Μισοφωνία (σύνδρομο επιλεκτικής ευαισθησίας στους ήχους).

Ακούτε τον σύζυγό σας να αναπνέει δίπλα σας και αμέσως θυμώνετε. Το 6χρονο παιδί σας χασμουριέται και αυτό σας προκαλεί μια αντίδραση μάχης ή φυγής. Αποφεύγετε τα εστιατόρια επειδή δεν αντέχετε τον ήχο του μασήματος. Ήχοι που οι άλλοι άνθρωποι δεν φαίνεται καν να προσέχουν, σας κάνουν να τρελαίνεστε. Μπορεί να έχετε μισοφωνία.

Τι είναι η μισοφωνία;

Τα άτομα με μισοφωνία επηρεάζονται συναισθηματικά από συνηθισμένους ήχους – συνήθως αυτούς που κάνουν οι άλλοι, και συνήθως αυτούς στους οποίους οι άλλοι άνθρωποι δεν δίνουν σημασία.

Τα παραπάνω παραδείγματα (αναπνοή, χασμουρητό ή μάσημα) δημιουργούν μια αντίδραση μάχης ή φυγής που πυροδοτεί θυμό και επιθυμία διαφυγής. Η μισοφωνία έχει μελετηθεί ελάχιστα και δεν γνωρίζουμε πόσο συχνή είναι.

Επηρεάζει κάποιους ανθρώπους περισσότερο από άλλους και μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση, καθώς οι άνθρωποι που ταλαιπωρούνται από αυτή την πάθηση προσπαθούν να αποφύγουν αυτούς τους ήχους που πυροδοτούν την αντίδρασή τους.

Οι άνθρωποι που πάσχουν από μισοφωνία συχνά νιώθουν αμηχανία και δεν την αναφέρουν στους γιατρούς – και συχνά οι γιατροί δεν έχουν ακούσει γι’ αυτήν έτσι κι αλλιώς.

Παρ’ όλα αυτά, η μισοφωνία είναι μια πραγματική διαταραχή και μια διαταραχή που θέτει σε σοβαρό κίνδυνο τη λειτουργικότητα, την κοινωνικοποίηση και τελικά την ψυχική υγεία του ατόμου. Η μισοφωνία εμφανίζεται συνήθως γύρω στην ηλικία των 12 ετών και πιθανότατα επηρεάζει περισσότερους ανθρώπους απ’ ό,τι νομίζουμε.

Τι προκαλεί τη μισοφωνία;

Νέες έρευνες έχουν αρχίσει να εντοπίζουν τα αίτια της μισοφωνίας. Μια ερευνητική ομάδα με έδρα τη Βρετανία μελέτησε 20 ενήλικες με μισοφωνία και 22 ενήλικες που δεν είχαν μισοφωνία.

Όλοι τους βαθμολόγησαν τη δυσάρεστη αίσθηση διαφόρων ήχων, συμπεριλαμβανομένων κοινών ήχων που προκαλούν την μισοφωνία (φαγητό και αναπνοή), καθολικά ενοχλητικών ήχων (το κλάμα των μωρών και τις κραυγές των ανθρώπων) και ουδέτερων ήχων (όπως η βροχή).

Όπως ήταν αναμενόμενο, τα άτομα με μισοφωνία αξιολόγησαν τους ήχους- εκλυτικούς παράγοντες του φαγητού και της αναπνοής ως ιδιαίτερα ενοχλητικούς, ενώ τα άτομα χωρίς μισοφωνία όχι. Και οι δύο ομάδες αξιολόγησαν το δυσάρεστο κλάμα των μωρών και τις κραυγές των ανθρώπων περίπου το ίδιο, όπως και τους ουδέτερους ήχους.

Αυτό επιβεβαίωσε ότι τα μισοφωνικά άτομα επηρεάζονταν πολύ περισσότερο από συγκεκριμένους ήχους πυροδότησης, αλλά δεν διαφέρουν πολύ από τους άλλους όσον αφορά τους υπόλοιπους τύπους ήχων.

Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης ότι τα άτομα με μισοφωνία εμφάνιζαν πολύ εντονότερες σωματικές ενδείξεις στρες (αυξημένος ιδρώτας και καρδιακός ρυθμός) στους ήχους του φαγητού και της αναπνοής από ό,τι τα άτομα χωρίς μισοφωνία. Δεν βρέθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ των ομάδων όσον αφορά τους ουδέτερους ήχους ή τους ενοχλητικούς ήχους ενός μωρού που κλαίει ή ανθρώπων που ουρλιάζουν.

Συμπτώματα και αιτίες

Ποια είναι τα συμπτώματα της μισοφωνίας;

Τα συμπτώματα της μισοφωνίας περιστρέφονται γύρω από τον τρόπο με τον οποίο αντιδράτε στους ήχους που πυροδοτούν την κατάστασή σας. Όλες οι αντιδράσεις φαίνεται να εμπίπτουν στο φυσικό ένστικτο «μάχη ή φυγή». Αυτό σημαίνει ότι οι αντιδράσεις μπορεί να είναι:

Συναισθηματικές. Πρόκειται για συναισθήματα που βιώνετε και μπορεί να είναι έντονα ή υπερβολικά. Για πολλούς, αυτά τα συναισθήματα κλιμακώνονται γρήγορα, σαν κάποιος να πάτησε το συναισθηματικό σας γκάζι. Αυτό σημαίνει ότι ο εκνευρισμός ή η ενόχληση μπορεί να μετατραπεί γρήγορα σε θυμό ή ακόμη και οργή.
Σωματικές. Πρόκειται για διαδικασίες αυτοπροστασίας που ενεργοποιούνται αυτόματα. Οι περισσότερες από αυτές είναι παρόμοιες με αυτό που σας συμβαίνει σε μια επικίνδυνη ή τρομακτική κατάσταση.
Συμπεριφορικές. Πρόκειται για ενέργειες που συμβαίνουν ως απάντηση σε ήχους που προκαλούν. Συνήθως είναι παρορμητικές ή ενστικτώδεις. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να μην έχετε πλήρη έλεγχο πάνω σε αυτές. Οι βίαιες αντιδράσεις (είτε προς ανθρώπους είτε προς αντικείμενα) είναι πιθανές, αλλά όχι συχνές.

Οι συναισθηματικές αντιδράσεις μπορεί να είναι οι εξής:

Θυμός.
Άγχος.
Αηδία.
Φόβος.
Εκνευρισμός.

Οι σωματικές αντιδράσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:

Αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
Πίεση ή σφίξιμο στο στήθος.
Ανατριχίλες.
Αύξηση του καρδιακού ρυθμού.
Ιδρώτα.

Οι συμπεριφορικές αντιδράσεις μπορεί να είναι οι ακόλουθες:

Αποφυγή καταστάσεων στις οποίες μπορεί να ακούγονται ήχοι που προκαλούν την αντίδραση.
Αποχώρηση από την περιοχή όταν ακούγεται ένας ήχος-σκανδάλη.
Λεκτικές ή φωνητικές αντιδράσεις, όπως να μιλάτε ή να φωνάζετε σε αυτόν/αυτήν που έκανε τον ήχο).
Μη βίαιη δράση για να σταματήσει ο ήχος.
Βίαιη δράση για να σταματήσει ο ήχος (σπάνια).

Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων μπορεί επίσης να ποικίλλει. Όταν τα συμπτώματα είναι λιγότερο σοβαρά, οι συναισθηματικές και σωματικές αντιδράσεις μπορεί να είναι το μόνο που βιώνετε. Εάν τα συμπτώματα είναι πιο σοβαρά, οι επιπτώσεις μπορεί να είναι τόσο έντονες που μπορεί να παρουσιάσετε και μια συμπεριφορική αντίδραση.

Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις, ένα άτομο μπορεί να αντιδράσει τόσο έντονα – είτε με λόγια είτε με πράξεις – ώστε να μην έχει χρόνο να σκεφτεί πριν συμπεριφερθεί με τρόπο που αναστατώνει τους άλλους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι σύνηθες το άτομο με μισοφωνία να αναγνωρίζει και να μετανιώνει για ό,τι έκανε εκ των υστέρων. Μπορεί όμως να εξακολουθεί να δυσκολεύεται να ελέγξει παρόμοιες αντιδράσεις στο μέλλον.

