Η τοξική αρρενωπότητα (τοξικός ανδρισμός) συνδέεται με τις πολιτισμικές πιέσεις που ασκούνται στους άνδρες προκειμένου να συμπεριφέρονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Και είναι πιθανό αυτό να επηρεάζει όλα τα αγόρια και τους άνδρες κατά κάποιο τρόπο.
Η ιδέα ότι οι άνδρες πρέπει να συμπεριφέρονται σκληρά και να αποφεύγουν να δείχνουν όλα τα συναισθήματά τους μπορεί να είναι επιβλαβής για την ψυχική τους υγεία και μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την κοινωνία, γι’ αυτό και επικράτησε ο όρος “τοξική αρρενωπότητα”.
Τι είναι ο τοξικός ανδρισμός;
Η τοξική αρρενωπότητα δεν έχει να κάνει μόνο με το να συμπεριφέρεται κανείς σαν άντρας. Αντίθετα, αφορά την ακραία πίεση που μπορεί να αισθάνονται ορισμένοι άνδρες να συμπεριφέρονται με τρόπο που στην πραγματικότητα είναι επιβλαβής.
Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της “τοξικής αρρενωπότητας” που εμφανίζονται τόσο στην έρευνα όσο και στην ποπ κουλτούρα. Ορισμένοι ερευνητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η τοξική αρρενωπότητα περιλαμβάνει τρία βασικά συστατικά:
Σκληρότητα: Πρόκειται για την αντίληψη ότι οι άνδρες πρέπει να είναι σωματικά δυνατοί, συναισθηματικά ανάλγητοι και επιθετικοί σε επίπεδο συμπεριφοράς.
Αντι-θηλυκότητα: Πρόκειται για την αντίληψη ότι οι άνδρες πρέπει να απορρίπτουν οτιδήποτε θεωρείται θηλυκό, όπως η επίδειξη συναισθημάτων ή η αποδοχή βοήθειας.
Ισχύς: Πρόκειται για την αντίληψη ότι οι άνδρες πρέπει να μοχθούν για την απόκτηση δύναμης και θέσης (κοινωνικής και οικονομικής), ώστε να μπορούν να κερδίσουν το σεβασμό των άλλων.
Εξύμνηση μη υγιεινών συνηθειών
Η τοξική αρρενωπότητα εξυμνεί νοσηρές συνήθειες. Είναι η αντίληψη ότι “η αυτοφροντίδα είναι για τις γυναίκες” και ότι οι άνδρες πρέπει να αντιμετωπίζουν το σώμα τους σαν μηχανή, περιορίζοντας τον ύπνο, κάνοντας γυμναστική ακόμα και όταν είναι τραυματισμένοι και πιέζοντας τον εαυτό τους να φτάσει στα σωματικά τους όρια.
Εκτός από το να πιέζουν τους εαυτούς τους σωματικά σε ακραίο βαθμό, η τοξική αρρενωπότητα αποθαρρύνει τους άνδρες από το να επισκέπτονται γιατρούς.
Μια μελέτη του 2011 διαπίστωσε ότι οι άνδρες που είχαν τις πιο ακλόνητες πεποιθήσεις για τον ανδρισμό είχαν μόνο τις μισές πιθανότητες από τους άνδρες με πιο μετριοπαθείς πεποιθήσεις για τον ανδρισμό να λάβουν προληπτική υγειονομική περίθαλψη ή πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Η επίσκεψη σε γιατρό για μια ετήσια ιατρική εξέταση, για παράδειγμα, έρχεται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις ορισμένων ανδρών για το πόσο σκληροτράχηλοι είναι.
Εκτός από την άρνηση της προληπτικής θεραπείας, ο τοξικός ανδρισμός ενθαρρύνει επίσης ανθυγιεινές συμπεριφορές.
