Ίκτερος: Γιατί κιτρίνισε το δέρμα μου και τα μάτια μου;

Το ξαφνικό κιτρίνισμα του δέρματος είναι συνήθως σημάδι ίκτερου, μιας κατάστασης που προκαλείται όταν μια καφεκίτρινη χρωστική ουσία που ονομάζεται χολερυθρίνη συσσωρεύεται στο αίμα σας.

Η χολερυθρίνη, το υποπροϊόν της διάσπασης των ερυθρών αιμοσφαιρίων, συνήθως περνάει από το ήπαρ και αποβάλλεται με τα κόπρανα. Εάν έχετε ηπατική νόσο, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και η χολερυθρίνη μπορεί να αρχίσει να συσσωρεύεται, οδηγώντας στο κιτρίνισμα του δέρματος και του σκληρού χιτώνα (το λευκό των ματιών).

Αν και η ηπατική νόσος είναι μία από τις κύριες αιτίες του ίκτερου, υπάρχουν και άλλες πιθανές εξηγήσεις, όπως πέτρες στη χολή, παρενέργειες φαρμάκων, γενετικές διαταραχές, ακόμη και καρδιακές παθήσεις.

Αυτό το άρθρο περιγράφει τις πιθανές αιτίες και τους παράγοντες κινδύνου του ίκτερου, καθώς και μερικές καταστάσεις που εύκολα συγχέονται με τον ίκτερο.

Με τι μοιάζει ο ίκτερος;

Ο ίκτερος, είναι το προσωρινό κιτρίνισμα του δέρματος και του σκληρού χιτώνα που προκαλείται από τα υψηλά επίπεδα χολερυθρίνης (“υπερχολερυθριναιμία”).

Η σοβαρότητα του ίκτερου μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τη νόσο καθώς και με τον τόνο του δέρματός σας. Εάν η υποκείμενη νόσος είναι σχετικά ήπια, μπορεί να προκαλέσει μόνο ήπιο μεταχρωματισμό του δέρματος. Οι σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να κάνουν τα μάτια, το δέρμα και τους βλεννογόνους σας να αποκτήσουν έντονο κίτρινο χρώμα, συχνά συνοδευόμενο από συμπτώματα όπως κόπωση, πόνο στην άνω κοιλιακή χώρα και ανοιχτόχρωμα κόπρανα.

Σε άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, ο δυσχρωματισμός μπορεί να είναι πιο εμφανής από ό,τι σε άτομα με σκουρόχρωμο δέρμα. Εάν έχετε πολύ σκούρο δέρμα, η μόνη αξιοσημείωτη αλλαγή μπορεί να είναι στο λευκό των ματιών σας.

Συνηθισμένες αιτίες

Ο ίκτερος είναι σύμπτωμα ασθένειας που επηρεάζει είτε το ήπαρ, είτε τη χοληφόρο οδό (το σύστημα που συνδέει το ήπαρ, τη χοληδόχο κύστη, το πάγκρεας και το λεπτό έντερο), είτε τη φυσιολογική διάσπαση των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Όταν συμβαίνει αυτό, τα επίπεδα χολερυθρίνης μπορεί να αυξηθούν είτε επειδή δεν αποβάλλεται όπως θα έπρεπε είτε επειδή παράγεται υπερβολική ποσότητα χολερυθρίνης. Μερικές φορές πρόκειται για συνδυασμό παραγόντων.

Τα αίτια του ίκτερου ταξινομούνται συνήθως ως εξής:

Προηπατικά (παρουσιάζονται πριν από το ήπαρ): Τα ερυθρά αιμοσφαίρια διασπώνται με αφύσικα γρήγορο ρυθμό, προκαλώντας αύξηση των επιπέδων χολερυθρίνης.
Ηπατικά (συμβαίνουν εντός του ήπατος): Τα ηπατικά προβλήματα επηρεάζουν την παραλαβή και την απέκκριση της χολερυθρίνης από τον οργανισμό, οδηγώντας σε αυξημένα επίπεδα.
Μεταηπατικά (παρουσιάζονται μετά το ήπαρ): Υπάρχει απόφραξη στη χολική οδό, με αποτέλεσμα η χολερυθρίνη να συσσωρεύεται και να απορροφάται από τους ιστούς.

