Δυσλεξία: Συμπτώματα και Λύσεις

Επισκόπηση

Η δυσλεξία είναι μια μαθησιακή διαταραχή που ενέχει δυσκολία στην ανάγνωση λόγω προβλημάτων στην αναγνώριση των ήχων του λόγου και στην εκμάθηση της σχέσης τους με τα γράμματα και τις λέξεις (αποκωδικοποίηση).

Η δυσλεξία, που ονομάζεται επίσης αναγνωστική αναπηρία, επηρεάζει περιοχές του εγκεφάλου που επεξεργάζονται τη γλώσσα.

Τα άτομα με δυσλεξία έχουν φυσιολογική νοημοσύνη και συνήθως φυσιολογική όραση.

Τα περισσότερα παιδιά με δυσλεξία μπορούν να τα καταφέρουν στο σχολείο με διδασκαλία ή με ένα εξειδικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

Η συναισθηματική υποστήριξη παίζει επίσης σημαντικό ρόλο.

Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για τη δυσλεξία, η έγκαιρη αξιολόγηση και παρέμβαση οδηγούν στο καλύτερο αποτέλεσμα.

Μερικές φορές η δυσλεξία δεν διαγιγνώσκεται για χρόνια και δεν αναγνωρίζεται μέχρι την ενηλικίωση, αλλά ποτέ δεν είναι αργά για να ζητήσετε βοήθεια.

Συμπτώματα

Τα σημάδια της δυσλεξίας μπορεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστούν πριν το παιδί σας μπει στο σχολείο, αλλά ορισμένες πρώιμες ενδείξεις μπορεί να υποδηλώνουν κάποιο πρόβλημα.

Μόλις το παιδί σας φτάσει στη σχολική ηλικία, ο δάσκαλος του παιδιού σας μπορεί να είναι ο πρώτος που θα παρατηρήσει ένα πρόβλημα.

Η σοβαρότητα ποικίλλει, αλλά η πάθηση συχνά γίνεται εμφανής καθώς το παιδί αρχίζει να μαθαίνει να διαβάζει.

Πριν το σχολείο

Τα σημάδια που δείχνουν ότι ένα μικρό παιδί μπορεί να αντιμετωπίζει κίνδυνο δυσλεξίας είναι τα εξής:

• Καθυστερημένη ομιλία
• Μαθαίνει νέες λέξεις με αργούς ρυθμούς
• Προβλήματα στο σωστό σχηματισμό λέξεων, όπως αντιστροφή των ήχων σε λέξεις ή σύγχυση λέξεων που ακούγονται το ίδιο
• Προβλήματα στη μνήμη ή στην ονομασία γραμμάτων, αριθμών και χρωμάτων
• Δυσκολία στην εκμάθηση παιδικών ομοιοκαταληξιών ή στα παιχνίδια με ομοιοκαταληξίες

Σχολική ηλικία

Μόλις το παιδί σας πάει σχολείο, τα σημάδια και τα συμπτώματα της δυσλεξίας μπορεί να γίνουν πιο εμφανή, όπως:

• Ανάγνωση πολύ κάτω από το αναμενόμενο επίπεδο για την ηλικία του
• Προβλήματα στην επεξεργασία και κατανόηση όσων ακούει
• Δυσκολία στην εύρεση της σωστής λέξης ή στη διατύπωση απαντήσεων σε ερωτήσεις
• Προβλήματα στο να θυμάται τη σειρά των πραγμάτων
• Δυσκολία να διακρίνει (και περιστασιακά να ακούσει) ομοιότητες και διαφορές σε γράμματα και λέξεις
• Αδυναμία να ακούσει την προφορά μιας άγνωστης λέξης
• Δυσκολία στην ορθογραφία
• Αφιέρωση ασυνήθιστα μεγάλου χρόνου για την ολοκλήρωση εργασιών που περιλαμβάνουν ανάγνωση ή γραφή
• Αποφυγή δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν ανάγνωση

Έφηβοι και ενήλικες

Τα σημάδια δυσλεξίας στους εφήβους και τους ενήλικες είναι παρόμοια με εκείνα των παιδιών. Ορισμένα κοινά σημάδια και συμπτώματα δυσλεξίας σε εφήβους και ενήλικες είναι τα εξής:

• Δυσκολία στην ανάγνωση, όπως η φωναχτή ανάγνωση
• Αργή και επίπονη ανάγνωση και γραφή
• Προβλήματα στην ορθογραφία
• Αποφυγή δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν ανάγνωση
• Λάθος προφορά ονομάτων ή λέξεων ή προβλήματα στην εύρεση λέξεων
• Προβλήματα στην κατανόηση αστείων ή εκφράσεων που έχουν νόημα που δεν γίνεται εύκολα κατανοητό από τις συγκεκριμένες λέξεις (ιδιωματισμοί), όπως “piece of cake” που σημαίνει “εύκολο”
• Αφιέρωση ασυνήθιστα μεγάλου χρόνου για την ολοκλήρωση εργασιών που περιλαμβάνουν ανάγνωση ή γραφή
• Δυσκολία στην περίληψη μιας ιστορίας
• Δυσκολία στην εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας
• Δυσκολία απομνημόνευσης
• Δυσκολία στην επίλυση μαθηματικών προβλημάτων

Οι περιοχές του εγκεφάλου που παρουσιάζουν δραστηριότητα σε εγκέφαλο ατόμου χωρίς τη   διαταραχή και σε άτομο με δυσλεξία

Πότε να επισκεφθείτε γιατρό

Αν και τα περισσότερα παιδιά είναι έτοιμα να μάθουν ανάγνωση από το νηπιαγωγείο ή την πρώτη τάξη, τα παιδιά με δυσλεξία συχνά δεν μπορούν να κατανοήσουν τα βασικά στοιχεία της ανάγνωσης μέχρι τότε.

Μιλήστε με το γιατρό σας αν το επίπεδο ανάγνωσης του παιδιού σας είναι κάτω από το αναμενόμενο για την ηλικία του ή αν παρατηρήσετε άλλα σημάδια δυσλεξίας.

Όταν η δυσλεξία δεν διαγιγνώσκεται και δεν αντιμετωπίζεται, οι δυσκολίες ανάγνωσης της παιδικής ηλικίας συνεχίζονται και στην ενήλικη ζωή.

Αιτίες

Η δυσλεξία συνήθως εμφανίζεται σε οικογένειες.

Φαίνεται ότι συνδέεται με ορισμένα γονίδια που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται την ανάγνωση και τη γλώσσα, καθώς και με παράγοντες κινδύνου στο περιβάλλον.

Παράγοντες κινδύνου

Οι παράγοντες κινδύνου για τη δυσλεξία είναι οι εξής:

• Οικογενειακό ιστορικό δυσλεξίας ή άλλων μαθησιακών δυσκολιών
• Πρόωρη γέννηση ή χαμηλό βάρος γέννησης
• Έκθεση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σε νικοτίνη, ναρκωτικά, αλκοόλ ή λοιμώξεις που μπορεί να αλλοιώσουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου
• Μεμονωμένες διαφοροποιήσεις στα τμήματα του εγκεφάλου που είναι απαραίτητα για την ανάγνωση

Επιπλοκές

Η δυσλεξία μπορεί να οδηγήσει σε διάφορα προβλήματα, όπως:

Προβλήματα στη μάθηση. Δεδομένου ότι η ανάγνωση είναι μια δεξιότητα βασική για τα περισσότερα άλλα σχολικά μαθήματα, ένα παιδί με δυσλεξία βρίσκεται σε μειονεκτική θέση στις περισσότερες τάξεις και μπορεί να δυσκολεύεται να συμβαδίσει με τους συνομηλίκους του.

Κοινωνικά προβλήματα. Αν δεν αντιμετωπιστεί, η δυσλεξία μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη αυτοεκτίμηση, προβλήματα συμπεριφοράς, άγχος, επιθετικότητα και απομάκρυνση από τους φίλους, τους γονείς και τους δασκάλους.

Προβλήματα ως ενήλικες. Η αδυναμία ανάγνωσης και κατανόησης μπορεί να εμποδίσει ένα παιδί να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του καθώς μεγαλώνει. Αυτό μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες εκπαιδευτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.

