Μηνιγγίτιδα: Αιτίες, Συμπτώματα και Παράγοντες Κινδύνου

Η μηνιγγίτιδα είναι μια φλεγμονή του υγρού και των μεμβρανών (μήνιγγες) που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό.

Το οίδημα από την μηνιγγίτιδα συνήθως προκαλεί σημεία και συμπτώματα όπως πονοκέφαλο, πυρετό και δυσκαμψία του αυχένα.

Στην Ελλάδα κατά τη χρονική περίοδο 2004-2017 δηλώθηκαν στο ΚΕΕΛΠΝΟ συνολικά 1.014 κρούσματα μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου, με τα κρούσματα να κυμαίνονται μεταξύ 42 και 108 ανά έτος και τη μέση ετήσια επίπτωσή να ανέρχεται σε 0,66 κρούσματα ανά 100.000 πληθυσμού.

Το νόσημα παρουσίασε υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης στην ηλικιακή ομάδα 0-4 ετών.

Στις ηλικίες άνω των 25 ετών η επίπτωση της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου είναι ιδιαίτερα μικρή και δεν ξεπερνά τις 0,25 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού.

Ορισμένες περιπτώσεις μηνιγγίτιδας βελτιώνονται χωρίς θεραπεία μέσα σε λίγες εβδομάδες.

Άλλες μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή και απαιτούν επείγουσα θεραπεία με αντιβιοτικά.

Αναζητήστε άμεση ιατρική φροντίδα εάν υποψιάζεστε ότι κάποιος έχει μηνιγγίτιδα. Η έγκαιρη θεραπεία της βακτηριακής μηνιγγίτιδας μπορεί να αποτρέψει σοβαρές επιπλοκές.

Συμπτώματα

Τα πρώιμα συμπτώματα της μηνιγγίτιδας μπορεί να μιμούνται αυτά της γρίπης.

Τα συμπτώματα μπορεί να εκδηλωθούν μέσα σε αρκετές ώρες ή μέσα σε λίγες ημέρες.

Τα πιθανά σημεία και συμπτώματα σε άτομα ηλικίας άνω των 2 ετών είναι τα ακόλουθα:

Συμπτώματα στα νεογέννητα

Τα νεογνά και τα βρέφη μπορεί να παρουσιάσουν τα παρακάτω σημεία:

• Υψηλός πυρετός
• Συνεχές κλάμα
• Υπερβολική υπνηλία ή ευερεθιστότητα
• Δυσκολία στην αφύπνιση από τον ύπνο
• Αδράνεια ή νωθρότητα
• Δεν ξυπνάει για να φάει
• Κακή θρέψη
• Εμετός
• Ένα εξόγκωμα στο μαλακό σημείο στην κορυφή του κεφαλιού του μωρού (στην πηγή του κρανίου)
• Ακαμψία στο σώμα και τον αυχένα

Τα βρέφη με μηνιγγίτιδα μπορεί να είναι δύσκολο να ηρεμήσουν και μπορεί να κλαίνε πιο έντονα όταν τα παίρνετε αγκαλιά.

Πότε να ζητήσετε ιατρική βοήθεια

Ζητήστε άμεση ιατρική βοήθεια εάν εσείς ή κάποιος από την οικογένειά σας έχει σημεία ή συμπτώματα μηνιγγίτιδας, όπως:

• Πυρετό
• Έντονο, ακατάπαυστο πονοκέφαλο
• Σύγχυση
• Έμετο
• Δυσκαμψία στον αυχένα

Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι σοβαρή και μπορεί να αποβεί θανατηφόρα μέσα σε λίγες ημέρες εάν δεν χορηγηθεί άμεση αντιβιοτική θεραπεία.

Η καθυστερημένη θεραπεία αυξάνει τον κίνδυνο μόνιμης εγκεφαλικής βλάβης ή θανάτου.

Είναι επίσης σημαντικό να μιλήσετε στο γιατρό σας εάν ένα μέλος της οικογένειάς σας ή κάποιος με τον οποίο ζείτε ή εργάζεστε έχει μηνιγγίτιδα.