Υπάρχουν διάφορες προηπατικές, ηπατικές και μεθηπατικές καταστάσεις που συνήθως σχετίζονται με τον ίκτερο:

Ηπατίτιδα

Η ηπατίτιδα είναι η φλεγμονή του ήπατος από οποιαδήποτε αιτία. Η φλεγμονή μπορεί να είναι οξεία (ξαφνική και σοβαρή) ή χρόνια (επίμονη και ενδεχομένως εφ’ όρου ζωής). Σε κάθε περίπτωση, η φλεγμονή μπορεί να επηρεάσει την πρόσληψη και την απέκκριση της χολερυθρίνης, οδηγώντας σε ίκτερο.

Η ηπατίτιδα μπορεί να προκληθεί από ιογενή και μη ιογενή αίτια. Τα ιογενή αίτια είναι η ηπατίτιδα Α, η ηπατίτιδα Β και η ηπατίτιδα C. Τα μη ιογενή αίτια είναι τα φάρμακα, το αλκοόλ και τα αυτοάνοσα νοσήματα.

Κίρρωση

Η κίρρωση εμφανίζεται όταν η εκτεταμένη ουλοποίηση (ίνωση) του ήπατος μειώνει την ικανότητά του να λειτουργεί. Υπάρχουν πολλές αιτίες κίρρωσης, όπως η ιογενής ηπατίτιδα, η αυτοάνοση ηπατίτιδα, η υπερβολική χρήση αλκοόλ και η υπερβολική συσσώρευση λίπους στο ήπαρ.

Η αντιρροπούμενη κίρρωση συμβαίνει όταν το ήπαρ έχει υποστεί βλάβη αλλά εξακολουθεί να είναι λειτουργικό. Mη αντιρροπούμενη κίρρωση είναι όταν το ήπαρ δεν είναι πλέον λειτουργικό, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται ίκτερος και άλλα σοβαρά συμπτώματα.

Η μη αντιρροπούμενη κίρρωση μπορεί να οδηγήσει σε ηπατική ανεπάρκεια και να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του ήπατος, ενώ και για τις δύο περιπτώσεις απαιτείται μεταμόσχευση ήπατος για την επιβίωσή ασθενούς.

Νεογνικός ίκτερος

Σχεδόν όλα τα νεογέννητα παρουσιάζουν κάποιο βαθμό ίκτερου κατά τις πρώτες ημέρες της ζωής τους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχουν ταχύτερο ρυθμό διάσπασης των ερυθρών αιμοσφαιρίων, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα χολερυθρίνης στο αίμα. Έχουν επίσης ανώριμο συκώτι που δεν μπορεί να επεξεργαστεί τη χολερυθρίνη τόσο αποτελεσματικά.

Ο νεογνικός ίκτερος είναι σχετικά ακίνδυνος. Συνήθως υποχωρεί μετά από μία εβδομάδα και δεν απαιτεί θεραπεία.

Μια άλλη δυνητικά σοβαρή αιτία είναι η ασυμβατότητα Rh. Πρόκειται για μια κατάσταση που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όταν η έγκυος έχει Rh-αρνητικό αίμα και το αγέννητο μωρό της έχει Rh-θετικό αίμα. Ο παράγοντας Rh είναι μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη που βρίσκεται στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων.

Επειδή τα άτομα με Rh-αρνητικό τύπο αίματος είναι σχετικά σπάνια, η ασυμβατότητα Rh δεν εμφανίζεται τόσο συχνά (κυρίως σε άτομα με ομάδα αίματος Ο-θετικό). Εάν συμβεί, το μωρό μπορεί να αντιμετωπιστεί με μετάγγιση αίματος μετά τη γέννηση σε συνδυασμό με φωτοθεραπεία που θα βοηθήσει στη μείωση της ποσότητας χολερυθρίνης στο αίμα.