Τα παιδιά που πάσχουν από δυσλεξία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και το αντίστροφο.

Η ΔΕΠΥ μπορεί να προκαλέσει δυσκολία στη διατήρηση της προσοχής καθώς και υπερκινητικότητα και παρορμητική συμπεριφορά, γεγονός που μπορεί να καταστήσει τη δυσλεξία δυσκολότερη στη θεραπεία.

Διάγνωση

Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη εξέταση που να μπορεί να διαγνώσει τη δυσλεξία. Εξετάζονται διάφοροι παράγοντες, όπως:

• Η ανάπτυξη του παιδιού σας, τα μαθησιακά προβλήματα και το ιατρικό του ιστορικό. Ο γιατρός πιθανότατα θα σας κάνει ερωτήσεις σχετικά με αυτούς τους τομείς και θα θελήσει να μάθει για τυχόν παθήσεις που υπάρχουν στην οικογένεια, καθώς και για το αν κάποιο μέλος της οικογένειας έχει μαθησιακές δυσκολίες.
• Ζωή στο σπίτι. Ο γιατρός μπορεί να ζητήσει μια περιγραφή της οικογενειακής και της ιδιωτικής σας ζωής, όπως ποιος ζει στο σπίτι και αν υπάρχουν προβλήματα στο σπίτι.
• Ερωτηματολόγια. Ο γιατρός μπορεί να ζητήσει από το παιδί σας, τα μέλη της οικογένειας ή τους δασκάλους σας να απαντήσουν σε γραπτές ερωτήσεις. Μπορεί να ζητηθεί από το παιδί σας να υποβληθεί σε τεστ για τον προσδιορισμό των αναγνωστικών και γλωσσικών του ικανοτήτων.
• Εξετάσεις όρασης, ακοής και εγκεφάλου (νευρολογικές). Αυτές μπορούν να βοηθήσουν να προσδιοριστεί εάν κάποια άλλη διαταραχή μπορεί να προκαλεί ή να επιτείνει την κακή αναγνωστική ικανότητα του παιδιού σας.
• Ψυχολογικές εξετάσεις. Ο γιατρός μπορεί να κάνει ερωτήσεις σε εσάς και το παιδί σας για να κατανοήσει καλύτερα την ψυχική υγεία του παιδιού σας. Αυτό μπορεί να βοηθήσει να διαπιστωθεί εάν τα κοινωνικά προβλήματα, το άγχος ή η κατάθλιψη μπορεί να περιορίζουν τις ικανότητες του παιδιού σας.
• Έλεγχος της ανάγνωσης και άλλων μαθησιακών δεξιοτήτων. Το παιδί σας μπορεί να υποβληθεί σε μια σειρά από εκπαιδευτικά τεστ και να αναλυθεί η διαδικασία και η ποιότητα των αναγνωστικών δεξιοτήτων από έναν ειδικό σε θέματα ανάγνωσης.

Θεραπεία

Δεν υπάρχει κανένας γνωστός τρόπος να διορθωθεί η υποκείμενη εγκεφαλική δυσλειτουργία που προκαλεί τη δυσλεξία – η δυσλεξία είναι ένα δια βίου πρόβλημα.

Ωστόσο, η έγκαιρη διάγνωση και αξιολόγηση προκειμένου να καθοριστούν οι ειδικές ανάγκες και η κατάλληλη θεραπεία ενδέχεται να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα των μεθόδων.

Εκπαιδευτικές τεχνικές

Η δυσλεξία αντιμετωπίζεται με ειδικές εκπαιδευτικές προσεγγίσεις και τεχνικές, και όσο νωρίτερα ξεκινήσει η παρέμβαση αυτή, τόσο το καλύτερο.

Ο ψυχολογικός έλεγχος θα βοηθήσει τους δασκάλους του παιδιού σας να αναπτύξουν ένα κατάλληλο πρόγραμμα διδασκαλίας.

Οι δάσκαλοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τεχνικές που αφορούν την ακοή, την όραση και την αφή για να βελτιώσουν τις αναγνωστικές δεξιότητες του παιδιού.

