Καρκίνος του ενδομητρίου: Συμπτώματα, αιτίες, διάγνωση, θεραπεία

Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι ο συχνότερα διαγνωσμένος καρκίνος που αφορά το αναπαραγωγικό σύστημα των γυναικών.

Περίπου 50.000 Αμερικανίδες διαγιγνώσκονται με τη νόσο κάθε χρόνο.

Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι επίσης η πιο κοινή μορφή καρκίνου της μήτρας, γι’ αυτό και συχνά αναφέρεται ως καρκίνος της μήτρας.

• Ο καρκίνος του ενδομητρίου ξεκινάει από την επένδυση της μήτρας – το ενδομήτριο.
• Το υπερβολικό βάρος ή η παχυσαρκία αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες μιας γυναίκας να αναπτύξει καρκίνο του ενδομητρίου. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό, η διάγνωση του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών και η προηγούμενη χρήση του φαρμάκου ταμοξιφαίνης για τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού.
• Τα συμπτώματα είναι μεταξύ άλλων η μη φυσιολογική κολπική αιμορραγία, ο πόνος κατά τη διάρκεια της συνουσίας, η δύσκολη ή επώδυνη ούρηση και ο πόνος στην περιοχή της πυέλου.
• Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι σε μεγάλο βαθμό θεραπεύσιμος όταν εντοπίζεται νωρίς.

Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι λιγότερο συχνός σε σχέση με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Οι έρευνες έχουν δείξει πως εμφανίζεται σε μεγάλα ποσοστά και σε άτεκνες γυναίκες ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις που η νόσος εκδηλώνεται και σε νεαρότερες ηλικίες.

Με βάση τα διεθνή στατιστικά ο καρκίνος του ενδομητρίου εμφανίζεται και σε νεαρές γυναίκες κοντά στα 40 ή λίγο πριν αυτήν την ηλικία σε ποσοστό 3 έως 5%.

Η εσωτερική επένδυση της μήτρας ονομάζεται ενδομήτριο.

Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι ο συχνότερος καρκίνος των γυναικείων αναπαραγωγικών οργάνων.

Ο καρκίνος του ενδομητρίου διαφέρει από τον καρκίνο του συνδετικού ιστού ή των μυών της μήτρας, ο οποίος ονομάζεται σάρκωμα της μήτρας.

Περίπου το 80 % όλων των καρκίνων του ενδομητρίου είναι αδενοκαρκινώματα.

Αυτό σημαίνει ότι ο καρκίνος εμφανίζεται στα κύτταρα που δημιουργούν τους αδένες στο ενδομήτριο.

Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι σε μεγάλο βαθμό ιάσιμος όταν εντοπίζεται έγκαιρα.

Το καρκινοσάρκωμα της μήτρας είναι ένας πολύ σπάνιος τύπος καρκίνου της μήτρας, με χαρακτηριστικά τόσο του καρκίνου του ενδομητρίου όσο και του σαρκώματος της μήτρας.

Υπάρχουν περισσότεροι από 10 διαφορετικοί ιστολογικοί τύποι αλλά ο ενδομητριοειδής, ο ορώδης-θηλώδης και ο διαυγοκυτταρικός είναι οι τρεις συχνότεροι τύποι.

Ο ορώδης-θηλώδης(10%) και ο διαυγοκυτταρικός (4%) είναι τύπου ΙΙ, υψηλής κακοήθειας καρκίνοι του ενδομητρίου ενώ ο ενδομητριοειδής (75-80%) είναι τύπου Ι (σχετίζεται δηλαδή με τα υψηλα επίπεδα οιστρογόνων) και έχει καλύτερη πρόγνωση.

Το καρκινοσάρκωμα είναι ένας ακόμα σπάνιος και ιδιαίτερα επιθετικός τύπος καρκίνου του ενδομητρίου.

Κλινικές δοκιμές χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση θεραπειών για καρκίνους που απαντώνται σε κάθε μία από αυτές τις ομάδες, συμπεριλαμβανομένων νέων δοκιμών ανοσοθεραπείας.

Η ακριβής αιτία του καρκίνου του ενδομητρίου δεν είναι γνωστή.

