Αιματοκρίτης: Φυσιολογικές τιμές και τροφές που τον ανεβάζουν

Ο αιματοκρίτης είναι το υπολογιζόμενο ποσοστό όγκου των ερυθρών αιμοσφαιρίων (ερυθροκυττάρων) στο αίμα σας.

Το ανθρώπινο αίμα περιέχει ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια που αιωρούνται σε ένα υγρό που ονομάζεται πλάσμα.

Η λέξη αιματοκρίτης σημαίνει διαχωρισμός του αίματος.

Σε μια εξέταση αιματοκρίτη, τα ερυθρά αιμοσφαίρια διαχωρίζονται από τα υπόλοιπα κύτταρα του αίματός σας και το πλάσμα.

Ο αιματοκρίτης είναι σημαντικός επειδή τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι απαραίτητα για την επιβίωσή σας.

Περιέχουν ένα ζωτικής σημασίας πρωτεϊνικό συστατικό που ονομάζεται αιμοσφαιρίνη και το οποίο δεσμεύει το οξυγόνο, το οποίο τροφοδοτεί όλα τα κύτταρα του σώματός σας.

Όταν τα ερυθρά αιμοσφαίρια διέρχονται από τους πνεύμονές σας, δεσμεύουν και μεταφέρουν οξυγόνο στα διάφορα κύτταρα του σώματός σας.

Κατά την επιστροφή τους στους πνεύμονές, μεταφέρουν διοξείδιο του άνθρακα προκειμένου αυτό να εκπνευστεί.

Ο αιματοκρίτης αποτελεί σημαντική μέτρηση, καθώς μπορεί να προσδιορίσει αν έχετε επαρκή ερυθρά αιμοσφαίρια για τη μεταφορά και την παροχή οξυγόνουστον οργανισμό.

Εάν ο γιατρός σας υποπτεύεται ότι πάσχετε από κάποια διαταραχή του αίματος, όπως αναιμία ή πολυκυτταραιμία (υπερβολικά πολλά ερυθρά αιμοσφαίρια), μπορεί να ζητήσει τη διενέργεια εξέτασης αιματοκρίτη για τον έλεγχο των ερυθρών αιμοσφαιρίων σας.

Πώς μετρούμε τον αιματοκρίτη;

Η βασική μέθοδος μέτρησης του αιματοκρίτη είναι η μέθοδος του μακροαιματοκρίτη (σωληνάριο αιματοκρίτη Wintrobe).

Για τη μέθοδο αυτή χρησιμοποιείται ένας στενός γυάλινος σωλήνας και ένα μηχάνημα φυγοκέντρησης.

Η φυγόκεντρος διαχωρίζει το αίμα σε τρία κύρια στρώματα: ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια, με αυτή τη σειρά από κάτω προς τα πάνω.

Στην κορυφή, υπάρχει ένα μικρό στρώμα πλάσματος αίματος.

Η μέθοδος του μακροαιματοκρίτη ενέχει τον κίνδυνο να μετρηθεί το παγιδευμένο πλάσμα ως μέρος της στιβάδας των ερυθρών αιμοσφαιρίων, γεγονός που αυξάνει εκ παραδρομής το ποσοστό του αιματοκρίτη.

Μια νεότερη μέθοδος είναι η μέθοδος του μικροαιματοκρίτη, η οποία χρησιμοποιεί τριχοειδή σωλήνα αντί για στενό γυάλινο σωλήνα και απαιτεί μικρότερη ποσότητα αίματος και λιγότερο χρόνο.

Η μέθοδος του μικροαιματοκρίτη παγιδεύει λιγότερο πλάσμα επειδή η διάμετρος του τριχοειδούς σωλήνα είναι μικρότερη από τον σωλήνα αιματοκρίτη Wintrobe.

Έτσι, το ποσοστό του αιματοκρίτη είναι ακριβέστερο στη μέθοδο του μικροαιματοκρίτη από ό,τι στη μέθοδο του μακροαιματοκρίτη.

Και οι δύο διαδικασίες απαιτούν από τον τεχνικό να μετρήσει χειροκίνητα το μήκος των στρωμάτων.

