Πώς να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου εξελίσσεται ολοένα και περισσότερο σε ασθένεια των νεότερων ατόμων, σύμφωνα με νέα έρευνα της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, τα ποσοστά του καρκίνου του παχέος εντέρου – του καρκίνου που ξεκινά από το παχύ έντερο ή το ορθό – αυξάνονται σε άτομα ηλικίας κάτω των 55 ετών, με ρυθμό αύξησης 1% έως 2% κάθε χρόνο, σύμφωνα με νέα έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο στο CA: A Cancer Journal for Clinicians.

Το 1995, οι ενήλικες κάτω των 55 ετών αποτελούσαν μόλις το 11% όλων των περιπτώσεων καρκίνου του παχέος εντέρου- μέχρι το 2019, ο αριθμός αυτός είχε αυξηθεί στο 20%, ενώ σε πολλές περιπτώσεις η διάγνωση του καρκίνου γίνεται σε πιο προχωρημένο στάδιο.

Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η επίπτωση του καρκίνου του παχέος εντέρου σε άτομα άνω των 65 ετών παραμένει σταθερή τα τελευταία χρόνια και η θνησιμότητα από καρκίνο του παχέος εντέρου συνεχίζει να μειώνεται.

Αν και οι ερευνητές εξακολουθούν να αναζητούν τις αιτίες πίσω από τα αυξανόμενα ποσοστά καρκίνου του παχέος εντέρου στους νεότερους πληθυσμούς, η νόσος παραμένει ένας από τους πιο αποτρέψιμους τύπους καρκίνου, παγκοσμίως.

Υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για να περιορίσετε τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου – από τη διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους και τη σωματική δραστηριότητα μέχρι τη μείωση της κατανάλωσης επεξεργασμένων κρεάτων και την έγκαιρη διενέργεια προληπτικών εξετάσεων.

Παρόλο που εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένοι μη μεταβλητοί παράγοντες κινδύνου για τη νόσο – μεταξύ των οποίων η ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό και ορισμένα κληρονομικά σύνδρομα ή χρόνιες ασθένειες – παρακάτω θα βρείτε έξι αποδεδειγμένους τρόπους για να μειώσει ο καθένας τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου.

Κάντε εξετάσεις

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου είναι να κάνετε τακτικές εξετάσεις, αρχής γενομένης από την ηλικία των 45 ετών, εφόσον διατρέχετε ένα μέτριο κίνδυνο για τη νόσο.

Η μεγάλη πλειονότητα των καρκίνων του παχέος εντέρου ξεκινά με τη μορφή προκαρκινικών πολυπόδων ή ανώμαλων όγκων στο παχύ έντερο ή το ορθό.

Ο έλεγχος για τον καρκίνο του παχέος εντέρου μπορεί να βοηθήσει στην αποτελεσματική αφαίρεση αυτών των πολυπόδων πριν μετατραπούν σε διηθητικό καρκίνο, προλαμβάνοντας τελικά τη νόσο.

Οι προληπτικές εξετάσεις μπορούν επίσης να ανιχνεύσουν τον καρκίνο σε προγενέστερα στάδια, όταν η ασθένεια είναι ευκολότερο να αντιμετωπιστεί.

Η κολονοσκόπηση είναι η πιο γνωστή μέθοδος προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, αλλά άλλες λιγότερο επεμβατικές μέθοδοι είναι η εύκαμπτη σιγμοειδοσκόπηση (κατά την οποία εξετάζεται το κατώτερο 1/3 του παχέος εντέρου, σε σύγκριση με ολόκληρο το παχύ έντερο στην κολονοσκόπηση) και οι εξετάσεις που βασίζονται στην ανάλυση κοπράνων.

Ανάλογα με τον τύπο εξετάσεων που επιλέγετε, οι εξετάσεις για τον καρκίνο του παχέος εντέρου πραγματοποιούνται κάθε χρόνο, κάθε τρία χρόνια, κάθε πέντε χρόνια ή κάθε 10 χρόνια.

Αυτό συνεχίζεται μέχρι την ηλικία των 75 ετών, οπότε και οι άνθρωποι μπορούν να συζητήσουν με τους γιατρούς τους εάν οι κολονοσκοπήσεις εξακολουθούν να είναι απαραίτητες και με ποιο ρυθμό θα πρέπει να γίνονται.

Για άτομα που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου λόγω φλεγμονώδους νόσου του εντέρου (ΦΝΕ), προσωπικού ή οικογενειακού ιστορικού ή ορισμένων κληρονομικών συνδρόμων, ο προσυμπτωματικός έλεγχος μπορεί να αρχίσει πριν από την ηλικία των 45 ετών και να πραγματοποιείται συχνότερα.