Μια μελέτη του 2007 διαπίστωσε ότι όσο περισσότερο οι άνδρες συμμορφώνονταν με τα ανδρικά πρότυπα, τόσο πιο πιθανό ήταν να εμπλακούν σε επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως η βαριά κατανάλωση αλκοόλ, η χρήση καπνού και η αποφυγή των λαχανικών. Επιπλέον, ήταν πιο πιθανό να θεωρούν αυτές τις επικίνδυνες επιλογές ως “φυσιολογικές”.
Ο στιγματισμός που αφορά προβλήματα ψυχικής υγείας
Η τοξική αρρενωπότητα αποθαρρύνει επίσης τους άνδρες από το να λάβουν θεραπεία για θέματα ψυχικής υγείας. Η κατάθλιψη, το άγχος, η χρήση ουσιών και τα προβλήματα ψυχικής υγείας ίσως θεωρούνται αδυναμίες.
Μια μελέτη του 2015 διαπίστωσε ότι οι άνδρες που ενστερνίζονταν τις παραδοσιακές έννοιες του ανδρισμού είχαν πιο αρνητική στάση απέναντι στην αναζήτηση υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε σύγκριση με εκείνους που είχαν πιο ευέλικτες αντιλήψεις για το φύλο.
Η τοξική αρρενωπότητα μπορεί επίσης να τονίζει ότι είναι ακατάλληλο για τους άνδρες να μιλούν για τα συναισθήματά τους. Η αποφυγή συζητήσεων για προβλήματα ή συναισθήματα μπορεί να αυξήσει τα συναισθήματα απομόνωσης και μοναξιάς.
Μπορεί επίσης να μειώσει την προθυμία των ανδρών να απευθυνθούν και να ζητήσουν βοήθεια όταν αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας.
Φυλή, εθνικότητα και φύλο
Η φυλή και η εθνικότητα ενός άνδρα ενδεχομένως να παίζουν ρόλο στο πώς αντιλαμβάνεται την αρρενωπότητα, καθώς και στο πώς τον αντιμετωπίζουν οι άλλοι.
Μια μελέτη του 2013 διαπίστωσε ότι μεταξύ των λευκών φοιτητών, οι άνδρες αμερικανοασιατικής καταγωγής θεωρούνται λιγότερο αρρενωποί από τους λευκούς ή τους μαύρους Αμερικανούς άνδρες.
Η ανδρική απαίτηση να παραμείνει κανείς στωικός και να είναι καλός “κουβαλητής” του σπιτιού μπορεί να οδηγήσει σε “John Henryism” τους Αφροαμερικανούς άνδρες.
Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να περιγράψει τους άνδρες που χρησιμοποιούν τον μόχθο και την υπερπροσπάθεια ως τρόπο αντιμετώπισης των προβλημάτων και συνεχίζουν να το κάνουν αυτό μπροστά στο χρόνιο άγχος και τις διακρίσεις. Μια μελέτη του 2016 συνέδεσε το φαινόμενο “John Henryism” με αυξημένο κίνδυνο υπέρτασης και κατάθλιψης.
Τα αγόρια όλων των φυλών και εθνικοτήτων που δεν συμπεριφέρονται “αρκετά αρρενωπά” μπορεί να υποστούν παρενοχλήσεις και μπούλινγκ στο σχολείο.
Έρευνες διαπίστωσαν ότι το 85% των ΛΟΑΤΚΙ+ μαθητών ανέφεραν ότι έχουν δεχθεί λεκτική παρενόχληση στο σχολείο για την έκφραση του φύλου τους ή τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό.
Οι μαθητές που δεν συμμορφώνονται με το φύλο ανέφεραν χειρότερη μεταχείριση από τα παιδιά που συμμορφώνονται με τα παραδοσιακά πρότυπα φύλου, ενώ ταυτοποιούνται επίσης ως ΛΟΑΤΚΙ+. Δηλαδή ένα αρρενωπό gay αγόρι αντιμετωπίζεται ευνοϊκότερα από ένα (για παράδειγμα) θηλυπρεπές.