Ωστόσο, οι γιατροί πιστεύουν ότι η αποφυγή των γνωστών παραγόντων κινδύνου όταν είναι δυνατόν, η χρήση αντισυλληπτικών από το στόμα ή άλλων μορφών ορμονικού ελέγχου των γεννήσεων, ο έλεγχος της παχυσαρκίας και ο έλεγχος του διαβήτη είναι οι καλύτεροι τρόποι για να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του ενδομητρίου.

Για να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ενδομητρίου, ενδεχομένως να θελήσετε να:

• Συζητήσετε με το γιατρό σας για τους κινδύνους της ορμονοθεραπείας μετά την εμμηνόπαυση. Εάν σκέφτεστε να κάνετε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης για να ελέγξετε τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, μιλήστε με το γιατρό σας για τους κινδύνους και τα οφέλη της. Εάν δεν έχετε υποβληθεί σε υστερεκτομή, η αντικατάσταση μόνο των οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ενδομητρίου. Η λήψη ενός συνδυασμού οιστρογόνων και προγεστερόνης μπορεί να μειώσει αυτόν τον κίνδυνο. Η ορμονοθεραπεία ενέχει και άλλους κινδύνους, γι’ αυτό ζυγίστε τα οφέλη και τους κινδύνους με το γιατρό σας.
  
• Εξετάστε το ενδεχόμενο λήψης αντισυλληπτικών χαπιών. Η χρήση αντισυλληπτικών από το στόμα για τουλάχιστον ένα έτος μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου. Η μείωση του κινδύνου θεωρείται ότι διαρκεί για αρκετά χρόνια μετά τη διακοπή της λήψης αντισυλληπτικών από το στόμα. Τα από του στόματος αντισυλληπτικά έχουν όμως παρενέργειες, οπότε συζητήστε τα οφέλη και τους κινδύνους με το γιατρό σας.
  
• Διατηρήστε ένα φυσιολογικό βάρος. Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου, οπότε προσπαθήστε να επιτύχετε και να διατηρήσετε ένα φυσιολογικό βάρος. Εάν πρέπει να χάσετε βάρος, αυξήστε τη σωματική σας δραστηριότητα και μειώστε τον αριθμό των θερμίδων που καταναλώνετε κάθε μέρα.

Οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο μιας γυναίκας να αναπτύξει καρκίνο του ενδομητρίου:

• Παχυσαρκία
• Διατροφή πλούσια σε ζωικά λιπαρά
• Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του ενδομητρίου, των ωοθηκών και/ή του παχέος εντέρου (κληρονομικός μη πολυποδικός καρκίνος του παχέος εντέρου). Το σύνδρομο Lynch, που ονομάζεται επίσης κληρονομικός μη πολυποδικός καρκίνος του παχέος εντέρου (HNPCC), είναι ένα σύνδρομο που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου και άλλων καρκίνων, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του ενδομητρίου. Το σύνδρομο Lynch προκαλείται από μια γονιδιακή μετάλλαξη που μεταβιβάζεται από τους γονείς στα παιδιά. Εάν ένα μέλος της οικογένειάς σας έχει διαγνωστεί με σύνδρομο Lynch, συζητήστε με τον γιατρό σας τον κίνδυνο εμφάνισης του γενετικού αυτού συνδρόμου. Εάν έχετε διαγνωστεί με σύνδρομο Lynch, ρωτήστε το γιατρό σας σε ποιες εξετάσεις προληπτικού ελέγχου για τον καρκίνο θα πρέπει να υποβληθείτε.
• Έναρξη περιόδου πριν από την ηλικία των 12 ετών
• Καθυστερημένη εμμηνόπαυση
• Υπογονιμότητα (αδυναμία εγκυμοσύνης)
• Η μη απόκτηση παιδιών
• Θεραπεία με ταμοξιφαίνη για καρκίνο του μαστού
• Ορμονική διαταραχή – υπερβολικά πολλά οιστρογόνα και όχι αρκετή προγεστερόνη. Οι ωοθήκες παράγουν δύο κύριες γυναικείες ορμόνες – τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη. Οι διακυμάνσεις στην ισορροπία αυτών των ορμονών προκαλούν αλλαγές στο ενδομήτριο.

Μια ασθένεια ή πάθηση που αυξάνει την ποσότητα των οιστρογόνων, αλλά όχι το επίπεδο της προγεστερόνης, στο σώμα σας μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου.

Παραδείγματα αποτελούν οι ακανόνιστες ωορρηξίες, οι οποίες μπορεί να εμφανιστούν στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, η παχυσαρκία και ο διαβήτης.