Μάθετε το οικογενειακό σας ιστορικό

Αν και δεν μπορείτε να αλλάξετε το οικογενειακό ή το προσωπικό σας ιστορικό όσον αφορά τον καρκίνο του παχέος εντέρου, η γνώση του ιστορικού της νόσου στην οικογένειά σας μπορεί να σας βοηθήσει να εκτιμήσετε τον κίνδυνο που διατρέχετε σε προσωπικό επίπεδο.

Εάν έχουν υπάρξει πολλές διαγνώσεις καρκίνου στην οικογένειά σας -όχι μόνο καρκίνου του παχέος εντέρου, αλλά και άλλων τύπων, όπως καρκίνος του μαστού, καρκίνος της μήτρας ή καρκίνος του προστάτη-, ίσως να χρειαστεί να εξετάσετε το ενδεχόμενο διενέργειας γενετικών εξετάσεων.

Επιπλέον, εάν έχετε συγγενή πρώτου βαθμού (μαμά, μπαμπά, αδελφό ή παιδιά) που είχε καρκίνο του παχέος εντέρου ή προκαρκινικό πολύποδα, διατρέχετε αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξετε επίσης τη νόσο και μπορεί να χρειαστεί να αρχίσετε να εξετάζεστε έως και 10 χρόνια πριν από τα άτομα που διατρέχουν μέσο κίνδυνο (δηλαδή γύρω στην ηλικία των 35 ετών).

Περιορίστε την κατανάλωση κόκκινων και επεξεργασμένων κρεάτων

Τα κόκκινα κρέατα και τα επεξεργασμένα κρέατα – όπως τα χάμπουργκερ, τα χοτ ντογκ και τα λουκάνικα – έχουν σταθερά συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου – σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, το κόκκινο κρέας και το επεξεργασμένο κρέας μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου κατά 20% έως 30%.

Δεν χρειάζεται να κόψετε εντελώς το κόκκινο κρέας από τη διατροφή σας, αλλά προσπαθήστε να αναζητήσετε κρέατα υψηλής ποιότητας και να αντικαταστήσετε τα κόκκινα, επεξεργασμένα κρέατα με πιο άπαχα λευκά κρέατα όπως το κοτόπουλο ή το χοιρινό.

Αντίθετα, άλλα στοιχεία δείχνουν ότι η κατανάλωση μιας διατροφής υψηλής περιεκτικότητας σε φυσικές πηγές φυτικών ινών (φρέσκα φρούτα και λαχανικά, ξηροί καρποί και όσπρια και δημητριακά ολικής αλέσεως) μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου.

Αποφύγετε το κάπνισμα και το αλκοόλ

Το κάπνισμα είναι γνωστό ότι συνδέεται με τον καρκίνο του πνεύμονα, αλλά μπορεί να προκαλέσει καρκίνο σχεδόν οπουδήποτε στο σώμα, συμπεριλαμβανομένου του παχέος εντέρου και του ορθού.

Τα δηλητήρια του καπνού του τσιγάρου όχι μόνο καταστρέφουν και αλλάζουν το DNA των κυττάρων -κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο- αλλά μπορούν επίσης να αποδυναμώσουν το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας πιο δύσκολο για τον οργανισμό να εξοντώσει τα καρκινικά κύτταρα.

Το κάπνισμα μπορεί επίσης να μεταβάλει το μικροβίωμα του εντέρου, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη σε ποντίκια, μειώνοντας τη λειτουργία του φραγμού του εντέρου και ευνοώντας τις καρκινογόνες και προφλεγμονώδεις οδούς στο πεπτικό σύστημα.

Η κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης τουλάχιστον έξι διαφορετικών καρκίνων, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του παχέος εντέρου.

Σε σύγκριση με τη μηδενική κατανάλωση αλκοόλ, η μέτρια έως μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με 1,2- έως 1,5 φορά μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου.

Δεν είναι ξεκάθαρος ο τρόπος με τον οποίο το αλκοόλ μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο καρκίνου – είναι πιθανό η κατανάλωση αλκοόλ να συνδέεται με τον κίνδυνο καρκίνου με διάφορους τρόπους.

Μόλις εισέλθει στο σώμα, το αλκοόλ μπορεί να μετατραπεί σε ακεταλδεΰδη, η οποία έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί καρκίνο σε πειραματόζωα. Η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί επίσης να οδηγήσει σε οξειδωτικό στρες στα κύτταρα, το οποίο ενδέχεται τελικά να βλάψει τα κύτταρα και να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου.