Τι είναι ο ίκτερος θηλασμού;

Ορισμένα νεογέννητα εμφανίζουν ίκτερο κατά το θηλασμό, γνωστό και ως ίκτερο μη επαρκούς πρόσληψης. Αυτό συμβαίνει όταν ένα νεογέννητο δεν λαμβάνει αρκετό μητρικό γάλα (συχνά επειδή η μητέρα δεν παράγει ακόμη αρκετό). Αυτό οδηγεί σε λιγότερες κενώσεις, με αποτέλεσμα η χολερυθρίνη να επαναρροφάται στο έντερο αντί να αποβάλλεται.

Παρενέργειες φαρμάκων

Ορισμένα φάρμακα μπορεί να οδηγήσουν σε ηπατοτοξικότητα και φλεγμονή εάν χρησιμοποιούνται σε υπερβολική ποσότητα ή λαμβάνονται μαζί με αλκοόλ. Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί ίκτερος.

Ορισμένα από τα φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν ίκτερο είναι τα εξής:

Depon (παρακεταμόλη)
Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) όπως το Algofren (ιβουπροφαίνη) και το Aleve (ναπροξένη)
Βηκερόνη (αμιοδαρόνη)
Ιζονιαζίδη
Αναβολικά στεροειδή
Augmentin (αμοξικιλλίνη/κλαβουλανικό οξύ)

Απόφραξη της χολής

Μόλις η χολερυθρίνη φύγει από το ήπαρ, συνδέεται με τη χολή που εκκρίνεται από τη χοληδόχο κύστη, περνάει μέσα από αγωγούς που συνδέονται με το πάγκρεας και αδειάζει στο λεπτό έντερο για να αποβληθεί.

Εάν οποιοδήποτε τμήμα αυτής της οδού είναι φραγμένο -κυρίως ο κοινός χοληδόχος πόρος- η χολερυθρίνη δεν θα αποβληθεί από το σώμα και μπορεί να συσσωρευτεί στην κυκλοφορία του αίματος.

Μια συνηθισμένη αιτία απόφραξης των χοληφόρων είναι οι χολόλιθοι (χολολιθίαση), οι οποίοι σχηματίζονται όταν η χολή από το ήπαρ σκληραίνει. Άλλες αιτίες απόφραξης είναι οι κύστεις των χοληφόρων, η χολαγγειίτιδα (φλεγμονή των χοληφόρων πόρων), οι επιπλοκές της χειρουργικής επέμβασης στη χοληδόχο κύστη και ο καρκίνος των χοληφόρων πόρων.

Διαταραχές του παγκρέατος

Το πάγκρεας συνδέεται με τη χοληδόχο κύστη μέσω του παγκρεατικού πόρου, ο οποίος συγχωνεύεται με τον μεγαλύτερο κοινό χοληδόχο πόρο. Ως μέρος του χολικού συστήματος, το πάγκρεας παράγει ένζυμα που βοηθούν στην πέψη των τροφών, ιδίως των πρωτεϊνών.

Ασθένειες που επηρεάζουν το πάγκρεας μπορεί να αποφράξουν τον κοινό χοληδόχο πόρο και να επηρεάσουν τη φυσιολογική ροή της χολερυθρίνης προς το λεπτό έντερο. Σε αυτές περιλαμβάνονται η παγκρεατίτιδα (φλεγμονή του παγκρέατος), οι καλοήθεις όγκοι ή κύστεις και ο καρκίνος του παγκρέατος.