Η λήψη ορμονών μετά την εμμηνόπαυση που περιέχουν οιστρογόνα αλλά όχι προγεστερόνη αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρί

• Θεραπεία υποκατάστασης οιστρογόνων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της εμμηνόπαυσης
• Διαβήτης
• Προσωπικό ιστορικό καρκίνου του μαστού
• Προσωπικό ιστορικό καρκίνου των ωοθηκών
• Προηγούμενη ακτινοθεραπεία για καρκίνο της πυέλου
• Προσωπικό ιστορικό συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών ή άτυπης υπερπλασίας του ενδομητρίου

Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του ενδομητρίου αυξάνεται καθώς οι γυναίκες μεγαλώνουν και είναι συνηθέστερος στις λευκές γυναίκες.

Συμβουλευτείτε έναν γιατρό εάν εμφανίζετε οποιοδήποτε/όλα τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Αιμορραγία ή εκκρίσεις που δεν σχετίζονται με την περίοδό σας (εμμηνόρροια) – πάνω από το 90% των γυναικών που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του ενδομητρίου έχουν μη φυσιολογική κολπική αιμορραγία
• Αιμορραγία μετά την εμμηνόπαυση
• Δύσκολη ή επώδυνη ούρηση
• Πόνος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής
• Πόνος ή/και μάζα στην περιοχή της πυέλου

Η διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου βασίζεται στην εξέταση του ιατρικού ιστορικού σας και στη γενική φυσική εξέταση.

Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα.

• Ενδοπυελική εξέταση: Αυτή γίνεται για να ανιχνευθούν τυχόν εξογκώματα ή αλλαγές στο σχήμα της μήτρας.
• Τεστ Παπανικολάου: Αυτή η εξέταση αφορά τη μικροσκοπική εξέταση των κυττάρων που συλλέγονται από τον τράχηλο της μήτρας και χρησιμοποιείται για την ανίχνευση αλλαγών που μπορεί να είναι καρκίνος ή να οδηγήσουν σε καρκίνο και για την ανίχνευση μη καρκινικών καταστάσεων, όπως η λοίμωξη ή η φλεγμονή. Ωστόσο, το τεστ Παπανικολάου δεν ανιχνεύει τον καρκίνο του ενδομητρίου.
• Βιοψία ενδομητρίου: Κατά τη διαδικασία αυτή χρησιμοποιείται ένας μικρός, εύκαμπτος σωλήνας που τοποθετείται στη μήτρα για τη συλλογή δείγματος ιστού του ενδομητρίου. Το δείγμα εξετάζεται στο μικροσκόπιο για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει καρκίνος ή άλλα μη φυσιολογικά κύτταρα. Η διαδικασία βιοψίας του ενδομητρίου γίνεται συχνά στο γραφείο του γιατρού.
• Διαστολή και απόξεση: Ο γιατρός σας μπορεί να προτείνει μια διαστολή και απόξεση του ενδομητρίου (ή απλά απόξεση μήτρας), εάν η βιοψία του ενδομητρίου δεν είναι δυνατή ή εάν απαιτούνται περαιτέρω πληροφορίες για τη διάγνωση. Πρόκειται για μια μικροεπέμβαση κατά την οποία ο τράχηλος της μήτρας διαστέλλεται (ανοίγει), ώστε ο τραχηλικός σωλήνας και ο βλεννογόνος της μήτρας να μπορούν να αποξεστούν με ;ena εργαλείο σε σχήμα κουταλιού. Ο παθολογοανατόμος εξετάζει τον ιστό για καρκινικά κύτταρα.
• Διακολπικό υπερηχογράφημα: Αυτή η εξέταση υπερήχων χρησιμοποιεί ένα μικρό όργανο, που ονομάζεται πομποδέκτης, το οποίο τοποθετείται στον κόλπο. Ο γιατρός μπορεί να προχωρήσει σε βιοψία εάν το ενδομήτριο εμφανίζεται πολύ παχύ.

Εάν διαγνωστεί καρκίνος του ενδομητρίου, είναι σημαντικό να προσδιοριστεί το στάδιο και η έκταση της νόσου.

Αυτό συνήθως απαιτεί χειρουργική αφαίρεση της μήτρας, του τραχήλου της μήτρας, των σαλπίγγων, των ωοθηκών και ενδεχομένως δειγματοληψία λεμφαδένων.