Το αλκοόλ μπορεί επίσης να επηρεάσει άλλες σωματικές λειτουργίες που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της υγείας -όπως η μείωση της ικανότητας του οργανισμού να απορροφά το φυλλικό οξύ, η αύξηση των επιπέδων των ορμονών στο σώμα και η συμβολή του στην αύξηση του σωματικού βάρους.

Διατηρήστε ένα φυσιολογικό βάρος

Τα άτομα με παχυσαρκία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης πολλών τύπων καρκίνου – συγκεκριμένα, έχουν 1,3 φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο του παχέος εντέρου σε σχέση με τα άτομα που δεν είναι παχύσαρκα.

Αν και ο ΔΜΣ (δείκτης μάζας σώματος) είναι ένας ανεπαρκής δείκτης υγείας, τα άτομα με ΔΜΣ πάνω από 30 -που θεωρείται τεχνικά παχυσαρκία- στη νεαρή ενήλικη ζωή μπορεί επίσης να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο πρώιμης εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, σε σύγκριση με τα άτομα που έχουν ΔΜΣ κάτω από 25.

Η παχυσαρκία μπορεί να προκαλέσει ορισμένες αλλαγές στο σώμα οι οποίες ενδεχομένως συμβάλλουν στην ανάπτυξη ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη του καρκίνου, όπως η μακροχρόνια φλεγμονή, τα υψηλότερα επίπεδα ινσουλίνης, ινσουλινοειδούς αυξητικού παράγοντα και ορμονών του φύλου.

Να γυμνάζεστε τακτικά

Υπάρχουν ισχυρά στοιχεία που δείχνουν ότι η σωματική δραστηριότητα συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων τύπων καρκίνου, μεταξύ των οποίων και του καρκίνου του παχέος εντέρου.

Οι τρέχουσες συστάσεις του ΠΟΥ για τη σωματική δραστηριότητα -τουλάχιστον 2,5 ώρες μέτριας έντασης ή 1,25 ώρες υψηλής έντασης εβδομαδιαίως– έχουν συνδεθεί με 7% μείωση του κινδύνου καρκίνου, κατά κύριο λόγο για τον καρκίνο του μαστού και του παχέος εντέρου.

Η σωματική δραστηριότητα μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης πολλαπλών τύπων καρκίνου, μεταξύ των οποίων και του καρκίνου του παχέος εντέρου, ενδεχομένως μέσω της αναστολής της ανάπτυξης του όγκου, της ενίσχυσης της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, της μείωσης του οξειδωτικού στρες και της επιδιόρθωσης των κατεστραμμένων κυττάρων.

Η άσκηση θεωρείται αντιφλεγμονώδης διαδικασία και έχει επίσης θετική επίδραση στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος και στα βακτήρια του σώματός μας, γεγονός που συμβάλλει στην πρόληψη της ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου.

Ανεξάρτητα από τη σωματική δραστηριότητα και την παχυσαρκία, ο χρόνος που δαπανάται για καθιστική ζωή μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο πρώιμης εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου: Έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2018 στο περιοδικό JNCI Cancer Spectrum διαπίστωσε ότι οι γυναίκες -το κύριο αντικείμενο της μελέτης- που περνούσαν περισσότερες από 14 ώρες την εβδομάδα παρακολουθώντας τηλεόραση και κάνοντας καθιστική ζωή, είχαν περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με καρκίνο του παχέος εντέρου σε σχέση με εκείνες που έκαναν καθιστική ζωή και παρακολουθούσαν τηλεόραση λιγότερο από επτά ώρες κάθε εβδομάδα.

Εκτός από τις αντιφλεγμονώδεις επιδράσεις της άσκησης, η κίνηση γενικά μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, καθώς επιταχύνει την κινητικότητα, ή την ταχύτερη μετακίνηση της τροφής μέσω του πεπτικού συστήματος, γεγονός που μειώνει την έκθεση του οργανισμού σε πιθανές καρκινογόνες ουσίες.

Πηγές

The colorectal cancer epidemic: challenges and opportunities for primary, secondary and tertiary prevention. Brenner H, Chen C. https://doi.org/10.1038/s41416-018-0264-x

Colorectal cancer statistics, 2023. CA Cancer J Clin. Published online March 1, 2023. Siegel RL, Wagle NS, Cercek A, Smith RA, Jemal A. https://doi.org/10.3322/caac.21772