιδα

Τα άτομα που έχουν νοσήσει από σαλμονέλα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν αντιδραστική αρθρίτιδα από μόλυνση από σαλμονέλα. Γνωστή και ως σύνδρομο Reiter, η αντιδραστική αρθρίτιδα συνήθως προκαλεί:

• Ερεθισμό των ματιών
• Επώδυνη ούρηση
• Επώδυνες αρθρώσεις

Πρόληψη

Μπορείτε να αποφύγετε να κολλήσετε σαλμονέλα και να μεταδώσετε τα βακτήρια σε άλλους με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της ασφαλούς προετοιμασίας των τροφίμων, του πλυσίματος των χεριών, της αποφυγής της μόλυνσης και της μη κατανάλωσης ωμού κρέατος, γαλακτοκομικών προϊόντων ή αυγών.

Οι προληπτικές μέθοδοι είναι ιδιαίτερα σημαντικές όταν προετοιμάζετε τρόφιμα ή παρέχετε φροντίδα σε βρέφη, ηλικιωμένους και άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.

• Πλύνετε τα χέρια σας

Το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών σας μπορεί να αποτρέψει τη μεταφορά βακτηρίων σαλμονέλας στο στόμα σας ή σε οποιοδήποτε φαγητό που ετοιμάζετε. Πλύνετε τα χέρια σας με σαπούνι και νερό για 20 δευτερόλεπτα αφού:

• Χρησιμοποιήσετε την τουαλέτα
• Αλλάξετε πάνα
• Χειριστείτε ωμό κρέας ή πουλερικά
• Καθαρίσετε τα περιττώματα των κατοικίδιων ζώων
• Αγγίξετε κατοικίδια ή άλλα ζώα και τα ενδιαιτήματά τους, ιδίως ερπετά ή πουλιά

• Διαχωρίστε τα πράγματα μεταξύ τους

Για να αποφύγετε τη διασταυρούμενη μόλυνση:

• Αποθηκεύστε ωμό κρέας, πουλερικά και θαλασσινά μακριά από άλλα τρόφιμα στο ψυγείο σας.
• Εάν είναι δυνατόν, να έχετε δύο σανίδες κοπής στην κουζίνα σας – μία για το ωμό κρέας και μία για τα φρούτα και τα λαχανικά
• Ποτέ μην τοποθετείτε μαγειρεμένο φαγητό σε άπλυτο πιάτο που προηγουμένως είχε ωμό κρέας
• Πλένετε καλά τις επιφάνειες προετοιμασίας τροφίμων με σαπούνι και νερό
• Αποφύγετε την κατανάλωση ωμών αυγών

Η σπιτική ζύμη για μπισκότα, το παγωτό, η μαγιονέζα, η σάλτσα ολαντέζ και το eggnog περιέχουν ωμά αυγά. Εάν πρέπει να καταναλώσετε ωμά αυγά, βεβαιωθείτε ότι έχουν παστεριωθεί.

• Μαγειρέψτε και αποθηκεύστε τα τρόφιμα σωστά

Φροντίστε να μαγειρεύετε τα τρόφιμα καλά και να τα ψύχετε ή να τα καταψύχετε αμέσως.

Διάγνωση

Η διάγνωση της λοίμωξης από σαλμονέλα γίνεται συνήθως με βάση τα σημεία και τα συμπτώματα.

Η λοίμωξη από σαλμονέλα μπορεί να ανιχνευθεί με την εξέταση δείγματος κοπράνων. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν αναρρώσει από τα συμπτώματά τους μέχρι να επιστρέψουν τα αποτελέσματα της εξέτασης.

Εάν ο γιατρός σας υποψιάζεται ότι έχετε λοίμωξη από σαλμονέλα στην κυκλοφορία του αίματος, μπορεί να χρειαστεί να εξεταστεί δείγμα του αίματός σας για την ύπαρξη των βακτηρίων.

Θεραπεία

Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι αναρρώνουν μέσα σε λίγες ημέρες έως μία εβδομάδα χωρίς ειδική θεραπεία. Η πρόληψη της αφυδάτωσης με επαρκή πρόσληψη υγρών μπορεί να σας βοηθήσει να ανακάμψετε.

• Θεραπεία της αφυδάτωσης

Επειδή η λοίμωξη από σαλμονέλα μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση, η θεραπεία επικεντρώνεται στην αντικατάσταση των χαμένων υγρών και ηλεκτρολυτών – μέταλλα που εξισορροπούν την ποσότητα νερού στο σώμα.

Εάν η αφυδάτωση είναι σοβαρή, μπορεί να χρειαστεί φροντίδα στα επείγοντα περιστατικά ή νοσηλεία στο νοσοκομείο, ώστε να χορηγηθούν υγρά απευθείας σε μια φλέβα (ενδοφλέβια).

• Φάρμακα

Εκτός από το να σας συμβουλεύει να πίνετε πολλά υγρά, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει:

• Αντιδιαρροϊκά. Φάρμακα όπως η λοπεραμίδη (Imodium A-D) μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση από τις κράμπες της διάρροιας. Ωστόσο, μπορεί επίσης να παρατείνουν τη διάρροια που σχετίζεται με τη λοίμωξη από σαλμονέλα.
  
• Αντιβιοτικά. Ο γιατρός σας μπορεί να σας συνταγογραφήσει αντιβιοτικά για να σκοτώσει τα βακτήρια. Αυτά χορηγούνται συνήθως εάν ο γιατρός σας υποψιάζεται ότι τα βακτήρια σαλμονέλας έχουν εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματός σας, η λοίμωξη είναι σοβαρή ή έχετε εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.

Τα αντιβιοτικά δεν βοηθούν στις περισσότερες περιπτώσεις λοίμωξης από σαλμονέλα. Στην πραγματικότητα, τα αντιβιοτικά μπορεί να παρατείνουν την περίοδο κατά την οποία μεταφέρετε τα βακτήρια και μπορείτε να μολύνετε άλλους. Μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο να μολυνθείτε ξανά (υποτροπή).