Κρίση Πανικού – Διαταραχή πανικού

Οι κρίσεις πανικού είναι ξαφνικά, αδικαιολόγητα συναισθήματα φόβου και άγχους που προκαλούν σωματικά συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, γρήγορη αναπνοή και εφίδρωση.

Ορισμένοι άνθρωποι φοβούνται τόσο πολύ αυτές τις κρίσεις πανικού ώστε αναπτύσσουν διαταραχή πανικού, ένα είδος αγχώδους διαταραχής.

Η θεραπεία και τα αγχολυτικά φάρμακα μπορούν να σταματήσουν τις κρίσεις πανικού.

Τι είναι η κρίση πανικού;

Η κρίση πανικού προκαλεί ξαφνικά, μικρής διάρκειας συναισθήματα φόβου και έντονες σωματικές αντιδράσεις ως απάντηση σε συνηθισμένες, μη απειλητικές καταστάσεις.

Όταν έχετε κρίση πανικού, είναι πιθανό να ιδρώνετε πολύ, να δυσκολεύεστε να αναπνεύσετε και να αισθάνεστε ότι η καρδιά σας χτυπάει πολύ γρήγορα.

Μπορεί να αισθάνεστε ότι παθαίνετε καρδιακή προσβολή.

Η διαταραχή πανικού μπορεί να αναπτυχθεί όταν ανησυχείτε υπερβολικά για το ενδεχόμενο να πάθετε άλλη μια κρίση πανικού ή αλλάζετε τη συμπεριφορά σας για να αποφύγετε μια κρίση πανικού.

Πόσο συχνές είναι οι κρίσεις πανικού;

Κάθε χρόνο, έως και το 15% του γενικού πληθυσμού βιώνει μια κρίση πανικού.

Περίπου το 2% έως 3% από αυτούς αναπτύσσουν διαταραχή πανικού η οποία αποτελεί μία αγχώδη διαταραχή.

Ποιος μπορεί να έχει κρίσεις πανικού ή να εκδηλώσει μία κρίση πανικού;

Ο καθένας μας μπορεί να πάθει κρίση πανικού.

Οι παρακάτω παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο:

• Ηλικία: Συνήθως οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται για πρώτη φορά κατά την εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης. Όμως, άτομα όλων των ηλικιών, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, μπορούν να πάθουν κρίσεις πανικού.
• Το φύλο: Οι γυναίκες έχουν διπλάσιες πιθανότητες από τους άνδρες να αναπτύξουν διαταραχή πανικού.

Τι προκαλεί τις κρίσεις πανικού;

Οι ειδικοί δεν γνωρίζουν γιατί κάποιοι άνθρωποι βιώνουν κρίσεις πανικού ή αναπτύσσουν διαταραχή πανικού.

Ο εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα παίζουν καθοριστικό ρόλο στο πώς αντιλαμβάνεστε και χειρίζεστε το φόβο και το άγχος.

Ο κίνδυνος εμφάνισης κρίσεων πανικού αυξάνεται εάν έχετε:

• Οικογενειακό ιστορικό: Οι αγχώδεις διαταραχές, συμπεριλαμβανομένων των διαταραχών πανικού, εμφανίζονται συχνά στις οικογένειες. Οι ειδικοί δεν είναι σίγουροι για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό.
• Προβλήματα ψυχικής υγείας: Οι άνθρωποι που έχουν αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη ή άλλες ψυχικές ασθένειες είναι πιο επιρρεπείς σε μία κρίση πανικού.
• Προβλήματα με κατάχρηση ουσιών: Ο αλκοολισμός και ο εθισμός στα ναρκωτικά μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο κρίσεων πανικού.

Ποια είναι τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού;

Οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση.

Δεν υπάρχει τρόπος να σταματήσετε μια κρίση πανικού αφού ξεκινήσει.

Τα συμπτώματα κορυφώνονται συνήθως μέσα σε 10 λεπτά μετά την έναρξη μιας κρίσης.

Εξαφανίζονται αμέσως μετά.

