Κολονοσκόπηση: Η εξέταση που σώζει ζωές

Η κολονοσκόπηση είναι η διαδικασία κατά την οποία μπορούμε να δούμε το εσωτερικό τοίχωμα του παχέος εντέρου και του τελικού τμήματος του λεπτού εντέρου.

Αυτό επιτυγχάνεται με το ενδοσκόπιο, το οποίο είναι ένας μακρύς εξαιρετικά ελαστικός σωλήνας διαμέτρου χιλιοστών που εισέρχεται από τον πρωκτό και ελέγχει το παχύ έντερο.

Στο άκρο του έχει κάμερα από την οποία εκπέμπεται φως.

Η εικόνα που καταγράφεται μεταφέρεται σε ειδική οθόνη υψηλής ευκρίνειας στην οποία ο γαστρεντερολόγος βλέπει το εσωτερικό του εντέρου.

Η κολονοσκόπηση είναι η καλύτερη προληπτική εξέταση για τον έγκαιρο εντοπισμό και τη διάγνωση επικίνδυνων παθήσεων όπως οι πολύποδες και ο καρκίνος του παχέος εντέρου, οι οποίες μπορούν να θεραπευθούν πλήρως αν αντιμετωπιστούν έγκαιρα.

Αποτελεί συνεπώς μία εξέταση, η οποία επιτρέπει όχι μόνο τη λήψη βιοψιών αλλά και την ταυτόχρονη θεραπεία, όπως είναι η άμεση αφαίρεση πολύποδα, η καυτηρίαση αγγειοδυσπλασιών, διάφορες εφαρμογές laser κλπ.

Τι είναι η κολονοσκόπηση;

Η κολονοσκόπηση συνήθως πραγματοποιείται ως εξέταση εκλογής με τον ασθενή σε ήπια καταστολή σε ένα ειδικό κέντρο ή σε ένα ειδικά διαμορφωμένο ιατρείο που διαθέτει τον απαραίτητο εξοπλισμό.

Λιγότερο συχνά, η κολονοσκόπηση μπορεί να λάβει χώρα και στο νοσοκομείο όταν εμφανίζονται επείγοντα συμπτώματα όπως αιμορραγία από το γαστρεντερικό.

Κατά την εξέταση ελέγχεται το εσωτερικό τοίχωμα του παχέος εντέρου.

Το κολονοσκόπιο εισέρχεται στον πρωκτό και κατευθύνεται καθ’ όλο το μήκος του παχέος εντέρου λόγω της ελαστικότητάς του.

Μέσω της κάμερας, ο θεράπων γιατρός μπορεί να δει το εσωτερικό τοίχωμα του εντέρου στην οθόνη.

Έτσι, μπορούν να γίνουν διακριτές αλλοιώσεις του τοιχώματος όπως πολύποδες, έλκη και πληγές, φλεγμονές και αιμορραγίες.

Εκτός του εντοπισμού αλλοιώσεων του ιστού, το κολονοσκόπιο μπορεί αν χρησιμοποιηθεί και ως θεραπευτικό ιατρικό εργαλείο για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων.

Για παράδειγμα, μέσω του κολονοσκοπίου, μπορούν να εισέλθουν στο έντερο λεπτά ιατρικά εργαλεία όπως λαβίδες ή θηλιές, για την αφαίρεση πολυπόδων, για τη λήψη δειγμάτων για βιοψία κλπ.

Αντενδείξεις

Απόλυτες αντενδείξεις για την πραγματοποίηση μίας κολονοσκόπησης είναι οι εξής:

Πρόσφατο έμφραγμα του μυοκαρδίου
Αιμοδυναμική αστάθεια
Περιτονίτιδα
Πρόσφατη χειρουργική επέμβαση στο παχύ έντερο με την διενέργεια κολοστομίας ή με τον τραυματισμό εντέρου και τη συρραφή του
Ύπαρξη ή υποψία ύπαρξης τρώσης ή διάτρησης του εντερικού τοιχώματος
Οξεία ή κεραυνοβόλος κολίτιδα και τοξικό μεγάκολο (τοξική κολίτιδα)

Πιθανοί κίνδυνοι και επιπλοκές της κολονοσκόπησης

Κίνδυνοι και πιθανές επιπλοκές της κολονοσκόπησης είναι οι εξής:

1. Αιμορραγία: Η εμφάνιση κλινικά σημαντικής αιμορραγίας κατά την κολονοσκόπηση είναι σπάνια. Η αιμορραγία, σαν επιπλοκή διαγνωστικής κολονοσκόπησης, εμφανίζεται σε ποσοστό 0,09%.