Μπορεί να χρειαστεί να λάβετε φάρμακα για να αποτρέψετε τη μετάδοση της λοίμωξης.

Εξάνθημα μηνιγγίτιδας

Ένα από τα τελευταία συμπτώματα που δείχνουν ότι ένα από τα βακτήρια που προκαλούν μηνιγγίτιδα, η Neisseria meningitidis, βρίσκονται στην κυκλοφορία του αίματός σας είναι ένα αχνό εξάνθημα στο δέρμα σας.

Τα βακτήρια από μια λοίμωξη μηνιγγιτιδοκοκκικής μηνιγγίτιδας αναπαράγονται στο αίμα σας και στοχεύουν τα κύτταρα γύρω από τα τριχοειδή αγγεία.

Η βλάβη αυτών των κυττάρων οδηγεί σε βλάβη των τριχοειδών αγγείων και σε ήπιες διαρροές αίματος.

Αυτό εμφανίζεται ως ένα αχνό ροζ, κόκκινο ή μοβ εξάνθημα. Οι κηλίδες μπορεί να μοιάζουν με μικροσκοπικά τσιμπήματα και εύκολα εκλαμβάνονται λανθασμένα ως μώλωπες.

Καθώς η λοίμωξη επιδεινώνεται και εξαπλώνεται, το εξάνθημα θα γίνει πιο εμφανές. Οι κηλίδες θα γίνουν πιο σκούρες και μεγαλύτερες.

Τα άτομα με σκούρο δέρμα μπορεί να δυσκολεύονται να εντοπίσουν το εξάνθημα της μηνιγγίτιδας.

Οι πιο ανοιχτόχρωμες περιοχές του δέρματος, όπως οι παλάμες των χεριών και το εσωτερικό του στόματος, μπορεί να εμφανίζουν πιο εύκολα σημάδια εξανθήματος.

Αιτίες

Οι ιογενείς λοιμώξεις είναι η πιο συνηθισμένη αιτία μηνιγγίτιδας, και ακολουθούν οι βακτηριακές λοιμώξεις και, σπάνια, οι μυκητιασικές και παρασιτικές λοιμώξεις.

Λόγω του ότι οι βακτηριακές λοιμώξεις μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή, ο εντοπισμός της αιτίας είναι ζωτικής σημασίας.

Βακτηριακή μηνιγγίτιδα

Τα βακτήρια που εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και ταξιδεύουν στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό προκαλούν οξεία βακτηριακή μηνιγγίτιδα.

Ωστόσο, αυτή μπορεί επίσης να εμφανιστεί όταν τα βακτήρια εισβάλλουν απευθείας στις μήνιγγες. Κάτι τέτοιο μπορεί να προκληθεί από λοίμωξη του αυτιού ή των ιγμορείων, από κάταγμα του κρανίου ή – σπανιότερα – από ορισμένες χειρουργικές επεμβάσεις.

Διάφορα στελέχη βακτηρίων μπορούν να προκαλέσουν οξεία βακτηριακή μηνιγγίτιδα, με πιο συνηθισμένα τα εξής:

Streptococcus pneumoniae (πνευμονιόκοκκος). Αυτό το βακτήριο είναι η πιο κοινή αιτία βακτηριακής μηνιγγίτιδας σε βρέφη, μικρά παιδιά και ενήλικες στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Προκαλεί συχνότερα πνευμονία ή λοιμώξεις του αυτιού ή των ιγμορείων. Το εμβόλιο μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη αυτής της λοίμωξης.

Nαϊσσέρια της μηνιγγίτιδας (μηνιγγιτιδόκοκκος). Αυτό το βακτήριο αποτελεί μια άλλη κύρια αιτία βακτηριακής μηνιγγίτιδας.

Τα βακτήρια αυτά προκαλούν συνήθως λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, αλλά μπορούν να προκαλέσουν μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα όταν εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος.

Πρόκειται για μια εξαιρετικά μεταδοτική λοίμωξη που προσβάλλει κυρίως εφήβους και νεαρούς ενήλικες.

