Πολλοί άνθρωποι, μεταξύ των οποίων τα παιδιά και οι έφηβοι, στρέφονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για ψυχαγωγία, για ενημέρωση και για επικοινωνία με άλλους.
Σχεδόν οι μισοί από τους εφήβους που ερωτήθηκαν σε πρόσφατη έρευνα δήλωσαν ότι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο «σχεδόν συνεχώς» και 9 στους 10 εφήβους χρησιμοποιούν καθημερινά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αν και οι περισσότερες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν απαιτούμενο ελάχιστο όριο ηλικίας τα 13 έτη, σχεδόν το 40% των παιδιών ηλικίας 8 έως 12 ετών χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι οι ανησυχίες για την ψυχική υγεία μπορεί να είναι μια απροσδόκητη παρενέργεια της αυξημένης χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Παρόλο που η σχέση μεταξύ των δύο ερευνάται ακόμη, αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία η παρακολούθηση του τρόπου με τον οποίο τα παιδιά και οι έφηβοι χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και των επιπτώσεών τους.
Πώς επηρεάζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων;
Θετικές επιδράσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στα παιδιά και τους εφήβους
Με κάποιους τρόπους, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να ωφελήσουν την ψυχική υγεία.
Για παράδειγμα, παρέχουν πρόσβαση σε πληροφορίες που μπορεί να μην είναι διαθέσιμες αλλού, καθώς και ένα ασφαλές μέρος για να εκφραστεί κανείς.
Πολλοί έφηβοι βρίσκουν στο διαδίκτυο μια κοινότητα που τους βοηθάει να περάσουν δύσκολες στιγμές, ξεπερνώντας εμπόδια που κανονικά θα υφίσταντο, όπως η απόσταση ή η δειλία στο να πλησιάσουν τους άλλους.
Επιπλέον, πολλά παιδιά και έφηβοι μπορούν να βρουν υποστήριξη χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Για παράδειγμα, πολλές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης ενθαρρύνουν συμπεριφορές αναζήτησης βοήθειας, όπως:
- Βοήθεια για την έναρξη φροντίδας ψυχικής υγείας
- Επιβεβαίωση της σεξουαλικής ταυτότητας
- Παροχή κοινωνικής υποστήριξης
- Παροχή ενός μαξιλαριού προστασίας από το στρες
Για παράδειγμα, πολλά παιδιά και έφηβοι μπορεί να βρουν μια κοινότητα που αποδέχεται με μεγαλύτερη ευκολία αυτό που είναι και την ταυτότητά τους από ό,τι το άμεσο οικογενειακό ή σχολικό τους περιβάλλον.
Υπό αυτή την έννοια, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να διευκολύνουν τη σύνδεση με συνομηλίκους που μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα, ταυτότητες και δυνατότητες.
Είναι επίσης αν το δούμε ρεαλιστικά ο τρόπος με τον οποίο πολλοί νέοι επικοινωνούν μεταξύ τους στις μέρες μας.
Αρνητικές επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στα παιδιά και τους εφήβους
Παρά τα πολλά οφέλη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όταν χρησιμοποιούνται υπερβολικά, παρουσιάζουν και μειονεκτήματα.
Ο Γενικός Υγειονομικός Σύμβουλος των Ηνωμένων Πολιτειών εξέδωσε το 2023 μια γνωμοδότηση για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με τα social media και την ψυχική υγεία.
Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση, τα στοιχεία δείχνουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν τη δυνατότητα να βλάψουν την ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων.
Η γνωμοδότηση αναφέρει ότι η συχνή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσε να συνδεθεί με αλλαγές σε τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τα συναισθήματα και τη μάθηση.
Επιπλέον, μπορεί να επηρεάσει τον έλεγχο των παρορμήσεων, την κοινωνική συμπεριφορά, τη ρύθμιση των συναισθημάτων και την ευαισθησία απέναντι στις κοινωνικές τιμωρίες και ανταμοιβές.
Υπάρχει επίσης κάποια συσχέτιση μεταξύ της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και συχνών προβλημάτων ψυχικής υγείας. Μία από τις πιο συνηθισμένες συνδέσεις είναι μεταξύ των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της κατάθλιψης.
Η έρευνα έχει δείξει ότι υπάρχουν υψηλά ποσοστά κατάθλιψης σε περιπτώσεις πολύ μεγάλης χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, γεγονός που καταδεικνύει ότι υπάρχει ένα «βέλτιστο σημείο» χρήσης για κάθε παιδί, το οποίο συχνά είναι συγκεκριμένο για το δικό του επίπεδο ανάπτυξης και τους προστατευτικούς παράγοντες που έχει στη ζωή του.
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κατάθλιψη σε παιδιά και εφήβους
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι όσοι περνούν περισσότερο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τείνουν να εμφανίζουν περισσότερα συμπτώματα κατάθλιψης. Ωστόσο, θα μπορούσαν να συντρέχουν διάφοροι λόγοι για αυτή τη συσχέτιση.
Κοινωνική απομόνωση
Τα σημερινά παιδιά και οι έφηβοι ξοδεύουν λιγότερο χρόνο για να συνδεθούν προσωπικά με τους φίλους και την οικογένειά τους σε σύγκριση με τις προηγούμενες γενιές.
