Μπορούν οι βιταμίνες και τα συμπληρώματα διατροφής να ενισχύσουν όντως την υγεία του εγκεφάλου;

Παγκοσμίως, περισσότεροι από 50 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από άνοια, μια ασθένεια που επηρεάζει τη νόηση.

Η νόηση περιλαμβάνει τη μνήμη, τις σκέψεις και την ικανότητα εκτέλεσης καθημερινών λειτουργιών. Λαμβάνοντας υπόψη αυτούς τους εντυπωσιακούς αριθμούς, πολλοί άνθρωποι αναζητούν συμπληρώματα διατροφής με την ελπίδα να προλάβουν την άνοια και να ενισχύσουν τη συνολική υγεία του εγκεφάλου τους.

Οι έρευνες δείχνουν, ωστόσο, ότι πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν την ασφάλεια ή την αποτελεσματικότητα των συμπληρωμάτων διατροφής για την υγεία του εγκεφάλου. Επιπλέον, ενώ ορισμένα συμπληρώματα διατίθενται στο εμπόριο για την αποκατάσταση της κακής υγείας του εγκεφάλου, δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτούς τους ισχυρισμούς.

Στο παρόν άρθρο θα συζητηθούν διάφορα συμπληρώματα για την υγεία του εγκεφάλου, καθώς και ποια από αυτά μπορεί να λειτουργούν και ποια όχι.

Σημείωση

Οι μάρκες προϊόντων συμπληρωμάτων διατροφής δεν μπορούν (και δεν πρέπει) να ισχυρίζονται ότι τα συμπληρώματά τους χρησιμεύουν ως θεραπεία για συγκεκριμένες καταστάσεις υγείας ή ασθένειες όπως η άνοια ή η νόσος του Alzheimer.

Τα συμπληρώματα διατροφής δεν έχουν σκοπό να προλαμβάνουν, να θεραπεύουν ή να αντιμετωπίζουν ασθένειες, ειδικά όταν αυτά χρησιμοποιούνται μόνα τους. Υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός στοιχείων σχετικά με τη σημασία που έχει μια συνολικά υγιεινή διατροφή και ένας υγιεινός τρόπος ζωής για την πρόληψη των ασθενειών. Αντίθετα, υπάρχει συντριπτική απουσία στοιχείων που να υποστηρίζουν τη χρήση οποιουδήποτε συμπληρώματος διατροφής ως μοναδικό μέτρο θεραπείας ή πρόληψης για οποιαδήποτε πάθηση.

Όποτε είναι δυνατόν, επιλέξτε ένα συμπλήρωμα διατροφής που έχει ελεγχθεί από αξιόπιστο φορές. Ωστόσο, ακόμη και αν τα συμπληρώματα είναι δοκιμασμένα από τρίτους, δεν είναι απαραίτητα ασφαλή ή αποτελεσματικά για όλους τους καταναλωτές.

Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να συζητάτε με τον γιατρό σας σχετικά με τα συμπληρώματα που σκοπεύετε να πάρετε και να ενημερώνεστε για πιθανές αλληλεπιδράσεις με άλλα συμπληρώματα ή φάρμακα που παίρνετε.

Τα θρεπτικά συστατικά που συμβάλλουν στην υγεία του εγκεφάλου

Η δίαιτα και η διατροφή έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην υγεία του εγκεφάλου σας. Οι μακροχρόνιες διατροφικές σας συνήθειες αποτελούν ζωτικό μέρος όχι μόνο της συνολικής σας υγείας αλλά και της υγείας του εγκεφάλου σας.

Η έρευνα για την υγεία του εγκεφάλου έχει αποκαλύψει ότι ορισμένα τρόφιμα και θρεπτικά συστατικά μπορεί να είναι προτιμότερα για τον εγκέφαλό σας σε σχέση με άλλα. Παρόλα αυτά, το να καταναλώνετε μια στο τόσο και αποσπασματικά τροφές υγιεινές για τον εγκέφαλο μπορεί να μην είναι αρκετό. Η συνολική σας διατροφή είναι πολύ πιο σημαντική.