Συνήθεις ήχοι πυροδότησης

Οποιοσδήποτε ήχος μπορεί να προκαλέσει μισοφωνία. Ωστόσο, ορισμένοι ήχοι είναι πολύ πιο πιθανό να είναι εκλυτικοί. Οι ήχοι στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο ή άλλες ηλεκτρονικές συσκευές μπορούν να προκαλέσουν μισοφωνία, αλλά η αντίδραση μπορεί να μην είναι τόσο έντονη όσο θα ήταν αν η πηγή του ήχου βρισκόταν πραγματικά κοντά σας.

Οι κατηγορίες ήχων είναι οι εξής:

Θόρυβοι φαγητού/ποτού. Σμίξιμο των χειλιών- μάσημα (ειδικά με ανοιχτό στόμα) τροφής ή τσίχλας- ήχοι μασήματος μιας τραγανής τροφής- γλύψιμο- ηχηρή κατάποση ή καταβρόχθιση.
Αναπνευστικοί θόρυβοι. Ροχαλητό, ρουθούνισμα ή φύσημα της μύτης- βαριά αναπνοή.
Θόρυβοι δραστηριότητας και κίνησης. Χτύπημα των δακτύλων των χεριών ή των ποδιών- κλικ ενός στυλό- δυνατή δακτυλογράφηση- ήχοι σκευών φαγητού – παίξιμο μπεγλεριού ή κομπολογιού.
Θόρυβοι στόματος/φάρυγγα. Καθαρισμός του λαιμού- βήχας- δυνατά φιλιά – καθαρισμός δοντιών με “σφύριγμα”.
Άλλα. Τικ-τακ (ρολόι)- υδραυλικά (καζανάκι τουαλέτας ή νερό που στάζει)- κουδούνισμα (κουδούνι ή τηλέφωνο)- ήχοι ζώων- θρόισμα (χαρτί ή πλαστικό).

Η επιστημονική προσέγγιση της μισοφωνίας ως προς τον εγκέφαλο

Το σημαντικό εύρημα της ερευνητικής ομάδας εντοπίστηκε σε ένα τμήμα του εγκεφάλου που παίζει ρόλο τόσο στον θυμό όσο και στην ενσωμάτωση εξωτερικών ερεθισμάτων (όπως οι ήχοι) με τα ερεθίσματα από όργανα όπως η καρδιά και οι πνεύμονες: τον πρόσθιο νησιδιακό φλοιό (AIC).

Χρησιμοποιώντας τομογραφίες fMRI για τη μέτρηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο AIC προκαλούσε πολύ μεγαλύτερη δραστηριότητα σε άλλα μέρη του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια των ήχων που πυροδοτούσαν τη μισοφωνία στα άτομα με μισοφωνία από ό,τι στην ομάδα ελέγχου.

Συγκεκριμένα, ενεργοποιήθηκαν τα τμήματα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για τις μακροπρόθεσμες αναμνήσεις, τον φόβο και άλλα συναισθήματα. Αυτό είναι λογικό, δεδομένου ότι τα άτομα με μισοφωνία έχουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις σε συνηθισμένους ήχους- κάι το πιο σημαντικό, αποδεικνύεται ότι αυτά τα μέρη του εγκεφάλου είναι τα υπεύθυνα για την εμπειρία της μισοφωνίας.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν επίσης μαγνητικές τομογραφίες ολόκληρου του εγκεφάλου για να χαρτογραφήσουν τους εγκεφάλους των συμμετεχόντων και διαπίστωσαν ότι τα άτομα με μισοφωνία έχουν υψηλότερες ποσότητες μυελίνης.