Συμπεριφορά βοήθειας
Οι άνδρες που θεωρούν τους εαυτούς τους πιο αρρενωπούς είναι λιγότερο πιθανό να εμπλακούν σε αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν “συμπεριφορά βοήθειας”. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι πιθανό να παρέμβουν όταν γίνονται μάρτυρες εκφοβισμού ή όταν βλέπουν κάποιον να δέχεται επίθεση.
Μια μελέτη του 2019 διαπίστωσε ότι η τοξική αρρενωπότητα (τοξικός ανδρισμός) μπορεί να εμποδίσει τους άνδρες να παρηγορήσουν ένα θύμα, να καλέσουν σε βοήθεια και να ορθώσουν το ανάστημά τους απέναντι στον δράστη.
Οι άνδρες που υποστήριζαν την πεποίθηση ότι οι άνδρες πρέπει να είναι δυνατοί και επιθετικοί ήταν πιο πιθανό να αντιληφθούν αρνητικές κοινωνικές συνέπειες που σχετίζονται με την παρέμβαση ενός ενεργού παρευρισκόμενου.
Σε περιπτώσεις σεξουαλικής επίθεσης, για παράδειγμα, οι άνδρες που ταυτίζονταν περισσότερο με αρρενωπές συμπεριφορές ήταν λιγότερο πιθανό να σταματήσουν την επίθεση.
Η μελέτη διαπίστωσε ότι οι άνδρες δεν θα παρέμβαιναν σε οποιαδήποτε σύγκρουση αν πίστευαν ότι η φήμη τους ως παραδοσιακά αρρενωπών θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο.
Παραδείγματα τοξικού ανδρισμού
Δυστυχώς, μπορεί να παρατηρηθεί τοξική αρρενωπότητα (τοξικός ανδρισμός) στις σχέσεις, στα σχολεία και στους χώρους εργασίας.
Ακολουθούν μερικά καθημερινά παραδείγματα:
- Όταν ένα αγόρι στο σχολείο δεν συμπεριφέρεται με παραδοσιακά αρρενωπούς τρόπους και δέχεται εκφοβισμό από τα αγόρια της τάξης του επειδή είναι “πολύ θηλυκό “.
- Όταν ένα αγόρι κλαίει και ο πατέρας του του λέει να “σκληραγωγηθεί” ή ότι “οι άνδρες δεν κλαίνε”
- Όταν ένας άνδρας αποκαλεί τις γυναίκες “τσούλες” ή “πόρνες” επειδή κάνουν σεξ εκτός μονογαμικών σχέσεων
- Όταν ένας άνδρας λέει στη σύντροφό του τι μπορεί και τι δεν μπορεί να φορέσει και με ποιον επιτρέπεται και με ποιον όχι να περνάει χρόνο
- Η βία κατά των τρανς γυναικών που ασκείται κάθε χρόνο από άνδρες που νιώθουν ότι απειλούνται από μια θεωρούμενη παραβίαση των προτύπων του φύλου10
- Όταν οι άνδρες επικρίνουν άλλους άνδρες επειδή έλκονται από τρανς γυναίκες ή έχουν σχέσεις με αυτές
- Όταν ένας άνδρας φοβάται να δείξει συναισθηματικά ευάλωτος απέναντι στη σύντροφό του από φόβο μήπως φανεί “αδύναμος”
- Όταν ένας άνδρας που αντιμετωπίζει προβλήματα με την ψυχική του υγεία δεν θέλει να δει έναν θεραπευτή επειδή πρέπει να “φανεί άντρας” ή να “το ξεπεράσει “
Οι επιπτώσεις της τοξικής αρρενωπότητας