Λιπώδης ηπατική νόσος

Η λιπώδης νόσος του ήπατος είναι η υπερβολική συσσώρευση λίπους στο ήπαρ που προκαλεί φλεγμονή και ίνωση. Υπάρχουν δύο τύποι:

Αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (AFLD): Προκαλείται από την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
Μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD): Συνδέεται με την παχυσαρκία, τον διαβήτη και την υψηλή χοληστερόλη

Τα συμπτώματα μπορεί να εκδηλωθούν καθώς το ποσοστό του ηπατικού λίπους αυξάνεται παράλληλα με την περιοχή της ηπατικής βλάβης. Στην περίπτωση της μη αλκοολικής λιπώδους νόσου, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια σοβαρή κατάσταση που ονομάζεται μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα. Καθώς η βλάβη εξελίσσεται, μπορεί να αρχίσουν να εμφανίζονται συμπτώματα ηπατίτιδας, όπως ίκτερος, κοιλιακό πρήξιμο, έντονος κνησμός και ευρυαγγείες.

Παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής

Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που σχετίζονται στενά με τη φλεγμονή του ήπατος και, με τη σειρά τους, με τον ίκτερο:

Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ: Η υπερβολική πρόσληψη αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει ηπατική βλάβη, οδηγώντας σε υπερχολερυθριναιμία. Το αλκοόλ είναι μία από τις πιο συχνές, μη ιογενείς αιτίες ηπατίτιδας και μπορεί επίσης να συμβάλει στην εμφάνιση χολόλιθων, λιπώδους ηπατικής νόσου και κίρρωσης.
Υπερκατανάλωση βιταμίνης Α: Οι περισσότεροι ενήλικες χρειάζονται περίπου 1.000 έως 2.000 διεθνείς μονάδες (IU) βιταμίνης Α την ημέρα. Υψηλές δόσεις βιταμίνης Α (πάνω από 40.000 IU) μπορεί να οδηγήσουν σε φλεγμονή και ίνωση του ήπατος, που εκδηλώνεται με ίκτερο.

Καρδιαγγειακά αίτια

Σε σπάνιες περιπτώσεις, η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να προκαλέσει ήπιο ίκτερο συμβάλλοντας σε μια κατάσταση γνωστή ως συμφορητική ηπατοπάθεια. Επειδή τα δύο όργανα συνδέονται με την κυκλοφορία του αίματος, οποιαδήποτε αλλαγή στην κυκλοφορία που προέρχεται από την καρδιά μπορεί να επηρεάσει το ήπαρ.

Με τη συμφορητική ηπατοπάθεια, η μειωμένη ροή του αίματος προς το ήπαρ υπονομεύει τη ροή του αίματος που εξέρχεται από το ήπαρ, προκαλώντας την ανάσχεση του αίματος και τη συμφόρηση εντός του οργάνου. Η συμφόρηση προκαλεί φλεγμονή που με τη σειρά της επηρεάζει την πρόσληψη και την απέκκριση της χολερυθρίνης από το ήπαρ, οδηγώντας σε ήπιο ίκτερο και πόνο στην άνω κοιλιακή χώρα.

Κίτρινο δέρμα που δεν οφείλεται σε ίκτερο

Υπάρχουν ορισμένες καταστάσεις στις οποίες το κιτρίνισμα του δέρματος δεν σχετίζεται με τον ίκτερο και δεν προκαλείται ούτε από ηπατική ούτε από χολική νόσο. Σε αυτές συγκαταλέγονται:

Καροτιναιμία: Πρόκειται για μια ακίνδυνη κατάσταση που εμφανίζεται όταν τρώτε υπερβολικά πολλές τροφές πλούσιες σε καροτίνη (όπως καρότα, παπάγια, μάνγκο, βερίκοκα ή παντζάρια), οδηγώντας σε προσωρινό κιτρινωπό ή πορτοκαλί αποχρωματισμό του δέρματος.
Ξανθέλασμα ή ξάνθωμα βλεφάρων: Πρόκειται για μια κατάσταση κατά την οποία σχηματίζονται μαλακά, κίτρινα εξογκώματα ή βλάβες γεμάτες με χοληστερόλη στα βλέφαρα ή γύρω από τα μάτια. Η ίδια η πάθηση είναι ακίνδυνη, αλλά συνδέεται με δυνητικά επιβλαβείς καταστάσεις όπως ο διαβήτης και η υψηλή χοληστερόλη.