Ο τεχνικός υπολογίζει τον αιματοκρίτη ως το μήκος της στιβάδας των πακτωμένων ερυθρών αιμοσφαιρίων διαιρούμενο με το μήκος του συνόλου των κυττάρων και του πλάσματος.

Αυτός ο λόγος πολλαπλασιάζεται στη συνέχεια επί 100 για να δώσει ένα συγκεκριμένο ποσοστό.

Σήμερα, αυτές οι δύο μέθοδοι έχουν αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από έναν αυτοματοποιημένο αιματολογικό αναλυτή, όπου η εξέταση του αιματοκρίτη λαμβάνεται ως μέρος μιας εργαστηριακής γενικής εξέτασης αίματος.

Ο αιματοκρίτης υπολογίζεται έμμεσα από τον μέσο όγκο και τον αριθμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων.

Ο αυτόματος αναλυτής είναι η ταχύτερη μέθοδος. Ωστόσο, οι αυτόματοι αναλυτές ενδέχεται να μην είναι διαθέσιμοι σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν επαρκή μέσα.

Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές του αιματοκρίτη;

Λόγω των διαφορών στην ηλικία και το φύλο, οι φυσιολογικές τιμές του αιματοκρίτη ποικίλλουν. Τα αποτελέσματα του αιματοκρίτη δηλώνονται σε μορφή ποσοστού.

Η μέση μέτρηση του αιματοκρίτη για τον άνθρωπο είναι 45%, που σημαίνει ότι ο όγκος των ερυθρών αιμοσφαιρίων είναι 45 ml ανά 100 ml αίματος.

Οι φυσιολογικές τιμές του αιματοκρίτη σε γενικές γραμμές έχουν ως εξής:

• Άνδρες: 41% έως 50%
• Γυναίκες: 36% έως 44%
• Νεογέννητα: 45% έως 61%
• Βρέφη: 32% έως 42%

Τι σημαίνει ο υψηλός αιματοκρίτης;

Εάν ο αιματοκρίτης σας είναι υψηλός, σημαίνει ότι έχετε περισσότερα ερυθρά αιμοσφαίρια από όσα κρίνονται ως φυσιολογικά.

Ο υψηλός αιματοκρίτης μπορεί να οφείλεται σε:

• Καρδιακές παθήσεις
• Αφυδάτωση
• Ουλοποίηση ή πάχυνση των πνευμόνων
• Ασθένεια του μυελού των οστών
• Αποφρακτική υπνική άπνοια
• Κάπνισμα και χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
• Δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα
• Χρήση τεστοστερόνης

Μπορεί να αναφερθεί ψευδώς υψηλός αιματοκρίτης εάν ο ασθενής έχει κρυοπρωτεΐνες, σημαντική λευκοκυττάρωση ή γιγαντιαία αιμοπετάλια.

Η μέτρηση του αιματοκρίτη είναι σοβαρά υψηλή εάν είναι μεγαλύτερη από 67% (>67%)

Τι σημαίνει ο χαμηλός αιματοκρίτης;

Εάν ο αιματοκρίτης σας είναι χαμηλός, σημαίνει ότι έχετε λιγότερα ερυθρά αιμοσφαίρια από όσα θεωρούνται φυσιολογικά.

Ο χαμηλός αιματοκρίτης μπορεί να προκληθεί από:

• Απώλεια αίματος
• Λευχαιμία ή άλλα προβλήματα του μυελού των οστών
• Ανεπάρκεια σιδήρου και βιταμινών, συμπεριλαμβανομένου του φυλλικού οξέος, της βιταμίνης Β12 και της βιταμίνης Β6
• Υπερβολική ποσότητα νερού στο σώμα
• Νεφρική νόσο
• Ανωμαλία του θυρεοειδούς
• Καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων από το ανοσοποιητικό σύστημα

Μπορεί να αναφερθεί ψευδώς χαμηλός αιματοκρίτης εάν ο ασθενής έχει μικροκυττάρωση, in vitro αιμόλυση ή αυτοσυγκολλητίνες.

Ο αιματοκρίτης θεωρείται σε κρίσιμο βαθμό χαμηλός εάν πέσει κάτω από 21% (<21%).