Η μυελίνη είναι μια λιπαρή ουσία που τυλίγεται γύρω από τα νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο για να παρέχει ηλεκτρική μόνωση, όπως η μόνωση σε ένα καλώδιο. Δεν είναι γνωστό αν η επιπλέον μυελίνη είναι αιτία ή αποτέλεσμα της μισοφωνίας και της ενεργοποίησης άλλων περιοχών του εγκεφάλου.

Άλλες καταστάσεις που είναι δυνατόν να ευθύνονται

Η μισοφωνία είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί σε άτομα με ορισμένες παθήσεις, όπως νευροαποκλίσεις, ψυχικές παθήσεις και παθήσεις ή συμπτώματα που σχετίζονται με την ακοή. Παρακάτω παρατίθενται ορισμένα παραδείγματα παθήσεων που συνδέονται με τη μισοφωνία:

Νευροαποκλίνουσες καταστάσεις και άλλες εγκεφαλικές διαταραχές

Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).
Διαταραχή του φάσματος του αυτισμού.
Σύνδρομο Tourette.

Διαταραχές ψυχικής υγείας

Μείζων καταθλιπτική διαταραχή (ΜΚΔ).
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ).
Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD).
Οριακή διαταραχή προσωπικότητας (BPD).

Καταστάσεις ή συμπτώματα που σχετίζονται με την ακοή

Απώλεια ακοής.
Εμβοές.
Υπερακουσία.

Η μισοφωνία είναι επίσης πιο συχνή σε άτομα που έχουν ιδεοψυχαναγκαστικά χαρακτηριστικά, αλλά δεν πληρούν απολύτως τα κριτήρια για την επίσημη διάγνωση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ). Μόλις το 24% των ατόμων με αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν επίσης μισοφωνία.

Πώς αντιμετωπίζεται η μισοφωνία και υπάρχει θεραπεία;

Παρόλο που η μισοφωνία δεν είναι μια επίσημα αναγνωρισμένη πάθηση, αυτό δεν σημαίνει ότι οι επιπτώσεις της δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν. Οι ομοιότητες και οι συνδέσεις μεταξύ της μισοφωνίας και άλλων παθήσεων, όπως η ΙΨΔ ή η μετατραυματική διαταραχή, δείχνουν ότι τα άτομα με αυτή την πάθηση μπορεί να επωφεληθούν από διάφορες μορφές ψυχοθεραπείας.

Αν και οι θεραπείες για την ψυχική υγεία δεν μπορούν να θεραπεύσουν μια κατάσταση όπως η μισοφωνία, μπορούν να σας βοηθήσουν στα εξής

Τον εντοπισμό των εκλυτικών παραγόντων σας.
Την εξεύρεση τρόπων ελαχιστοποίησης ή αποφυγής των ήχων που προκαλούν την εκτόνωση.
Την ανάπτυξη στρατηγικών και τεχνικών αντιμετώπισης για την αποφυγή παρορμητικών αντιδράσεων στους ήχους-σκανδάλες.
Τη μείωση της ευαισθησίας σας στους υπάρχοντες εκλυτικούς ήχους.

Οι θεραπείες για καταστάσεις που σχετίζονται με τη μισοφωνία, όπως το άγχος ή η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, μπορεί επίσης να βοηθήσουν στα συμπτώματα της μισοφωνίας.

Άλλα πράγματα που μπορεί να βοηθήσουν

Πολλά άτομα με προβλήματα ευαισθησίας στον ήχο, συμπεριλαμβανομένης της μισοφωνίας, μπορούν να προσαρμοστούν ή να διαχειριστούν αυτή την κατάσταση χρησιμοποιώντας κοινά αντικείμενα, τεχνολογίες ή τεχνικές προσαρμογής. Μερικά παραδείγματα είναι τα ακόλουθα:

Ωτοασπίδες ή ακουστικά με προστασία από τον θόρυβο.
Ακρόαση ενός πράγματος για να διατηρήσετε τις διεργασίες του εγκεφάλου σας που σχετίζονται με την ακοή εστιασμένες σε κάτι άλλο πέρα από την ακρόαση του ήχου που προκαλεί την ακοή.
Ήχοι γεννήτριας θορύβου (ιδίως ήχοι λευκού, ροζ ή καφέ θορύβου).