Ακτινοβολία-Ραδιενέργεια και η επίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό

Η ακτινοβολία είναι ενέργεια.

Ταξιδεύει με τη μορφή ενεργειακών κυμάτων ή σωματιδίων υψηλής ταχύτητας.

Η ακτινοβολία μπορεί να εμφανιστεί στη φύση ή να δημιουργηθεί από τον άνθρωπο.

Υπάρχουν δύο τύποι

• Μη ιοντίζουσα ακτινοβολία, η οποία περιλαμβάνει τα ραδιοκύματα, τα κινητά τηλέφωνα, τα μικροκύματα, την υπέρυθρη ακτινοβολία και το ορατό φως
• Ιοντίζουσα ακτινοβολία, η οποία περιλαμβάνει την υπεριώδη ακτινοβολία, το ραδόνιο, τις ακτίνες Χ και τις ακτίνες γάμμα

Ποιες είναι οι πηγές έκθεσης σε ακτινοβολία;

Η ακτινοβολία υποβάθρου βρίσκεται συνεχώς γύρω μας.

Το μεγαλύτερο μέρος της σχηματίζεται με φυσικό τρόπο από τα ορυκτά.

Αυτά τα ραδιενεργά ορυκτά βρίσκονται στο έδαφος, στο υπέδαφος, στο νερό, ακόμη και στο σώμα μας.

Η ακτινοβολία υποβάθρου μπορεί επίσης να προέρχεται από το διάστημα και τον ήλιο.

Άλλες πηγές είναι ανθρωπογενείς, όπως οι ακτίνες Χ, η ακτινοθεραπεία για τη θεραπεία του καρκίνου και η ακτινοβολία από τα ηλεκτροφόρα καλώδια.

Η μόλυνση από ραδιενέργεια και η έκθεση σε ραδιενέργεια μπορεί να προκύψουν εάν ραδιενεργά υλικά απελευθερωθούν στο περιβάλλον ως αποτέλεσμα ατυχήματος σε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα ή σε ένα πυρηνικό εργοστάσιο γενικά, ως αποτέλεσμα ενός συμβάντος στη φύση ή μιας τρομοκρατικής ενέργειας.

Μια τέτοια απελευθέρωση θα μπορούσε να εκθέσει τους ανθρώπους και να μολύνει το περιβάλλον και την περιουσία τους.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της έκθεσης σε ακτινοβολία στην υγεία;

Η ακτινοβολία μας περιβάλλει καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέλιξής μας.

Έτσι, το σώμα μας είναι σχεδιασμένο να αντιμετωπίζει τα χαμηλά επίπεδα στα οποία εκτίθεται καθημερινά.

Όμως, η υπερβολική ακτινοβολία μπορεί να βλάψει τους ιστούς αλλάζοντας τη δομή των κυττάρων και καταστρέφοντας το DNA.

Αυτό μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας, μεταξύ των οποίων και καρκίνο.

Το μέγεθος της βλάβης που μπορεί να προκαλέσει η έκθεση στην ακτινοβολία εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως

• Τον τύπο της ακτινοβολίας
• Τη δόση (ποσότητα) της ακτινοβολίας
• Τον τρόπο με τον οποίο εκτεθήκατε, όπως μέσω της επαφής με το δέρμα, της κατάποσης ή της εισπνοής της ή της διέλευσης των ακτίνων από το σώμα σας
• Το πού συγκεντρώνεται η ακτινοβολία στο σώμα και πόσο καιρό παραμένει εκεί
• Το πόσο ευαίσθητο είναι το σώμα σας στην ακτινοβολία. Ένα έμβρυο είναι πιο ευάλωτο στις επιπτώσεις της ακτινοβολίας. Τα βρέφη, τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι έγκυες γυναίκες και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα είναι πιο ευάλωτα στις επιπτώσεις της ακτινοβολίας στην υγεία από ό,τι οι υγιείς ενήλικες.