Σε ασθενείς με φυσιολογική πηκτικότητα, ο κίνδυνος μετά από διαγνωστική ενδοσκόπηση με ή χωρίς λήψη βιοψίας είναι απειροελάχιστος.

Παρά την εμφάνιση μικρής αιμορραγίας μετά τη λήψη βιοψίας σε ενδοσκόπηση, τα αγγεία που αιμορραγούν είναι επιφανειακά και έτσι μικρά σε διάμετρο

2. Λοίμωξη: Η μετάδοση λοίμωξης μέσω της διαδικασίας της ενδοσκόπησης, από ασθενή σε ασθενή ή στο προσωπικό της ενδοσκοπικής μονάδας είναι εξαιρετικά σπάνια.

Αυτό ισχύει τόσο για ιούς, όπως οι HBV, HCV, όσο και για μικροβιακούς παράγοντες, παρότι υπάρχουν μεμονωμένες αναφορές για μετάδοση HBV ή κάποιων μικροβιακών παραγόντων.

Η σχολαστική τήρηση των κανόνων καθαρισμού και απολύμανσης των οργάνων και του εξοπλισμού και βέβαια η αποφυγή επαφής με αίμα ή σωματικά υγρά του ασθενούς, είναι τα κύρια προληπτικά μέτρα.

3. Διάτρηση του εντέρου: Η επίπτωση της διάτρησης κατά την διαγνωστική κολονοσκόπηση είναι 0,1-0,2%.

Ευάλωτα σημεία του εντερικού τοιχώματος, όπως εκκολπώματα, περιοχές φλεγμονής ή ισχαιμίας και μετακτινικές βλάβες προδιαθέτουν σε μηχανική διάτρηση από το άκρο του ενδοσκοπίου.

Διάτρηση μπορεί να επισυμβεί στην περιφέρεια σημείων απόφραξης του αυλού, σε περιπτώσεις νεοπλασμάτων, στενώσεων, καμπών ή συστροφής.

Ακόμη, σε περιπτώσεις που το ενδοσκόπιο σχηματίζει οξεία γωνίωση, η πίεση του τοιχώματος του εντέρου από την οξεία γωνία μπορεί να οδηγήσει σε διάτρηση, αυτή τη φορά από το στέλεχος του ενδοσκοπίου.

Οι πιθανότητες για τέτοιου είδους διάτρηση αυξάνονται σε περιπτώσεις καθήλωσης του εντέρου, είτε από συμφύσεις λόγω προηγηθέντων χειρουργικών επεμβάσεων, είτε από εκκολπωματική νόσο.

Διάτρηση του εντέρου μπορεί να συμβεί επίσης, και από υπερβολική διάταση με την εμφύσηση αέρα.

Η πιθανότητα διάτρησης αυξάνεται σε καταστάσεις φτωχής ορατότητας κατά την ενδοσκόπηση, σε μη καλή προετοιμασία του εντέρου, σε οξεία αιμορραγία και βέβαια στην περίπτωση μη συνεργάσιμου ασθενούς.

Η λαβίδα βιοψίας μπορεί επίσης να προκαλέσει διάτρηση.

4. Σύνδρομο μετά από πολυποδεκτομή: Αντιπροσωπεύει μία «κλειστή», αυτοπεριοριζόμενη διάτρηση και προκύπτει όταν η ηλεκτροπηξία επεκτείνεται στο μυικό και ορογόνο χιτώνα του εντερικού τοιχώματος.