Κρίση Πανικού Συμπτώματα:

• Πόνος στο στήθος.
• Ανατριχίλες.
• Αίσθημα πνιγμού ή ασφυξίας.
• Δυσκολία στην αναπνοή.
• Φόβος ότι χάνετε τον έλεγχο.
• Αισθάνεστε ότι πρόκειται να πεθάνετε.
• Έντονο αίσθημα τρόμου.
• Ναυτία.
• Ταχυκαρδία.
• Ιδρώτας.
• Μυρμήγκιασμα ή μούδιασμα στα δάχτυλα των χεριών ή των ποδιών.
• Τρέμουλο ή τρόμος.
  

Η αντίδραση “φυγής ή μάχης” (flight or fight)

Όταν το σώμα αντιμετωπίζει άμεσο κίνδυνο, ο εγκέφαλος διατάζει το αυτόνομο νευρικό σύστημα να ενεργοποιήσει την αντίδραση “φυγής ή μάχης”.

Το σώμα κατακλύζεται από μια σειρά χημικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένης της αδρεναλίνης, που προκαλούν φυσιολογικές αλλαγές.

Για παράδειγμα, ο καρδιακός ρυθμός και η αναπνοή επιταχύνονται και το αίμα διοχετεύεται στους μύες για να προετοιμαστεί για σωματική μάχη ή φυγή.

Η κρίση πανικού λέγεται ότι εκδηλώνεται όταν ενεργοποιείται η αντίδραση “φυγής ή μάχης” αλλά δεν επίκειται κάποιος κίνδυνος.

Ένα άτομο μπορεί να εμφανίσει τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού σε ακίνδυνες και φαινομενικά απαλλαγμένες από άγχος καταστάσεις, όπως η παρακολούθηση τηλεόρασης ή ο ύπνος.

Ορισμένοι από τους παράγοντες που μπορούν να πυροδοτήσουν τον οργανισμό ώστε να ενεργοποιήσει εσφαλμένα την αντίδραση “φυγής ή μάχης” είναι: 

• Χρόνιο (συνεχές) στρες – αυτό προκαλεί στο σώμα την παραγωγή υψηλότερων από τα συνηθισμένα επιπέδων χημικών ουσιών του στρες, όπως η αδρεναλίνη.
• Οξύ στρες (όπως η βίωση ενός τραυματικού γεγονότος) – μπορεί ξαφνικά να πλημμυρίσει το σώμα με μεγάλες ποσότητες χημικών ουσιών του στρες.
• Συνήθης υπεραερισμός – διαταράσσει την ισορροπία των αερίων του αίματος επειδή δεν υπάρχει αρκετό διοξείδιο του άνθρακα στο αίμα.
• Έντονη σωματική άσκηση – για ορισμένους ανθρώπους, αυτό μπορεί να προκαλέσει ακραίες αντιδράσεις.
• Υπερβολική πρόσληψη καφεΐνης – η καφεΐνη στον καφέ, το τσάι και άλλα ροφήματα είναι ένα ισχυρό διεγερτικό.
• Ασθένεια – μπορεί να προκαλέσει σωματικές αλλαγές.
• Ξαφνική αλλαγή περιβάλλοντος – όπως η είσοδος σε ένα πολυπληθές, ζεστό ή αποπνικτικό περιβάλλον.

Διάγνωση και εξετάσεις

Πώς διαγιγνώσκεται μια κρίση πανικού;

Σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως καρδιακές παθήσεις, θυρεοειδοπάθειες και αναπνευστικά προβλήματα, προκαλούν συμπτώματα παρόμοια με τις κρίσεις πανικού.

Ο γιατρός σας μπορεί να κάνει εξετάσεις για να αποκλείσει κάποιο σωματικό πρόβλημα.

Εάν δεν υπάρχει φυσική αιτία, ο γιατρός σας μπορεί να προβεί σε διάγνωση με βάση τα συμπτώματα και τους παράγοντες κινδύνου.

Πώς διαγιγνώσκεται η διαταραχή πανικού;

Οι γιατροί ή οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν να διαγνώσουν τη διαταραχή πανικού.

Ο θεράπων γιατρός σας μπορεί να διαγνώσει διαταραχή πανικού όταν έχετε επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού και:

• Ανησυχείτε επίμονα ότι θα έχετε περισσότερες κρίσεις πανικού ή ότι θα υποφέρετε από τις συνέπειές τους.
• Έχετε εμμονή με το ενδεχόμενο να χάσετε τον έλεγχο κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού.
• Αλλάζετε τη συμπεριφορά σας για να αποφεύγετε καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν κρίση πανικού.