Μπορεί να προκαλέσει τοπικές επιδημίες σε φοιτητικές εστίες, οικοτροφεία και στρατιωτικές βάσεις.

Το εμβόλιο μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της λοίμωξης. Ακόμη και αν εμβολιασθεί, όποιος έχει έρθει σε στενή επαφή με άτομο με μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα θα πρέπει να λάβει αντιβιοτικό από το στόμα για την πρόληψη της νόσου.

Αιμόφιλος της ινφλουέντζας. Το βακτήριο αιμόφιλος της γρίπης τύπου β (Hib) ήταν κάποτε η κύρια αιτία βακτηριακής μηνιγγίτιδας στα παιδιά.

Όμως, τα νέα εμβόλια κατά του Hib έχουν μειώσει σημαντικά τον αριθμό των κρουσμάτων αυτού του τύπου μηνιγγίτιδας.

Λιστέρια η μονοκυτταρογόνος (λιστέρια). Αυτά τα βακτήρια μπορούν να βρεθούν σε μη παστεριωμένα τυριά, χοτ ντογκ και κρέατα που προορίζονται για οικιακή κατανάλωση.

Οι έγκυες γυναίκες, τα νεογέννητα, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα είναι οι πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.

Η λιστέρια μπορεί να διαπεράσει τον φραγμό του πλακούντα και η λοίμωξη στο τέλος της εγκυμοσύνης μπορεί να αποβεί μοιραία για το μωρό.

Ιογενής μηνιγγίτιδα

Η ιογενής μηνιγγίτιδα είναι συνήθως ήπια και συχνά υποχωρεί μόνη της.

Οι περισσότερες περιπτώσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες προκαλούνται από μια ομάδα ιών γνωστή ως εντεροϊοί, οι οποίοι είναι πιο συνηθισμένοι στα τέλη του καλοκαιριού και στις αρχές του φθινοπώρου.

Ιοί όπως ο ιός του απλού έρπητα, ο HIV, ο ιός της παρωτίτιδας, ο ιός του Δυτικού Νείλου και άλλοι μπορούν επίσης να προκαλέσουν ιογενή μηνιγγίτιδα.

Χρόνια μηνιγγίτιδα

Οι οργανισμοί βραδείας ανάπτυξης (όπως οι μύκητες και το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης) που προσβάλλουν τις μεμβράνες και το υγρό που περιβάλλει τον εγκέφαλό προκαλούν χρόνια μηνιγγίτιδα.

Η χρόνια μηνιγγίτιδα αναπτύσσεται σε διάστημα δύο εβδομάδων ή και περισσότερο.

Τα σημεία και τα συμπτώματα της χρόνιας μηνιγγίτιδας – πονοκέφαλος, πυρετός, εμετός και πνευματική θολούρα – είναι παρόμοια με εκείνα της οξείας μηνιγγίτιδας.

Μυκητιασική μηνιγγίτιδα

Η μυκητιασική μηνιγγίτιδα είναι σχετικά ασυνήθιστη.

Μπορεί να μιμείται την οξεία βακτηριακή μηνιγγίτιδα.

Συχνά προκαλείται από την εισπνοή σπόρων μυκήτων που μπορεί να βρεθούν στο έδαφος, σε σάπια ξύλα και σε περιττώματα πουλιών.

Η μυκητιασική μηνιγγίτιδα δεν είναι μεταδοτική από άτομο σε άτομο.

Η κρυπτοκοκκική μηνιγγίτιδα είναι μια συνήθης μυκητιασική μορφή της νόσου που προσβάλλει άτομα με ανοσολογικές ανεπάρκειες, όπως το AIDS.

Είναι απειλητική για τη ζωή εάν δεν αντιμετωπιστεί με αντιμυκητιασικό φάρμακο.

Ακόμη και μετά από θεραπεία, η μυκητιασική μηνιγγίτιδα μπορεί να υποτροπιάσει.

Παρασιτική μηνιγγίτιδα

Τα παράσιτα μπορούν να προκαλέσουν έναν σπάνιο τύπο μηνιγγίτιδας που ονομάζεται ηωσινοφιλική μηνιγγίτιδα.