Η έκθεση σε μεγάλη ποσότητα ακτινοβολίας σε σύντομο χρονικό διάστημα, όπως π.χ. σε περίπτωση έκτακτης κατάστασης ακτινοβολίας, μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα στο δέρμα.

Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε σύνδρομο οξείας ακτινοβολίας (ARS, ή “ασθένεια ακτινοβολίας”).

Τα συμπτώματα του ARS περιλαμβάνουν πονοκέφαλο και διάρροια. Ξεκινούν συνήθως μέσα σε λίγες ώρες από την έκθεση στην ακτινοβολία.

Τα συμπτώματα αυτά θα υποχωρήσουν και το άτομο θα φαίνεται υγιές για λίγο καιρό. Στη συνέχεια όμως θα αρρωστήσει ξανά.

Το πόσο σύντομα θα αρρωστήσει ξανά, ποια συμπτώματα θα έχει και πόσο θα αρρωστήσει εξαρτάται από την ποσότητα της ακτινοβολίας που έλαβε.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, το σύνδρομο οξείας ακτινοβολίας προκαλεί θάνατο τις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες.

Η έκθεση σε χαμηλά επίπεδα ακτινοβολίας στο περιβάλλον δεν προκαλεί άμεσες επιπτώσεις στην υγεία.

Μπορεί όμως να αυξήσει ελαφρώς τον συνολικό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.

Αρχικά σημεία και συμπτώματα της δηλητηρίασης από ακτινοβολία ή ραδιενέργεια

Τα αρχικά σημεία και συμπτώματα της θεραπεύσιμης ασθένειας από ακτινοβολία είναι συνήθως ναυτία και έμετος.

Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ της έκθεσης και της εμφάνισης αυτών των συμπτωμάτων αποτελεί ένδειξη για το πόση ακτινοβολία έχει απορροφήσει ένα άτομο.

Μετά τον πρώτο κύκλο σημείων και συμπτωμάτων, ένα άτομο με νόσο από ακτινοβολία μπορεί να έχει μια σύντομη περίοδο χωρίς εμφανή ασθένεια, ακολουθούμενη από την εμφάνιση νέων, πιο σοβαρών συμπτωμάτων.

Εάν είχατε μια ήπια έκθεση, μπορεί να χρειαστούν ώρες έως εβδομάδες μέχρι να αρχίσουν οποιαδήποτε σημάδια και συμπτώματα.

Αλλά σε περίπτωση σοβαρής έκθεσης, τα σημεία και τα συμπτώματα μπορεί να αρχίσουν λίγα λεπτά έως ημέρες μετά την έκθεση.

Τα πιθανά συμπτώματα είναι τα εξής:

• Ναυτία και έμετος
• Διάρροια
• Πονοκέφαλος
• Πυρετός
• Ζάλη και αποπροσανατολισμός
• Αδυναμία και κόπωση
• Απώλεια μαλλιών
• Εμετός και κόπρανα με αίμα από εσωτερική αιμορραγία
• Λοιμώξεις
• Χαμηλή αρτηριακή πίεση

Τύποι μόλυνσης από ακτινοβολία ή ραδιενέργεια

• Εσωτερική μόλυνση

Η εσωτερική μόλυνση λαμβάνει χώρα όταν οι άνθρωποι καταπίνουν ή αναπνέουν ραδιενεργά υλικά, ή όταν ραδιενεργά υλικά εισέρχονται στο σώμα μέσω ανοικτού τραύματος ή απορροφώνται από το δέρμα.

Ορισμένοι τύποι ραδιενεργών υλικών παραμένουν στο σώμα και εναποτίθενται σε διάφορα όργανα του σώματος.

Άλλοι τύποι αποβάλλονται από το σώμα με το αίμα, τον ιδρώτα, τα ούρα και τα κόπρανα.

• Ραδιενεργή μόλυνση

Η ραδιενεργός μόλυνση λαμβάνει χώρα όταν ραδιενεργό υλικό εναποτίθεται πάνω ή μέσα σε ένα αντικείμενο ή ένα άτομο.