Ο ασθενής παρουσιάζει όλα τα συμπτώματα και σημεία της εντερικής φλεγμονώδους διεργασίας όπως σκωληκοειδίτιδας ή εκκολπωματίτιδας με τη διαφορά ότι η φλεγμονή δεν είναι μικροβιακής προέλευσης αλλά προκαλείται από τη θερμική ενέργεια.

Η κλινική συμπτωματολογία περιλαμβάνει εντοπισμένο πόνο, τοπική ευαισθησία και πυρετό με ή χωρίς σημεία περιτοναϊσμού 12-24 ώρες μετά την επέμβαση.

Συνήθως ανταποκρίνεται στη θεραπεία με ενδοφλέβια αντιβίωση. Το σύνδρομο μετά από πολυποδεκτομή αποτελεί τη 2η συχνότερη επιπλοκή με συχνότητα 1% των πολυποδεκτομών.

Εμφανίζεται συνήθως μετά από μία δύσκολα τεχνικά πολυποδεκτομή όπου εφαρμόσθηκε για μεγάλη διάρκεια ηλεκτροκαυτηριασμός όπως στους μεγάλους (>2mm) έμμισχους πολύποδες, ή μετά από τμηματική εκτομή μεγάλου άμισχου πολύποδα του δεξιού κόλου όπου μπορεί να εγκλωβίστηκε και φυσιολογικός ιστός πέριξ του πολύποδα.

5. Φαρμακευτικές αντιδράσεις: Οι παρενέργειες των φαρμάκων καταστολής και μέθης που χρησιμοποιούνται για την προετοιμασία της κολονοσκόπησης μπορούν να κάνουν την εμφάνισή τους με τη μορφή ναυτίας, έμετου κτλ. Σπανιότερο φαινόμενο είναι οι αλλεργίες σε αυτά τα φάρμακα.

Ο σκοπός της κολονοσκόπησης

Μια κολονοσκόπηση μπορεί να διενεργηθεί ως απεικονιστική εξέταση για την ανεύρεση στοιχείων πολυπόδων ή καρκίνου, ή ως διαγνωστική εξέταση όταν υπάρχει αντίστοιχη συμπτωματολογία από το παχύ έντερο.

Απεικονιστική κολονοσκόπηση

Παρά το γεγονός ότι οι περισσότερες απεικονιστικές εξετάσεις διεξάγονται για τον εντοπισμό του καρκίνου στα πιο πρώιμα στάδιά του, η κολονοσκόπηση προσφέρει κάτι το μοναδικό: επιτρέπει τον εντοπισμό και την αφαίρεση ενός πολύποδα πριν την εξαλλαγή του σε καρκινικό όγκο.

Από την Αμερικανική Εταιρεία Γαστρεντερολογίας, προτείνεται η διεξαγωγή μίας απεικονιστικής κολονοσκόπησης στην ηλικία των 45 ετών εφόσον υφίσταται μέτριος κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου και επανάληψη της εξέτασης κάθε δέκα χρόνια εφόσον τα προηγούμενα αποτελέσματα είναι φυσιολογικά.

Ο έλεγχος με κολονοσκόπηση προτείνεται για ακόμα νεότερες ηλικίες εφόσον υφίστανται για τον εξεταζόμενο σοβαροί παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου, όπως είναι:

Το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου ή συγκεκριμένων τύπων πολυπόδων
Το οικογενειακό ιστορικό για κληρονομικά σύνδρομα ορθοκολικών καρκίνων όπως η οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση ή το σύνδρομο Lynch
Το ατομικό ιστορικό ορθοκολικού καρκίνου ή συγκεκριμένων τύπων πολυπόδων
Το ατομικό ιστορικό φλεγμονώδους νόσου του εντέρου όπως η ελκώδης κολίτιδα ή η νόσος του Crohn
Το ατομικό ιστορικό ακτινοθεραπείας στην κοιλιακή χώρα ή στην περιοχή της πυέλου

Εκτός από την επανάληψη μίας κολονοσκόπησης κάθε δέκα χρόνια (ή λιγότερο ανάλογα με τα αποτελέσματα των εξετάσεων του εξεταζόμενου ή τους παράγοντες κινδύνου που παρουσιάζει ο καθένας), υπάρχουν κι άλλες εξετάσεις για τον καρκίνο του παχέος εντέρου όπως:

Η ετήσια εξέταση κοπράνων για αίμα με την ανίχνευση της γουαϊακόλης
Η ετήσια ανοσοχημική εξέταση κοπράνων για αίμα
Το DNA τεστ των κοπράνων κάθε τρία χρόνια
Η εικονική κολονοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια
Η εύκαμπτη σιγμοειδοσκόπηση κάθε πέντε με δέκα χρόνια

Ο γιατρός που παρακολουθεί τον εξεταζόμενο μπορεί να ζητήσει τη μία ή την άλλη ανάλογα με διάφορους παράγοντες.

Διαγνωστική Κολονοσκόπηση

Η διαγνωστική κολονοσκόπηση μπορεί να ζητηθεί από αυτούς που έχουν συμπτωματολογία ή σημεία που σχετίζονται με το παχύ έντερο και είναι ενδεικτικά υποκείμενης νόσου όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου, οι αιμορροΐδες, η εκκολπωματική νόσος του παχέος εντέρου και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου.

Τα συμπτώματα και τα σημεία που καθιστούν απαραίτητη μία διαγνωστική κολονοσκόπηση είναι τα εξής:

Αιμορραγία από το ορθό
Αλλαγή στη ρουτίνα των αφοδεύσεων όπως εμφάνιση διάρροιας ή δυσκοιλιότητας που διαρκούν για περισσότερες από λίγες ημέρες
Αλλαγή στο χρώμα ή στο σχήμα των κοπράνων
Αίσθημα τεινεσμού, δηλαδή αίσθημα ανάγκης για αφόδευση ακόμα και αμέσως μετά την επίσκεψη στην τουαλέτα
Χρόνιος κοιλιακός πόνος ή πόνος στον πρωκτό
Άγνωστης αιτιολογίας σιδηροπενική αναιμία

Προετοιμασία για την κολονοσκόπηση

Ο γιατρός δίνει συγκεκριμένες οδηγίες πριν την κολονοσκόπηση οι οποίες πρέπει να ακολουθούνται πιστά από τον εξεταζόμενο

Δίαιτα: Ο εξεταζόμενος πρέπει να ξεκινήσει μία δίαιτα χαμηλή σε φυτικές ίνες αρκετές μέρες πριν την εξέταση.Επιτρέπονται το κρέας ή ψάρι, το κοτόπουλο, το βραστό αυγό, οι πατάτες, το ρύζι, τα μακαρόνια και το λευκό ψωμί. Απαγορεύονται τα φρούτα και τα λαχανικά, τα όσπρια και τα ζυμαρικά ολικής άλεσης.Για δύο μέρες πριν την εξέταση ο ασθενής πρέπει να πίνει πολλά υγρά (νερό) χωρίς ίνες και χημικά συστατικά.
Πρέπει να αποφεύγονται τα υγρά με κόκκινο, μωβ ή μπλε χρώμα καθώς το να αφήσουν αντίστοιχη χροιά στο παχύ έντερο μπορεί να αποπροσανατολίσει την εξέταση
Φάρμακα όπως ασπιρίνη, Salospir, Sintrom, Plavix, Iscover ή άλλα αντιπηκτικά θα πρέπει να διακοπούν 5 ημέρες πριν την εξέταση (αφού ενημερωθεί ο θεράπων ιατρός).
Κάποιος πρέπει να συνοδεύσει τον εξεταζόμενο στο σπίτι του μετά το πέρας της εξέτασης

Προκειμένου το έντερο να καθαριστεί ενδελεχώς, ο γιατρός ζητά την πραγματοποίηση της προετοιμασίας του εντέρου με καθαρτικά όπως η πολυαιθυλενογλυκόλη.

Όσο κι αν διαφέρουν οι προεργασίες του παχέος εντέρου, όλες έχουν κοινό ότι για τις πρώτες ώρες ο ασθενής θα πρέπει να βρίσκεται κοντά σε τουαλέτα.