Η παρασιτική μηνιγγίτιδα μπορεί επίσης να προκληθεί από λοίμωξη του εγκεφάλου από ταινία (κυστικέρκωση) ή εγκεφαλική ελονοσία.

Η μηνιγγίτιδα από αμοιβάδες είναι ένας σπάνιος τύπος που μερικές φορές κολλάει από το κολύμπι σε γλυκό νερό και μπορεί να γίνει γρήγορα απειλητική για τη ζωή.

Τα κύρια παράσιτα που προκαλούν μηνιγγίτιδα μολύνουν συνήθως τα ζώα.

Οι άνθρωποι μολύνονται συνήθως με την κατανάλωση τροφίμων που έχουν μολυνθεί με αυτά τα παράσιτα.

Η παρασιτική μηνιγγίτιδα δεν μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων.

Άλλες αιτίες μηνιγγίτιδας

Η μηνιγγίτιδα μπορεί επίσης να προκληθεί από μη λοιμώδη αίτια, όπως χημικές αντιδράσεις, αλλεργίες σε φάρμακα, ορισμένους τύπους καρκίνου και φλεγμονώδεις νόσους όπως η σαρκοείδωση.

Παράγοντες κινδύνου

Οι παράγοντες κινδύνου για τη μηνιγγίτιδα είναι μεταξύ άλλων:

Παράλειψη εμβολιασμών. Ο κίνδυνος αυξάνεται για όποιον δεν έχει ολοκληρώσει το συνιστώμενο πρόγραμμα εμβολιασμού κατά την παιδική ηλικία ή κατά την ενηλικίωση.

Ηλικία. Οι περισσότερες περιπτώσεις ιογενούς μηνιγγίτιδας εμφανίζονται σε παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών. Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι συχνή σε άτομα κάτω των 20 ετών.

Διαβίωση σε ένα κοινοβιακό περιβάλλον. Οι φοιτητές που διαμένουν σε εστίες, το στρατιωτικό προσωπικό σε στρατιωτικές βάσεις και τα παιδιά σε οικοτροφεία και εγκαταστάσεις φροντίδας παιδιών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο μηνιγγιτιδοκοκκικής μηνιγγίτιδας.

Αυτό οφείλεται πιθανώς στο γεγονός ότι το βακτήριο μεταδίδεται μέσω της αναπνευστικής οδού και εξαπλώνεται γρήγορα μεταξύ μεγάλων ομάδων.

Εγκυμοσύνη. Η εγκυμοσύνη αυξάνει τον κίνδυνο λιστερίωσης – μιας λοίμωξης που προκαλείται από το βακτήριο λιστέρια, το οποίο μπορεί επίσης να προκαλέσει μηνιγγίτιδα.

Η λιστερίωση αυξάνει τον κίνδυνο αποβολής, θνησιγένειας και πρόωρου τοκετού.

Εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Το AIDS, ο αλκοολισμός, ο διαβήτης, η χρήση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σας σύστημα σας καθιστούν επίσης πιο ευάλωτους στη μηνιγγίτιδα.

Η αφαίρεση του σπλήνα σας αυξάνει επίσης τον κίνδυνο και όποιος δεν έχει σπλήνα θα πρέπει να εμβολιαστεί για να ελαχιστοποιήσει αυτόν τον κίνδυνο.

Επιπλοκές

Οι επιπλοκές της μηνιγγίτιδας μπορεί να είναι σοβαρότατες.

Όσο περισσότερο καιρό εσείς ή το παιδί σας νοσείτε χωρίς θεραπεία, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος επιληπτικών κρίσεων και μόνιμων νευρολογικών βλαβών, όπως:

• Απώλεια ακοής
• Προβλήματα μνήμης
• Μαθησιακές δυσκολίες
• Εγκεφαλική βλάβη
• Προβλήματα στη βάδιση
• Επιληπτικές κρίσεις
• Νεφρική ανεπάρκεια
• Σοκ
• Θάνατο

Με έγκαιρη θεραπεία, ακόμη και τα άτομα με σοβαρή μηνιγγίτιδα μπορούν να έχουν καλή ανάρρωση.