Τα ραδιενεργά υλικά που απελευθερώνονται στο περιβάλλον μπορούν να προκαλέσουν μόλυνση του αέρα, του νερού, των επιφανειών, του εδάφους, των φυτών, των κτιρίων, των ανθρώπων ή των ζώων.

Ένα μολυσμένο άτομο έχει ραδιενεργά υλικά πάνω ή μέσα στο σώμα του.

• Εξωτερική μόλυνση

Η εξωτερική μόλυνση προκύπτει όταν το ραδιενεργό υλικό, με τη μορφή σκόνης, κόνεως ή υγρού, έρχεται σε επαφή με το δέρμα, τα μαλλιά ή τα ρούχα ενός ατόμου.

Με άλλα λόγια, η επαφή είναι εξωτερική στο σώμα του ατόμου.

Τα άτομα που έχουν μολυνθεί εξωτερικά μπορούν να μολυνθούν εσωτερικά, εάν ραδιενεργό υλικό εισέλθει στο σώμα τους.

• Έκθεση σε ακτινοβολία

Τα ραδιενεργά υλικά εκπέμπουν μια μορφή ενέργειας που ταξιδεύει σε κύματα ή σωματίδια.

Η ενέργεια αυτή ονομάζεται ακτινοβολία.

Όταν ένα άτομο εκτίθεται σε ακτινοβολία, η ενέργεια αυτή διεισδύει στον οργανισμό.

Για παράδειγμα, όταν ένα άτομο υποβάλλεται σε ακτινογραφία, εκτίθεται σε ακτινοβολία.

Πώς εξαπλώνεται η ραδιενεργός μόλυνση

Οι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί εξωτερικά με ραδιενεργό υλικό μπορούν να μολύνουν άλλους ανθρώπους ή επιφάνειες που αγγίζουν.

Για παράδειγμα, άνθρωποι που έχουν ραδιενεργό σκόνη στα ρούχα τους μπορεί να μεταδώσουν τη ραδιενεργό σκόνη όταν κάθονται σε καρέκλες ή αγκαλιάζουν άλλους ανθρώπους.

Οι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί εσωτερικά μπορούν να εκθέσουν τους ανθρώπους που βρίσκονται κοντά τους σε ακτινοβολία από το ραδιενεργό υλικό στο εσωτερικό του σώματός τους.

Τα σωματικά υγρά (αίμα, ιδρώτας, ούρα) ενός εσωτερικά μολυσμένου ατόμου μπορεί να περιέχουν ραδιενεργά υλικά.

Η επαφή με αυτά τα σωματικά υγρά μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση ή/και έκθεση σε ραδιενέργεια.

Πώς μπορεί να μολυνθεί το σπίτι σας

Οι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί εξωτερικά μπορούν να μεταδώσουν τη μόλυνση αγγίζοντας επιφάνειες, καθήμενοι σε μια καρέκλα ή ακόμη και περπατώντας μέσα στο σπίτι.

Οι ρύποι μπορούν εύκολα να πέσουν από τα ρούχα και να μολύνουν άλλες επιφάνειες.

Τα σπίτια μπορούν επίσης να μολυνθούν με ραδιενεργά υλικά που βρίσκονται σε σωματικά υγρά από άτομα που έχουν μολυνθεί εσωτερικά.

Η διασφάλιση ότι οι άλλοι δεν έρχονται σε επαφή με σωματικά υγρά από ένα μολυσμένο άτομο θα βοηθήσει στην πρόληψη της μόλυνσης άλλων ατόμων στο νοικοκυριό.

Πώς μπορείτε να περιορίσετε τη μόλυνση

Δεδομένου ότι η ραδιενέργεια δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή μέσω της όρασης, μέσω της γεύσης, της όρασης ή της αφής, οι άνθρωποι που βρίσκονται στον τόπο του συμβάντος (ενός ατυχήματος σε πυρηνικό αντιδραστήρα ή σε μία διαρροή ραδιενέργειας) δεν θα γνωρίζουν αν πρόκειται για ραδιενεργά υλικά.