Τι να περιμένει κανείς τη μέρα την εξέτασης;

Μία κολονοσκόπηση διαρκεί σχεδόν 30 λεπτά.

Ακολουθεί μία σύνοψη των ενεργειών που πραγματοποιούνται μέχρι το πέρας της εξέτασης:

Ζητείται από τον εξεταζόμενο να βγάλει τα ρούχα από τη μέση και κάτω και να φορέσει ιατρική ποδιά
Ενδέχεται να τοποθετηθεί ένας εύκαμπτος φλεβοκαθετήρας στο δεξί χέρι του εξεταζόμενου, που παραμένει σε όλη τη διάρκεια της εξέτασης, ώστε να μπορεί να χορηγηθεί, εάν χρειάζεται, μια ελαφριά καταστολή (μέθη), αναλγητικό ή σπασμολυτικό.Ενδέχεται επίσης να τοποθετηθεί σε ένα δάκτυλο του χεριού του ένα παλμικό οξύμετρο, για να ελέγχονται οι σφυγμοί και οι αναπνοές του κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Εάν κριθεί απαραίτητο, θα χορηγηθεί οξυγόνο.
Ο εξεταζόμενος ξαπλώνει στο εξεταστικό κρεβάτι στο αριστερό του πλάι και καλύπτεται με ένα σεντόνι.
Το κολονοσκόπιο εισάγεται από τον πρωκτό και προωθείται ελέγχοντας όλο το παχύ έντερο.Εάν κριθεί απαραίτητο ελέγχονται και τα τελευταία εκατοστά του λεπτού εντέρου. Προκειμένου να υπάρξει μία πιο καθαρή εικόνα, μπορεί να εισαχθεί αέρας στο έντερο για να διαταθεί ο εντερικός σωλήνας.Σε περιόδους που ο εξεταζόμενος ξυπνά από τη μέθη μπορεί να νιώσει φούσκωμα και ελαφρύ πόνο.
Κατά τη διάρκεια της εξέτασης μπορεί να ζητηθεί από τον εξεταζόμενο να αλλάξει μερικές φορές θέση.Η νοσηλεύτρια μπορεί να πιέσει με το χέρι της περιοχές της κοιλιάς, ώστε να διευκολυνθεί η προώθηση του ενδοσκοπίου.
Εάν εντοπιστούν βλάβες, αλλοιώσεις ή μη φυσιολογικοί σχηματισμοί, θα παρθεί δείγμα για βιοψία με ένα ειδικό εργαλείο που προσαρμόζεται στην άκρη του κολονοσκόπιου.Εάν εντοπιστούν πολύποδες μπορούν να αφαιρεθούν και να απομακρυνθούν με μία ειδική θηλιά που προωθείται μέσω του ενδοσκοπίου.Ο εξεταζόμενος δε νιώθει απολύτως τίποτα κατά τη διενέργεια της βιοψίας ή την εκτομή των πολυπόδων.
Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία ο εξεταζόμενος σηκώνεται μόνο με εντολή του γιατρού, αφού βγει το κολονοσκόπιο και ο φλεβοκαθετήρας, και μεταφέρεται στην αίθουσα ανάρρωσης.

Ανάρρωση

Καθώς εξασθενεί η καταστολή και η επίδραση των ηρεμιστικών, ο εξεταζόμενος βρίσκεται υπό παρακολούθηση στην αίθουσα ανάρρωσης για περίπου μία ώρα.

Για κάποιο χρονικό διάστημα ο εξεταζόμενος μπορεί να νιώθει υπνηλία, και λόγω της φύσης των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη μέθη, συνήθως δε θυμάται και πολλά από την εξέταση.

Πρέπει να έχουμε υπόψη ότι ενδέχεται μέσα στο επόμενο 24ωρο ο εξεταζόμενος να εμφανίζει υπνηλία και νωχελικότητα επομένως δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να οδηγήσει ή να χρησιμοποιήσει βαρύ εξοπλισμό για το διάστημα αυτό.