Το να μην λαμβάνετε επαρκείς ποσότητες ορισμένων θρεπτικών συστατικών μέσω της διατροφής σας μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε γνωστική έκπτωση σε ορισμένες περιπτώσεις.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β12 μπορεί να οδηγήσουν σε γνωστική εξασθένιση ή ακόμη και άνοια. Επιπλέον, ορισμένες έρευνες έχουν υποστηρίξει ότι η ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί να συνδέεται με προβλήματα στη νόηση.

Διάφορα θρεπτικά συστατικά, όπως αυτά που έχουν αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις και προβιοτικές ιδιότητες, αναφέρονται σε πολυάριθμες μελέτες για την υγεία του εγκεφάλου. Η μεσογειακή διατροφή, η οποία επικεντρώνεται στα φρούτα, τα λαχανικά και το ελαιόλαδο, έχει επίσης βρεθεί ότι είναι ευεργετική για την υγεία του εγκεφάλου.

Ενώ υπάρχουν ισχυρά επιστημονικά στοιχεία σχετικά με τη διατροφή για την υγεία του εγκεφάλου, δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο για τις έρευνες σχετικά με τα συμπληρώματα διατροφής για την υγεία του εγκεφάλου.

Ορισμένα θρεπτικά συστατικά που αναφέρονται τακτικά στη βιβλιογραφία για την υγεία του εγκεφάλου είναι επίσης συνήθη συστατικά σε συμπληρώματα που προορίζονται για την υγεία του εγκεφάλου. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, η βιταμίνη Β12 και άλλες βιταμίνες Β, η χολίνη, η βιταμίνη Ε και άλλα μικροθρεπτικά συστατικά. Ωστόσο, τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι αυτά και άλλα θρεπτικά συστατικά βελτιώνουν την υγεία του εγκεφάλου όταν βρίσκονται σε μορφή συμπληρώματος είναι ανεπαρκή.

Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα

Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (ωμέγα-3) είναι μια κατηγορία πολυακόρεστων λιπαρών οξέων. Η κατανάλωση ωμέγα-3 μέσω των τροφίμων και των συμπληρωμάτων διατροφής είναι ο μόνος τρόπος για την αύξηση των επιπέδων τους στον οργανισμό. Ορισμένοι τύποι ωμέγα-3 θεωρούνται ζωτικής σημασίας για την υγεία του εγκεφάλου.

Το δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA) είναι ένα ωμέγα-3 μακράς αλυσίδας που έχει ερευνηθεί εκτενώς για τον ρόλο του στην υγεία του εγκεφάλου. Το DHA βρίσκεται σε υψηλές συγκεντρώσεις στον εγκέφαλο, γεγονός που το καθιστά απαραίτητο για την υγεία και την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Οι ερευνητές έχουν επίσης διαπιστώσει ότι τα επίπεδα του DHA τείνουν να είναι χαμηλά σε άτομα με Alzheimer σε σύγκριση με τα άτομα που είναι νοητικά υγιή.

Ορισμένες έρευνες έχουν επικεντρωθεί ειδικά στα συμπληρώματα ωμέγα-3.

Μια συστηματική ανασκόπηση ερευνών κάλυψε τις επιδράσεις διαφόρων συμπληρωμάτων διατροφής στη νόηση σε υγιείς νέους ενήλικες, μεταξύ των οποίων και στρατιωτικό προσωπικό. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα συμπληρώματα ωμέγα-3 έδειξαν μικρή έως καθόλου βελτίωση των γνωστικών επιδόσεων ανάμεσα στις μελέτες που συμπεριλήφθηκαν στην ανασκόπηση.