Μπορείτε να λάβετε τα ακόλουθα μέτρα για να περιορίσετε τη μόλυνση.

• Φύγετε γρήγορα από την κοντινή περιοχή. Πηγαίνετε μέσα στο πλησιέστερο ασφαλές κτίριο ή σε μια περιοχή στην οποία σας κατευθύνουν οι αρχές  ή οι υγειονομικοί υπάλληλοι.
  
• Αφαιρέστε το εξωτερικό στρώμα του ρουχισμού σας. Εάν υπάρχει ραδιενεργό υλικό στα ρούχα σας, η απομάκρυνσή του από εσάς θα μειώσει την εξωτερική μόλυνση και θα μειώσει τον κίνδυνο εσωτερικής μόλυνσης. Θα μειωθεί επίσης η διάρκεια του χρόνου που θα εκτεθείτε στην ακτινοβολία.
  
• Εάν είναι δυνατόν, τοποθετήστε τα ρούχα σε μια πλαστική σακούλα ή αφήστε τα σε μια απομακρυσμένη περιοχή, όπως στη γωνία ενός δωματίου. Κρατήστε τους ανθρώπους μακριά από αυτά για να μειώσετε την έκθεσή τους στην ακτινοβολία. Να καλύπτετε τα κοψίματα και τις εκδορές όταν χειρίζεστε μολυσμένα αντικείμενα για να αποφύγετε να εισέλθει ραδιενεργό υλικό σε αυτά.
  
• Πλύνετε όλα τα εκτεθειμένα μέρη του σώματός σας χρησιμοποιώντας άφθονο σαπούνι και χλιαρό νερό για να απομακρύνετε τη μόλυνση. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται απολύμανση. Προσπαθήστε να αποφύγετε τη διασπορά της μόλυνσης σε μέρη του σώματος που μπορεί να μην έχουν μολυνθεί, όπως περιοχές που ήταν ντυμένες.
  
• Αφού οι αρχές διαπιστώσουν ότι μπορεί να έχει προκληθεί εσωτερική μόλυνση, μπορεί να είστε σε θέση να λάβετε φάρμακα για να μειώσετε το ραδιενεργό υλικό στο σώμα σας.

Ποιες είναι οι θεραπείες για το οξύ σύνδρομο ακτινοβολίας ή αλλιώς δηλητηρίαση από ακτινοβολία ή ραδιενέργεια;

Πριν ξεκινήσουν τη θεραπεία, οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να υπολογίσουν πόση ακτινοβολία απορρόφησε το σώμα σας.

Θα σας ρωτήσουν για τα συμπτώματά σας, θα κάνουν εξετάσεις αίματος και ενδέχεται να χρησιμοποιήσουν μια συσκευή που μετρά την ακτινοβολία.

Προσπαθούν επίσης να πάρουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έκθεση, όπως τι είδους ακτινοβολία ήταν, πόσο μακριά ήσασταν από την πηγή της ακτινοβολίας και πόσο καιρό ήσασταν εκτεθειμένοι.

Η θεραπεία επικεντρώνεται στη μείωση και τη θεραπεία των λοιμώξεων, την πρόληψη της αφυδάτωσης και τη θεραπεία τραυματισμών και εγκαυμάτων.

Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να χρειαστούν θεραπείες που βοηθούν τον μυελό των οστών να ανακτήσει τη λειτουργία του.

Εάν εκτεθήκατε σε συγκεκριμένους τύπους ακτινοβολίας, ο πάροχός σας μπορεί να σας χορηγήσει μια θεραπεία που περιορίζει ή απομακρύνει τη μόλυνση που βρίσκεται στο εσωτερικό του σώματός σας.

Μπορεί επίσης να λάβετε θεραπείες για τα συμπτώματά σας.