Βοηθώντας το παιδί να χρησιμοποιήσει πολλές αισθήσεις για να μάθει – για παράδειγμα, ακούγοντας ένα βιντεοσκοπημένο μάθημα και εντοπίζοντας με το δάχτυλο το σχήμα των γραμμάτων που χρησιμοποιούνται και τις λέξεις που λέγονται – ενδέχεται να συμβάλλει στην καλύτερη επεξεργασία των πληροφοριών.

Θεραπεία που επικεντρώνεται στη βοήθεια του παιδιού σας:

• Να μάθει να αναγνωρίζει και να χρησιμοποιεί τους μικρότερους ήχους που συνθέτουν τις λέξεις (φωνήματα).
• Να κατανοήσει ότι τα γράμματα και οι σειρές γραμμάτων αναπαριστούν αυτούς τους ήχους και τις λέξεις (φωνητική).
• Να κατανοεί αυτό που διαβάζει
• Να διαβάζει δυνατά για να αναπτύξει την ακρίβεια, την ταχύτητα και την έκφραση της ανάγνωσης ( ευφράδεια).
• Να δημιουργήσει ένα λεξιλόγιο γνωστών και κατανοητών σε αυτό λέξεων

Εφόσον είναι διαθέσιμες, οι συνεδρίες διδασκαλίας με έναν ειδικό στην ανάγνωση μπορεί να είναι χρήσιμες για πολλά παιδιά με δυσλεξία.

Εάν το παιδί σας έχει σοβαρή αναγνωστική αναπηρία, η διδασκαλία μπορεί να χρειάζεται να γίνεται πιο συχνά και η πρόοδος μπορεί να είναι πιο αργή.

Πρώιμη αντιμετώπιση

Τα παιδιά με δυσλεξία που λαμβάνουν πρόσθετη βοήθεια στο νηπιαγωγείο ή στην πρώτη τάξη συχνά βελτιώνουν τις αναγνωστικές τους δεξιότητες αρκετά ώστε να τα καταφέρουν στο δημοτικό και στο γυμνάσιο.

Τα παιδιά που δεν λαμβάνουν βοήθεια παρά μόνο σε μεταγενέστερες τάξεις μπορεί να αντιμετωπίσουν περισσότερες δυσκολίες στην εκμάθηση των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την καλή ανάγνωση.

Είναι πιθανό να μείνουν πίσω σε ακαδημαϊκό επίπεδο και ίσως να μην μπορέσουν ποτέ να καλύψουν το χαμένο έδαφος.

Ένα παιδί με σοβαρή δυσλεξία μπορεί να μην καταφέρει ποτέ να διαβάσει εύκολα, αλλά μπορεί να μάθει δεξιότητες που βελτιώνουν την ανάγνωση και να αναπτύξει στρατηγικές για να βελτιώσει τις σχολικές επιδόσεις και την ποιότητα ζωής του.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

Παίζετε καθοριστικό ρόλο στο να βοηθήσετε το παιδί σας να πετύχει. Ακολουθήστε αυτά τα βήματα:

• Αντιμετωπίστε το πρόβλημα νωρίς. Εάν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας έχει δυσλεξία, μιλήστε με το γιατρό του παιδιού σας. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην επιτυχία της θεραπευτικής προσέγγισης.
• Διαβάζετε δυνατά στο παιδί σας. Είναι καλύτερο να ξεκινήσετε όταν το παιδί σας είναι 6 μηνών ή ακόμα μικρότερο. Δοκιμάστε να ακούτε ηχογραφημένα βιβλία παρέα με το παιδί σας. Όταν το παιδί σας είναι αρκετά μεγάλο, διαβάστε τις ιστορίες μαζί αφού τις ακούσει το παιδί σας.
• Συνεργαστείτε με το σχολείο του παιδιού σας. Μιλήστε με το δάσκαλο του παιδιού σας για το πώς το σχολείο θα το βοηθήσει να επιτύχει. Είστε ο καταλληλότερος υποστηρικτής του παιδιού σας.
• Παροτρύνετε το παιδί να διαβάζει. Προκειμένου να βελτιώσει τις δεξιότητες ανάγνωσης, το παιδί πρέπει να εξασκείται στην ανάγνωση. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να διαβάζει.
• Δώστε το παράδειγμα σχετικά με το διάβασμα. Ορίστε μια ώρα κάθε μέρα για να διαβάζετε κάτι δικό σας, ενώ το παιδί σας διαβάζει – αυτό αποτελεί παράδειγμα και αποτελεί υποστήριξη προς το παιδί σας. Δείξτε στο παιδί σας ότι το διάβασμα μπορεί να είναι ευχάριστο.