Μετά τη χειρουργική επέμβαση, ο καρκίνος προσδιορίζεται από ένα στάδιο και έναν βαθμό.

Οι χαμηλού βαθμού όγκοι μοιάζουν με φυσιολογικά, υγιή κύτταρα του ενδομητρίου (βαθμός 1).

Οι όγκοι υψηλού βαθμού εμφανίζονται ιδιαίτερα αλλοιωμένοι (βαθμός 3).

• Στάδιο Ι: Τα καρκινικά κύτταρα βρίσκονται μόνο στη μήτρα.
• Στάδιο II: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στον τράχηλο
• Στάδιο III: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί εκτός της μήτρας στους κοντινούς λεμφαδένες, στις ωοθήκες, στις σάλπιγγες ή στον κόλπο. Δεν έχει εξαπλωθεί στην ουροδόχο κύστη, στο ορθό και εκτός της πυέλου.
• Στάδιο IV: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στην ουροδόχο κύστη, στο ορθό ή εκτός της πυέλου, όπως στους πνεύμονες ή στην κοιλιά.

Η εξειδικευμένη θεραπεία για τον καρκίνο του ενδομητρίου θα καθοριστεί από τον/τους γιατρό/ούς σας με βάση:

• Τη γενική κατάσταση της υγείας σας και το ιατρικό ιστορικό σας
• την έκταση της νόσου
• Την ανοχή σας σε συγκεκριμένα φάρμακα, διαδικασίες ή θεραπείες
• τις προσδοκίες για την πορεία της νόσου
• τη γνώμη ή την προτίμησή σας

Η επιλογή της θεραπείας εξαρτάται από το στάδιο του καρκίνου – αν βρίσκεται μόνο στο ενδομήτριο ή αν έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη της μήτρας ή του σώματος.

Οι περισσότερες γυναίκες θα υποβληθούν πρώτα σε χειρουργική επέμβαση.

Ορισμένες μπορεί να χρειαστούν πρόσθετη θεραπεία.

Γενικά, η θεραπεία για τις γυναίκες με καρκίνο του ενδομητρίου περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα.

• Χειρουργική επέμβαση:
  • Υστερεκτομή – χειρουργική αφαίρεση της μήτρας
  • Σαλπιγγο-ωοθηκεκτομή – χειρουργική αφαίρεση των σαλπίγγων και των ωοθηκών
  • Εκτομή λεμφαδένων πυέλου – αφαίρεση ορισμένων λεμφαδένων από την πύελο
  • Παρααορτική λεμφαδενεκτομή – αφαίρεση λεμφαδένων που περιβάλλουν την αορτή, την κύρια αρτηρία της καρδιάς
  • Λαπαροσκοπική δειγματοληψία λεμφαδένων – αφαίρεση λεμφαδένων μέσω ενός στενού σωλήνα προβολής που ονομάζεται λαπαροσκόπιο, ο οποίος εισάγεται μέσω μιας μικρής τομής στην κοιλιά
• Χαρτογράφηση λεμφαδένων φρουρών – χρήση φθορίζουσας απεικόνισης για τον εντοπισμό δυνητικά καρκινικών λεμφαδένων που διαφορετικά θα παρέμεναν απαρατήρητοι
• Ακτινοθεραπεία: η χρήση ακτίνων Χ, ακτίνων γάμμα και φορτισμένων σωματιδίων για την καταπολέμηση του καρκίνου. Η βραχυθεραπεία και η εξωτερική ακτινοβολία είναι οι πιο κοινές ακτινοθεραπείες που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καρκίνου του ενδομητρίου. Οι νέες τεχνικές στη βραχυθεραπεία βάσει εικόνας με κατευθυνόμενη καθοδήγηση μέσω μαγνητικού συντονισμού (MR) προσφέρουν καλύτερα αποτελέσματα για τις ασθενείς και λιγότερες παρενέργειες.
• Χημειοθεραπεία: η χρήση αντικαρκινικών φαρμάκων για τη θεραπεία των καρκινικών κυττάρων
• Ανοσοθεραπεία: η διαδικασία ενεργοποίησης της φυσικής ικανότητας του ανοσοποιητικού συστήματος να καταπολεμά τον καρκίνο
• Ορμονοθεραπεία: φαρμακευτική αγωγή ή χειρουργικές επεμβάσεις που παρεμβαίνουν στη δραστηριότητα των ορμονών