Πώς να αυξήσετε τον αιματοκρίτη

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο αιματοκρίτης προκαλείται λόγω χαμηλών επιπέδων σιδήρου.

Εάν καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε σίδηρο και λαμβάνετε καθημερινά ένα συμπλήρωμα βιταμινών, μπορείτε να βοηθήσετε στην πρόληψη των αιτιών που προκαλούν χαμηλό αιματοκρίτη.

Ο σίδηρος παίζει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή αιμοσφαιρίνης.

Μια πρωτεΐνη που ονομάζεται τρανσφερρίνη δεσμεύει το σίδηρο και τον μεταφέρει σε όλο το σώμα.

Αυτό βοηθά το σώμα σας να παράγει ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία περιέχουν αιμοσφαιρίνη.

Το πρώτο βήμα για να αυξήσετε μόνοι σας το επίπεδο της αιμοσφαιρίνης αλλά και να ανεβάσετε τον αιματοκρίτη σας είναι να αρχίσετε να λαμβάνετε περισσότερο σίδηρο.

Τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε σίδηρο είναι τα εξής:

• συκώτι και κρέας από όργανα ζώων
• οστρακοειδή
• βοδινό κρέας
• μπρόκολο
• Κέιλ
• σπανάκι
• φασολάκια
• λάχανο
• φασόλια και φακές
• tofu (τυρί από σόγια)
• ψητές πατάτες
• εμπλουτισμένα δημητριακά και εμπλουτισμένο ψωμί

Το φυλλικό οξύ είναι μια βιταμίνη Β την οποία χρησιμοποιεί ο οργανισμός σας για την παραγωγή αίμης, δηλαδή το τμήμα των ερυθρών αιμοσφαιρίων σας που περιέχει την αιμοσφαιρίνη.

Χωρίς αρκετό φυλλικό οξύ, τα ερυθρά αιμοσφαίρια σας δεν μπορούν να ωριμάσουν.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία λόγω έλλειψης φυλλικού οξέος και σε χαμηλά επίπεδα αιμοσφαιρίνης.

Μπορείτε να προσθέσετε φυλλικό οξύ στη διατροφή σας τρώγοντας περισσότερο:

• μοσχαρίσιο κρέας
• σπανάκι
• μαυρομάτικα φασόλια
• αβοκάντο
• μαρούλι
• ρύζι
• φασόλια
• φιστίκια

Πάρτε συμπληρώματα σιδήρου

Εάν πρέπει να αυξήσετε πολύ το επίπεδο του αιματοκρίτη σας, μπορεί να χρειαστεί να πάρετε συμπληρώματα σιδήρου από το στόμα.

Ωστόσο, η υπερβολική ποσότητα σιδήρου μπορεί να προκαλέσει μια κατάσταση που ονομάζεται αιμοχρωμάτωση.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ασθένειες του ήπατος, όπως κίρρωση, και σε άλλες παρενέργειες, όπως δυσκοιλιότητα, ναυτία και έμετο.

Οι άνδρες πρέπει να λαμβάνουν έως 8 mg σιδήρου την ημέρα, ενώ οι γυναίκες θα πρέπει να λαμβάνουν έως 18 mg την ημέρα.

Εάν είστε έγκυος, θα πρέπει να στοχεύετε σε έως και 27 mg σιδήρου την ημέρα.

Θα πρέπει να αρχίσετε να παρατηρείτε διαφορά στα επίπεδα σιδήρου σας μετά από περίπου μία εβδομάδα έως ένα μήνα, ανάλογα με την υποκείμενη πάθησή σας που προκαλεί χαμηλό αιματοκρίτη.

Τα συμπληρώματα σιδήρου πρέπει πάντα να φυλάσσονται προσεκτικά και μακριά από τα παιδιά.

Εάν το παιδί σας χρειάζεται συμπλήρωμα σιδήρου, βεβαιωθείτε ότι έχετε επιλέξει ένα που είναι ασφαλές για παιδιά.

Τα παιδιά έχουν μικρότερο όγκο αίματος, γεγονός που τα καθιστά πολύ πιο ευάλωτα σε δηλητηρίαση από σίδηρο.