Τι μπορούν να κάνουν οι ενήλικες με δυσλεξία

Η επιτυχία στην απασχόληση μπορεί να είναι δύσκολη για τους ενήλικες που αντιμετωπίζουν προβλήματα δυσλεξίας.

Για να βοηθήσετε στην επίτευξη των στόχων σας:

• Επιδιώξτε να λάβετε αξιολόγηση και διδακτική βοήθεια σχετικά με την ανάγνωση και τη γραφή, ανεξάρτητα από την ηλικία σας
• Ζητήστε πρόσθετη εκπαίδευση και εύλογες διευκολύνσεις από τον εργοδότη ή το εκπαιδευτικό σας ίδρυμα.

Τα μαθησιακά προβλήματα δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι ένα άτομο με δυσλεξία δεν μπορεί να πετύχει.

Οι ικανοί μαθητές με δυσλεξία μπορούν να είναι ιδιαίτερα επιτυχημένοι, αν τους παρασχεθούν οι κατάλληλοι πόροι.

Πολλά άτομα με δυσλεξία είναι δημιουργικά και έξυπνα και μπορεί να είναι προικισμένα στα μαθηματικά, τις επιστήμες ή τις τέχνες.

Ορισμένοι μάλιστα έχουν επιτυχημένη συγγραφική καριέρα.

Αντιμετώπιση και στήριξη

Η συναισθηματική υποστήριξη και η παροχή ευκαιριών για την επίτευξη στόχων σε δραστηριότητες που δεν περιλαμβάνουν ανάγνωση είναι σημαντικές για τα παιδιά με δυσλεξία.

Εάν το παιδί σας έχει δυσλεξία:

• Να είστε υποστηρικτικοί. Τα προβλήματα στην εκμάθηση της ανάγνωσης μπορεί να επηρεάσουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού σας. Φροντίστε να εκφράσετε την αγάπη και την υποστήριξή σας. Ενθαρρύνετε το παιδί σας επαινώντας τα ταλέντα και τα δυνατά του σημεία.
• Μιλήστε στο παιδί σας. Εξηγήστε στο παιδί σας τι είναι η δυσλεξία και ότι δεν πρόκειται για κάποια προσωπική του αδυναμία. Όσο καλύτερα το παιδί σας το κατανοήσει αυτό, τόσο καλύτερα θα μπορέσει να αντιμετωπίσει το γεγονός ότι έχει μια μαθησιακή δυσκολία.
• Λάβετε μέτρα για να βοηθήσετε το παιδί σας να μελετήσει στο σπίτι. Παρέχετε στο παιδί σας ένα καθαρό, ήσυχο και οργανωμένο μέρος για να μελετά και ορίστε μια ώρα μελέτης. Επίσης, βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας ξεκουράζεται αρκετά και τρώει τακτικά, υγιεινά γεύματα.
• Περιορίστε το χρόνο που περνάει μπροστά από την οθόνη κάθε μέρα και χρησιμοποιήστε τον επιπλέον χρόνο για εξάσκηση στο διάβασμα.

Παραμείνετε σε επαφή με τους δασκάλους του παιδιού σας.

Να συζητάτε συχνά με τους δασκάλους για να βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας είναι σε θέση να ακολουθήσει την πορεία του.

Εάν χρειάζεται, βεβαιωθείτε ότι έχει επιπλέον χρόνο για τα τεστ που απαιτούν διάβασμα.

Ρωτήστε τον δάσκαλο αν θα βοηθούσε το παιδί σας να ηχογραφεί τα μαθήματα της ημέρας ώστε να τα αναπαράγει αργότερα.