Μόνο μία μελέτη για ένα συμπλήρωμα ωμέγα-3 που περιείχε DHA και ένα άλλο ωμέγα-3 που ονομάζεται εικοσιπεντανοϊκό οξύ (EPA) έδειξε θετικά αποτελέσματα (αν και τα αποτελέσματα αυτά έρχονται σε αντίθεση με άλλα ευρήματα).

Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι τα συμπληρώματα ωμέγα-3 μπορούν να βελτιώσουν τη νόηση σε ηλικιωμένους ενήλικες ή σε άτομα με άνοια ή Alzheimer. Μελέτες έχουν δείξει ότι ενήλικες άνω των 70 ετών που χρησιμοποίησαν συμπληρώματα EPA και DHA παρουσίασαν βελτιωμένες πτυχές της νόησης, όπως η εκτελεστική λειτουργία, η μνήμη εργασίας και η εγκεφαλική σήμανση. Η χορήγηση συμπληρωμάτων συσχετίστηκε επίσης με αύξηση των ωμέγα-3 που κυκλοφορούν στο αίμα.

Βιταμίνη Β12

Η βιταμίνη Β12 είναι ένα άλλο θρεπτικό συστατικό που είναι απαραίτητο για την υγεία του εγκεφάλου καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Αρχικά, η βιταμίνη Β12 παίζει ρόλο στην ανάπτυξη και τη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ), το οποίο αποτελείται από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Η βιταμίνη Β12 θεωρείται ότι είναι το κλειδί για την πρόληψη της άνοιας και άλλων νοητικών ασθενειών.

Έρευνες δείχνουν ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β12 μπορεί να οδηγήσουν σε γνωστική έκπτωση, κατάθλιψη και ιδιοπαθή κόπωση. Όταν η βιταμίνη Β12 είναι χαμηλή, ένα αμινοξύ που ονομάζεται ομοκυστεΐνη μπορεί να αυξηθεί και να προκαλέσει βλάβη στα νεύρα του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού.

Ωστόσο, οι μελέτες που εξέτασαν τη συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης Β12 ως θεραπεία για τη γνωστική έκπτωση έχουν δώσει ανάμεικτα αποτελέσματα. Ενώ τα συμπληρώματα Β12 έχουν δείξει θετικά αποτελέσματα σε άτομα με προχωρημένες νευρολογικές διαταραχές, δεν έχουν δείξει τα ίδια αποτελέσματα σε άτομα που δεν έχουν τέτοιες διαταραχές.

Άλλες έρευνες έχουν δείξει μια πιθανή σχέση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης Β12 και της ανάπτυξης Alzheimer ή άνοιας. Η χαμηλή ποσότητα βιταμίνης Β12 σε άτομα με άνοια έχει επίσης συσχετιστεί με χειρότερες επιδόσεις στο Mini Mental State Exam (MMSE), ένα τεστ νοητικής απόδοσης, σε σύγκριση με άτομα που είχαν επαρκή επίπεδα βιταμίνης Β12. Έτσι, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β12 μπορεί να σχετίζονται με την ανάπτυξη άνοιας, αλλά η θεωρία αυτή δεν έχει αποδειχθεί απόλυτα.

Συμπληρώματα πολυβιταμινών

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ένα βασικό πολυβιταμινούχο συμπλήρωμα μπορεί να ενισχύσει τη γνωστική ικανότητα.

Ένα πολυβιταμινούχο συμπλήρωμα περιέχει διάφορα μικροθρεπτικά συστατικά (βιταμίνες και μέταλλα) που χρειάζεται ο οργανισμός σας καθημερινά. Αν και μια πολυβιταμίνη δεν πρέπει ποτέ να αντικαθιστά μια καλά ισορροπημένη διατροφή, μπορεί να βοηθήσει να “καλύψει τα κενά” εάν η διατροφή σας παρουσιάζει έλλειψη ορισμένων βιταμινών και/ή ανόργανων συστατικών.