Ακριβώς επειδή η μέθη μπορεί να επιδράσει βραχυπρόθεσμα και στη μνήμη, δεν προτείνεται σε καμία περίπτωση η λήψη αποφάσεων ή για παράδειγμα η υπογραφή σημαντικών εγγράφων κατά το διάστημα που αποδράμει η επίδραση των φαρμάκων καταστολής.

Μετά την κολονοσκόπηση ο εξεταζόμενος μπορεί να επανέλθει κανονικά στο διαιτολόγιό του και στις καθημερινές του δραστηριότητες, αλλά το αλκοόλ και η έντονη και κοπιαστική άσκηση και καταπόνηση θα πρέπει να αποφεύγονται το πρώτο 24ωρο μετά την εξέταση.

Πότε πρέπει να απευθυνθούμε σε γιατρό

Ο ελαφρύς μετεωρισμός (φούσκωμα), ο πόνος κατά την αποβολή αερίων, ή ακόμα και μια μικρή ποσότητα αίματος με την πρώτη κένωση μετά την εξέταση είναι φυσιολογικά συμπτώματα.

Αλλά ο εξεταζόμενος πρέπει να έρθει σε επικοινωνία με το γιατρό αν παρατηρήσει τα παρακάτω:

Πυρετό ή ρίγη
Συχνές κενώσεις με αίμα ή θρόμβους αίματος
Κοιλιακό άλγος, πρήξιμο ή σκληρότητα στην κοιλιακή χώρα
Αδυναμία αποβολής αερίων
Ναυτία και έμετο
Ζαλάδες και τάσεις λιποθυμίας
Δυσκολία στην αναπνοή, πρήξιμο των ποδιών ή πόνο στο στήθος

Μακροπρόθεσμη φροντίδα

Οποιαδήποτε ακόλουθη φροντίδα λάβει ο εξεταζόμενος μετά την κολονοσκόπηση εξαρτάται από τα αποτελέσματά της, τα οποία συνήθως μαθαίνει επτά με δέκα μέρες μετά τη διαδικασία.

Εάν η κολονοσκόπηση είναι τελείως καθαρή και ο εξεταζόμενος ανήκει σε ομάδα μεσαίου κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου, η επόμενη εξέταση πρέπει να γίνει σε δέκα χρόνια.

Αντίθετα, αν εντοπιστούν πολύποδες ή μη φυσιολογικός ιστός, στέλνονται δείγματα σε παθολογοανατομικό εργαστήριο για την διάγνωση αν οι βλάβες είναι καρκινικές, προκαρκινικές ή δεν διατρέχουν κανέναν κίνδυνο.

Εάν εντοπιστεί καρκινική βλάβη, πρέπει να αναλάβει τη φροντίδα ένας ογκολόγος που θα διενεργήσει και τη σταδιοποίηση του καρκίνου καθώς και θα καθορίσει το θεραπευτικό σχήμα που θα ακολουθηθεί.

Ομοίως, σε περίπτωση άλλου είδους βλάβης, όπως σε φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, πρέπει να αναλάβει τη φροντίδα ένας γαστρεντερολόγος, ο οποίος θα ζητήσει και περαιτέρω εξετάσεις.

Εν κατακλείδι

Σαφώς και όταν μιλάμε για μία κολονοσκόπηση, δε μιλάμε για μία εξέταση που οι άνθρωποι την περιμένουν πώς και πώς.

Από την άλλη, είναι ένα πραγματικά χρήσιμο απεικονιστικό και διαγνωστικό εργαλείο που συνδυάζει την ασφάλεια για την υγεία του εξεταζόμενου και την απευθείας προσέγγιση ενός ενδεχόμενου προβλήματος.

Πρόκειται για εξέταση που σε πραγματικό χρόνο, αφαιρεί για παράδειγμα έναν πολύποδα πριν αυτός αποκτήσει καρκινικά χαρακτηριστικά.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η κολονοσκόπηση μπορεί να σώσει ζωές, γι’ αυτό και είναι πολύτιμο να ακολουθούμε με ακρίβεια τις οδηγίες του γιατρού για την πραγματοποίησή της.