Αντ’ αυτού, πολλοί χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να επικοινωνήσουν, γεγονός που μπορεί να τους κάνει να αισθάνονται εξίσου απομονωμένοι.
Οι διαδικτυακές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μπορεί να μην είναι τόσο ανταποδοτικές.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί επίσης να κάνουν κάποιους να αισθάνονται αποκλεισμένοι ή σαν να χάνουν κάτι όταν βλέπουν άλλους να συμμετέχουν σε δραστηριότητες και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.
Έλλειψη υγιεινών δραστηριοτήτων
Ο χρόνος που αφιερώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη υγιεινών δραστηριοτήτων.
Η σωματική δραστηριότητα και ο χρόνος που αφιερώνεται στην ύπαιθρο βοηθούν στην απελευθέρωση ενδορφινών, οι οποίες μπορούν να ανακουφίσουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης.
Μπορούν επίσης να προσφέρουν μια αίσθηση ολοκλήρωσης και αυτοπεποίθησης.
Έλλειψη ύπνου
Οι έρευνες δείχνουν ότι η στέρηση ύπνου είναι ένας συνηθισμένος παράγοντας που συμβάλλει στην κατάθλιψη και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στον ύπνο.
Το σκρολάρισμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, το οποίο ενδέχεται να δυσχεράνει τον ύπνο.
Επιπλέον, οι άνθρωποι κάθε ηλικίας μπορεί να εγκλωβιστούν σε ένα μοτίβο σύμφωνα με το οποίο σκοπεύουν να κοιτάξουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μόνο για λίγα λεπτά και καταλήγουν να ασχολούνται με αυτά για περισσότερο από μία ώρα.
Συνδυάστε αυτές τις συνήθειες με το μπλε φως από τις ηλεκτρονικές οθόνες, το οποίο παρεμβαίνει στο πρότυπο του ύπνου, και είναι εύκολο να καταλάβετε τον τρόπο με τον οποίο η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης πριν από τον ύπνο μπορεί να οδηγήσει σε στέρηση ύπνου.
Η κατάθλιψη είναι πολυσύνθετη και έχει πολλούς παράγοντες κινδύνου, συμπεριλαμβανομένης της γενετικής προδιάθεσης, των παραμέτρων του περιβάλλοντος και των προσωπικών εμπειριών, οι οποίες δεν σχετίζονται τόσο άμεσα με τις συνήθειες χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Οι έρευνες δείχνουν ότι όσοι έχουν μεγαλύτερη κατάθλιψη τείνουν να χρησιμοποιούν περισσότερο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το αντίστροφο. Αλλά δεν είναι σαφές ότι η αιτία της κατάθλιψης είναι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Ωστόσο, η υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σχετίζεται με συμπεριφορές, όπως ο κακός ύπνος, οι έντονες κοινωνικές συγκρίσεις, ο αντίκτυπος στη μάθηση και η έκθεση σε διαδικτυακό εκφοβισμό και αρνητικό περιεχόμενο, που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επιδείνωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων.
Περαιτέρω, η κατάθλιψη και η τάση αυτοκτονίας έχουν αυξηθεί καθώς έχει αυξηθεί ο αριθμός των ατόμων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ο αριθμός των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης.
Πρόκειται για μια συσχέτιση και όχι για μια αιτιώδη συνάφεια, αλλά δεν μπορεί να παραβλεφθεί ως παράγοντας που επηρεάζει την ψυχική υγεία των ανηλίκων και των εφήβων.
Διδάσκοντας στα παιδιά και τους εφήβους να αναπτύσσουν μια υγιή σχέση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Οι γονείς μπορούν να συνεργαστούν με τα παιδιά τους για να δημιουργήσουν υγιείς ψηφιακές συνήθειες και να ενθαρρύνουν το μέτρο στη χρήση τους.
Η συζήτηση των αρνητικών επιπτώσεων με τα παιδιά και τους εφήβους για την ευαισθητοποίησή τους μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση των επιπτώσεων.
Οι γονείς (και οι υπεύθυνοι υγείας και τα σχολεία) ενδεχομένως να θέλουν να προτείνουν τις ακόλουθες στρατηγικές:
- Κάντε τακτικά διαλείμματα από τις ψηφιακές συσκευές.
- Απενεργοποιήστε τις ειδοποιήσεις.
- Καθιερώστε ώρες και χώρους χωρίς τηλέφωνο.
- Συζητήστε τα κατάλληλα όρια και τις κατάλληλες συμπεριφορές κατά την αλληλεπίδραση στο διαδίκτυο.
Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν διαμορφώνοντας αυτές τις συμπεριφορές στη δική τους χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Τα παιδιά και οι έφηβοι είναι πιο πιθανό να μιμηθούν αυτό που βλέπουν, παρά αυτό που τους λένε.
Η καλλιέργεια μιας υγιούς σχέσης με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή των γονέων μπορεί να οδηγήσει σε υγιέστερες συνήθειες για την οικογένεια στο σύνολό της.
Ιατρική Ομάδα Medbox
Κάθε χρόνο, βοηθάμε χιλιάδες ανθρώπους να βρουν απαντήσεις σε σημαντικές ερωτήσεις για την υγεία τους με τα άρθρα μας που έχουν γραφτεί από ειδικούς, ιατρικά αναθεωρημένα σε εκατοντάδες θέματα υγείας.