Εάν το παιδί σας πάρει κατά λάθος ένα συμπλήρωμα σιδήρου, καλέστε αμέσως το γιατρό σας.

Μεγιστοποιήστε την απορρόφηση σιδήρου

Είτε αυξάνετε την πρόσληψη σιδήρου μέσω των τροφίμων είτε μέσω συμπληρωμάτων, είναι επίσης σημαντικό να βεβαιωθείτε ότι το σώμα σας μπορεί εύκολα να επεξεργαστεί τον επιπλέον σίδηρο που του προσφέρετε.

Ορισμένοι παράγοντες μπορούν είτε να αυξήσουν είτε να μειώσουν την ποσότητα σιδήρου που απορροφά το σώμα σας.

• Παράγοντες που αυξάνουν την απορρόφηση του σιδήρου

Όταν τρώτε κάτι με υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο ή παίρνετε συμπλήρωμα σιδήρου, δοκιμάστε να τρώτε τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C ή να παίρνετε ταυτόχρονα ένα συμπλήρωμα.

Η βιταμίνη C μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της ποσότητας σιδήρου που απορροφά το σώμα σας.

Δοκιμάστε να στύψετε λίγο φρέσκο λεμόνι πάνω από τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο για να αυξήσετε την απορρόφηση.

Τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη C είναι τα εξής:

• εσπεριδοειδή
• φράουλες
• σκούρα, φυλλώδη λαχανικά

Η βιταμίνη Α και η β-καροτίνη, η οποία βοηθά το σώμα σας να παράγει βιταμίνη Α, μπορούν επίσης να βοηθήσουν το σώμα σας να απορροφήσει περισσότερο σίδηρο.

Μπορείτε να βρείτε τη βιταμίνη Α σε ζωικές πηγές τροφίμων, όπως τα ψάρια και το συκώτι.

Το β-καροτένιο βρίσκεται συνήθως σε κόκκινα, κίτρινα και πορτοκαλί φρούτα και λαχανικά, όπως:

• κολοκύθια
• γλυκοπατάτες
• μάνγκο

Μπορείτε επίσης να πάρετε συμπληρώματα βιταμίνης Α, αλλά φροντίστε να συνεργαστείτε στενά με το γιατρό σας προκειμένου να καθορίσετε μια ασφαλή δόση.

Η υπερβολική ποσότητα βιταμίνης Α μπορεί να οδηγήσει σε μια δυνητικά σοβαρή κατάσταση που ονομάζεται υπερβιταμίνωση Α.

• Παράγοντες που μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου

Το ασβέστιο που προέρχεται τόσο από συμπληρώματα όσο και από τροφές μπορεί να δυσχεράνει την απορρόφηση του σιδήρου από το σώμα σας.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να μην εξαλείψετε εντελώς το ασβέστιο καθώς πρόκειται για ένα απαραίτητο θρεπτικό συστατικό.

Απλώς αποφύγετε τα συμπληρώματα ασβεστίου και προσπαθήστε να μην τρώτε τροφές πλούσιες σε ασβέστιο ακριβώς πριν ή μετά τη λήψη συμπληρώματος σιδήρου.

Στις τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο συγκαταλέγονται:

• γαλακτοκομικά
• σόγια
• σπόροι
• σύκα

Το φυτικό οξύ μπορεί επίσης να μειώσει την απορρόφηση του σιδήρου από τον οργανισμό σας, ειδικά αν δεν τρώτε κρέας.

Ωστόσο, επηρεάζει την απορρόφηση του σιδήρου μόνο κατά τη διάρκεια ενός γεύματος και όχι καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Εάν δεν τρώτε κρέας, προσπαθήστε να αποφύγετε την κατανάλωση τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικό οξύ σε συνδυασμό με τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο.

Στα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικό οξύ συγκαταλέγονται:

• καρύδια
• Βραζιλιάνικα καρύδια
• σουσάμι

Έχετε κατά νου ότι, όπως και το ασβέστιο, το φυτικό οξύ είναι ένα απαραίτητο θρεπτικό συστατικό που δεν πρέπει να αφαιρείται εντελώς από τη διατροφή σας.