Όταν οι άνδρες αποφεύγουν ενεργά την ευαισθησία, ενεργούν με βάση ομοφοβικές πεποιθήσεις, αγνοούν προσωπικά τραύματα ή επιδεικνύουν συμπεριφορές προκατάληψης απέναντι στις γυναίκες, τότε αυτό συμβάλλει σε πολλά ευρύτερα κοινωνικά προβλήματα. Επιπτώσεις του τοξικού ανδρισμού:
- Ενδοοικογενειακή κακοποίηση
- Βία βάσει φύλου
- Βία με χρήση όπλων
- Ομοφοβία
- Μισογυνισμός
- Η κουλτούρα του βιασμού
- Σεξουαλικές επιθέσεις
- Βία και επιθετικότητα
Ο ανδρισμός γίνεται εύθραυστος λόγω της ακαμψίας του. Όταν δεν έχει την πολυτέλεια να συγκρατήσει την πανσπερμία των εκφράσεων του φύλου, των σεξουαλικών πολιτισμικών προσανατολισμών ή της γυναικείας δύναμης που είναι εγγενής σε κάθε πλουραλιστική κοινωνία, τότε πρέπει να επιτεθεί, αλλιώς κινδυνεύει να καταρρεύσει κάτω από το βάρος των δικών της πολιτισμικά συγκροτημένων προσδοκιών.
Όποια και αν είναι η αιτία, η απάντηση είναι (σχεδόν) πάντα μια μορφή βίας… Μερικές φορές αυτή η βία εκφράζεται εξωτερικά μέσω της σωματικής κυριαρχίας ή της επιθετικότητας. Άλλες φορές εκφράζεται εσωτερικά, μέσω της κατάθλιψης, του εθισμού ή της αυτοκτονίας.
- Σεξουαλικές επιθέσεις και σεξουαλική βία
Αν και οι άνδρες είναι συχνά οι δράστες σεξουαλικών επιθέσεων, συχνά ξεχνάμε ότι εκατομμύρια άνδρες έχουν επίσης πέσει θύματα σεξουαλικής επίθεσης.
Η ανδρική βία αποτελεί πρόβλημα, αλλά το ίδιο ισχύει και για την ανδρική θυματοποίηση. Στατιστικά, το 5-10% των κοριτσιών υφίστανται διεισδυτική σεξουαλική κακοποίηση, αλλά το 5% των αγοριών υφίστανται επίσης διεισδυτική σεξουαλική κακοποίηση και αυτό σπάνια συζητείται.
Όταν άνδρες και γυναίκες κατηγορούνται για παρόμοια εγκλήματα, οι άνδρες έχουν περισσότερες πιθανότητες να λάβουν μεγαλύτερες ποινές από τις γυναίκες, ενώ οι γυναίκες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να αποφύγουν τη φυλάκιση μετά την καταδίκη.
Οι επιπτώσεις της τοξικής αρρενωπότητας στην ψυχική υγεία
Οι επιπτώσεις της τοξικής αρρενωπότητας στην ψυχική υγεία μπορεί να είναι οι εξής:
- Άγχος
- Κατάθλιψη
- Υψηλότερος κίνδυνος αυτοκτονίας
- Επίταση της μοναξιάς
- Αυξημένη επικίνδυνη συμπεριφορά
- Αυξημένη χρήση ουσιών και αλκοόλ
Από το 2018, σημαντικά περισσότεροι άνδρες από ό,τι γυναίκες πέθαναν από υπερβολική δόση οπιοειδών. Οι άνδρες έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν λόγω αυτοκτονίας από ό,τι οι γυναίκες.
Οι άνδρες, όπως και οι γυναίκες, βιώνουν άγχος, κατάθλιψη και ψυχικές ασθένειες. Ωστόσο, οι άνδρες είναι πιο πιθανό από τις γυναίκες να μην χρησιμοποιήσουν επαρκώς τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας και είναι πιο απρόθυμοι να ζητήσουν βοήθεια, ιδίως όσον αφορά την ψυχική τους υγεία.