Πώς αντιμετωπίζονται ή θεραπεύονται οι κρίσεις πανικού;

Η ψυχοθεραπεία, τα φάρμακα ή ο συνδυασμός αυτών των δύο είναι πολύ αποτελεσματικοί τρόποι για τη διακοπή των κρίσεων πανικού.

Το πόσο καιρό θα χρειαστείτε θεραπεία εξαρτάται από τη σοβαρότητα του προβλήματός σας και από το πόσο καλά ανταποκρίνεστε στη θεραπεία.

Οι επιλογές που υπάρχουν είναι οι εξής:

Ψυχοθεραπεία: Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (Cognitive behavioral therapy CBT) είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας ή θεραπείας συζήτησης.

Συζητάτε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, όπως έναν εγκεκριμένο σύμβουλο ή ψυχολόγο.

Αυτός ο ειδικός σας βοηθά να εντοπίσετε τα εναύσματα των κρίσεων πανικού, ώστε να μπορέσετε να αλλάξετε τη σκέψη, τη συμπεριφορά και τις αντιδράσεις σας.

Καθώς αρχίζετε να αντιδράτε διαφορετικά στα εναύσματα, οι κρίσεις μειώνονται και τελικά σταματούν.

Αντικαταθλιπτικά: Ορισμένα αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορούν να κάνουν τις κρίσεις πανικού λιγότερο συχνές ή λιγότερο σοβαρές.

Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν να συνταγογραφήσουν εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης (SNRIs) ή τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCAs). Οι SSRI περιλαμβάνουν τη φλουοξετίνη (Prozac®) και την παροξετίνη (Paxil®).

Στα SNRIs περιλαμβάνονται η ντουλοξετίνη (Cymbalta®) και η βενλαφαξίνη (Effexor®). Τα TCAs περιλαμβάνουν την αμιτριπτυλίνη (Elavil®) και τη δοξεπίνη (Sinequan®).

Φάρμακα κατά του άγχους (αγχολυτικά): Οι βενζοδιαζεπίνες είναι τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα αγχολυτικά φάρμακα για τη θεραπεία και την πρόληψη των κρίσεων πανικού.

Βοηθούν στο άγχος αλλά ενέχουν κινδύνους εθισμού ή εξάρτησης.

Αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνουν την αλπραζολάμη (Xanax®) και τη λοραζεπάμη (Ativan®).

Ποιες είναι οι επιπλοκές των κρίσεων πανικού;

Οι κρίσεις πανικού θεραπεύονται σε μεγάλο βαθμό.

Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι αναβάλλουν την αναζήτηση βοήθειας επειδή ντρέπονται.

Οι μη θεραπευμένες κρίσεις πανικού ή η διαταραχή πανικού μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητά σας να απολαμβάνετε τη ζωή. Μπορεί να αναπτύξετε:

• Άγχος προσμονής: Η πιθανότητα να πάθετε κρίση πανικού προκαλεί ακραίο άγχος.
• Φοβίες: Η φοβία είναι ένας ακραίος, παράλογος φόβος για κάτι συγκεκριμένο. Για παράδειγμα, η ακροφοβία (υψοφοβία) είναι ο φόβος για τα ύψη, ενώ η κλειστοφοβία είναι ο φόβος για τους κλειστούς χώρους.
• Αγοραφοβία: Περίπου τα δύο τρίτα των ατόμων με διαταραχή πανικού αναπτύσσουν αγοραφοβία. Αυτή η αγχώδης διαταραχή σας κάνει να φοβάστε να βρίσκεστε σε μέρη ή καταστάσεις όπου μπορεί να εκδηλωθεί μία κρίση πανικού. Ο φόβος μπορεί να γίνει τόσο ακραίος ώστε να φοβάστε υπερβολικά να βγείτε από το σπίτι σας.

Πώς μπορώ να προλάβω τις κρίσεις πανικού;

Ο επαγγελματίας υγείας που σας παρακολουθεί θα σας βοηθήσει να εντοπίσεται τους παράγοντες που πυροδοτούν μία κρίση πανικού.

Κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας, μαθαίνετε στρατηγικές για να διαχειρίζεστε τα γεγονότα που σας προκαλούν την κρίση και να την αποτρέπετε.