Παρόλο που μια πολυβιταμίνη συνιστάται σε ορισμένους πληθυσμούς (όπως στις εγκύους), μπορεί να μην είναι απαραίτητη για όλους. Ο γιατρός μπορεί να σας βοηθήσει να αποφασίσετε αν πρέπει να παίρνετε πολυβιταμίνες.

Νέα έρευνα δείχνει ότι η χρήση πολυβιταμινούχων συμπληρωμάτων μπορεί να ωφελήσει τους ηλικιωμένους με προβλήματα μνήμης.

Σε μια πρόσφατη κλινική δοκιμή, πάνω από 3.000 ηλικιωμένοι ενήλικες τυχαιοποιήθηκαν για να λάβουν εικονικό φάρμακο ή πολυβιταμίνη καθημερινά για τρία χρόνια. Εκείνοι που έπαιρναν καθημερινά την πολυβιταμίνη βρέθηκε ότι είχαν βελτιωμένη μνήμη άμεσης ανάκλησης. Οι βελτιώσεις αυτές διατηρήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της τριετούς δοκιμαστικής περιόδου.

Δεδομένου ότι πρόκειται για έναν νεότερο τομέα έρευνας, ενδέχεται να απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να προσδιοριστεί με ακρίβεια αν η καθημερινή χρήση πολυβιταμινών μπορεί να βελτιώσει τη νόηση σε ηλικιωμένους ενήλικες ή σε άλλες πληθυσμιακές ομάδες.

Συμπληρώματα διατροφής που δεν ενισχύουν την υγεία του εγκεφάλου

Όσον αφορά τα συμπληρώματα διατροφής, δεν πρέπει πάντα να πιστεύετε όλα όσα ακούτε. Αυτό ενδέχεται να ισχύει ιδίως για τα συμπληρώματα που προωθούνται στην αγορά για την ενίσχυση της υγείας του εγκεφάλου.

Πολλά συμπληρώματα που ισχυρίζονται ότι ενισχύουν την υγεία του εγκεφάλου δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς ώστε να υποστηρίζουν τη χρήση τους σε όλους.

Παρ’ όλα αυτά, ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι απλώς δεν υπάρχουν αρκετά σαφή στοιχεία που να υποστηρίζουν τη χρήση οποιουδήποτε συμπληρώματος διατροφής για την υγεία του εγκεφάλου. Αυτό ισχύει τόσο για άτομα που είναι υγιή όσο και για άτομα με άνοια ή άλλες νευροεκφυλιστικές ασθένειες.

Για τουλάχιστον μερικά συμπληρώματα διατροφής, δεν υπάρχουν ισχυρά στοιχεία που να υποστηρίζουν τη χρήση τους για την υγεία του εγκεφάλου. Σε αυτά περιλαμβάνονται:

• Το Prevagen είναι ένα μη συνταγογραφούμενο συμπλήρωμα που περιέχει αποαεκορίνη, μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στις μέδουσες. Υπάρχει μόνο μία κλινική δοκιμή που υποστηρίζει τη χρήση του Prevagen για την υγεία του εγκεφάλου. Σύμφωνα με μια ανασκόπηση, η κλινική αυτή δοκιμή είχε αρκετούς περιορισμούς που θέτουν υπό αμφισβήτηση την εγκυρότητά της.
• Η βιταμίνη Ε είναι ένα σημαντικό θρεπτικό συστατικό που δρα ως αντιοξειδωτικό. Έχει ερευνηθεί ο πιθανός ρόλος της στην υγεία του εγκεφάλου, αλλά τα αποτελέσματα είναι αντικρουόμενα και δεν έχει υπάρξει ακόμη συναίνεση σχετικά με τη χρήση της στη νόσο Alzheimer και άλλες ασθένειες.
• Η ανεπάρκεια βιταμίνης D έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης Alzheimer. Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D βελτιώνει τη νόηση ή τα αποτελέσματα στα άτομα με Alzheimer. Επίσης, δεν υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D προλαμβάνει την Alzheimer.