Μπορείτε επίσης να ακολουθήσετε αυτές τις μεθόδους για να μειώσετε τις πιθανότητες να πάθετε κρίση πανικού:

• Περιορίστε την κατανάλωση καφεΐνης.
• Να ασκείστε τακτικά.
• Να τρώτε μια υγιεινά.
• Διαχειριστείτε το άγχος σας.

Μιλήστε με το γιατρό σας πριν πάρετε φυτικά συμπληρώματα ή φάρμακα που χορηγούνται χωρίς ιατρική συνταγή.

Ορισμένες ουσίες μπορεί να αυξήσουν το άγχος.

Επιπλέον:

• Αποφύγετε τις παραινέσεις προς τον εαυτό σας που εστιάζουν την προσοχή σας στα συμπτώματά σας – μην λέτε στον εαυτό σας ” Σταμάτα να πανικοβάλλεσαι!” ή “Χαλάρωσε!”.
• Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού είναι δυσάρεστα, αλλά όχι απειλητικά για τη ζωή. Διαβεβαιώστε τον εαυτό σας ότι έχετε νιώσει αυτά τα συναισθήματα και στο παρελθόν και δεν σας συνέβη τίποτα κακό.
• Επικεντρώστε την προσοχή σας σε κάτι έξω από το σώμα και τα συμπτώματά σας. Για παράδειγμα, αποσπάστε την προσοχή σας μετρώντας ανάποδα ανά τρία από το 100, φέρτε στη μνήμη σας τους στίχους από ένα αγαπημένο σας τραγούδι ή επικεντρωθείτε στα αξιοθέατα και τους ήχους γύρω σας.
• Η φυγή από την κατάσταση το μόνο που θα καταφέρει είναι να ενισχύσει την αντίληψη ότι οι κρίσεις πανικού σας είναι αφόρητες. Αν καθίσετε και αφήσετε τα συμπτώματα να περάσουν, αποκτάτε εμπιστοσύνη στην ικανότητά σας να τα αντιμετωπίσετε.

Ποια είναι η πρόγνωση (προοπτικές) για τα άτομα που έχουν κρίσεις πανικού;

Οι περισσότεροι άνθρωποι βελτιώνονται μετά από θεραπεία για τις κρίσεις πανικού.

Το να κάνετε το θετικό βήμα να αναζητήσετε θεραπεία είναι το κλειδί για να σταματήσουν οι κρίσεις, ώστε να μπορείτε να απολαύσετε – και όχι να φοβάστε – τη ζωή.

Πότε πρέπει να απευθυνθώ σε έναν ειδικό επιστήμονα;

Ορισμένες κρίσεις πανικού έχουν συμπτώματα που μπορούν να συγχέονται με ένα σωματικό πρόβλημα όπως μια καρδιακή προσβολή.

Εάν έχετε πόνο στο στήθος ή δυσκολία στην αναπνοή ή χάσετε τις αισθήσεις σας, αναζητήστε επείγουσα ιατρική φροντίδα.

Θα πρέπει να απευθυνθείτε στον γιατρό σας εάν έχετε κρίσεις πανικού και βιώνετε:

• Χρόνιο άγχος που επηρεάζει την καθημερινή σας ζωή.
• Δυσκολία συγκέντρωσης.
• Ακραία ευερεθιστότητα.
• Φόβο να βγείτε από το σπίτι σας (αγοραφοβία).
• Συμπτώματα κρίσης πανικού που διαρκούν περισσότερο από 15 λεπτά.
• Προβλήματα ύπνου.

Οι κρίσεις πανικού μπορεί να είναι εξαιρετικά δυσάρεστες.

Αν και δεν είναι σωματικά επιβλαβείς, μπορεί να επιβαρύνουν την ψυχική σας υγεία και να σας εμποδίσουν να κάνετε τα πράγματα που αγαπάτε.

Μην ντρέπεστε να πείτε στον γιατρό σας ότι έχετε κρίσεις πανικού.

Ο θεραπευτής σας μπορεί να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε τους φόβους και τα άγχη που πυροδοτούν τις κρίσεις.

Μπορείτε να βελτιωθείτε με θεραπείες όπως η ψυχοθεραπεία και τα φάρμακα.