Τα ζωντανά όνειρα είναι πιο πιθανό να μείνουν στη μνήμη μας σε σχέση με άλλα όνειρα. Είναι επίσης πιο πιθανό να παρουσιαστούν το πρωί. Μερικοί άνθρωποι τα θεωρούν ενοχλητικά και ανησυχητικά.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι τα πρωινά όνειρα είναι ευκολότερο να τα θυμάστε επειδή συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του σταδίου του ύπνου με ταχεία κίνηση των ματιών (REM), το οποίο συνήθως συντελείται λίγο πριν ξυπνήσετε.
Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, ο εγκέφαλός σας επεξεργάζεται τα συναισθήματα και τις εμπειρίες σας και τις οργανώνει σε μακροπρόθεσμες μνήμες. Αυτός ίσως είναι ο λόγος για τον οποίο προκύπτουν αυτά τα ταραχώδη όνειρα.
Παρόλο που τα έντονα όνειρα είναι φυσιολογικά, δεν θα πρέπει να επηρεάζουν το πώς αισθάνεστε κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Τι είναι τα ζωντανά όνειρα;
Είναι πιο πιθανό να έχετε ζωντανά όνειρα κατά τη διάρκεια του ύπνου REM. Μολονότι μπορείτε να ονειρευτείτε οποιαδήποτε στιγμή της νύχτας, ο ύπνος REM είναι αυτός κατά τον οποίο ορισμένες δομές του εγκεφάλου σας γίνονται πιο ενεργές.
Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, ο θάλαμος, μια περιοχή του εγκεφάλου που ασχολείται με τις αισθητηριακές πληροφορίες, “ξυπνάει”. Στέλνει εικόνες και σκέψεις που συλλέγονται κατά τη διάρκεια της ημέρας στον εγκεφαλικό φλοιό προς επεξεργασία.
Τα όνειρα λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Ορισμένα όνειρα μπορεί να είναι τόσο ζωντανά ώστε να αναρωτιέστε αν συνέβησαν πράγματι. Άλλα όνειρα μοιάζουν τυχαία ή απλά ξεγλιστρούν από τη μνήμη σας.
Ορισμένοι πιστεύουν ότι τα σύμβολα στα όνειρά σας μπορούν να δώσουν πληροφορίες για την ψυχική σας υγεία, αλλά δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτήν την άποψη. Οι επιστήμονες αναγνωρίζουν, ωστόσο, ότι τα συναισθήματα μπορούν να εκφραστούν στα όνειρα.
Συναισθήματα και ζωντανά όνειρα
Αν έχετε πολύ άγχος κατά τη διάρκεια της ημέρας, είναι πιθανότερο να δείτε ένα στενάχωρο όνειρο. Αν νιώθετε κυρίως ψυχική ηρεμία, είναι πιο πιθανό να έχετε θετικά όνειρα.
Τα στάδια του ύπνου και τα ζωντανά όνειρα
Όταν κοιμάστε, ο εγκέφαλός σας περνάει από τέσσερις έως έξι κύκλους που ονομάζονται στάδια του ύπνου. Σε κάθε κύκλο, υπάρχουν περίοδοι ύπνου μη ταχείας κίνησης των ματιών (NREM). Αυτές ακολουθούνται από μικρά διαστήματα ύπνου ταχείας κίνησης των ματιών (REM).
Τα αποσπασματικά όνειρα που αποτελούνται από απλές ιδέες και εικόνες μπορούν να συμβούν κατά τη διάρκεια του ύπνου NREM, αλλά τα πιο περίπλοκα και σύνθετα όνειρα λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του ύπνου REM.
Κάθε ένας από τους κύκλους του ύπνου διαρκεί περίπου 90 λεπτά. Καθώς πλησιάζει το πρωί, οι περίοδοι NREM γίνονται μικρότερες και οι περίοδοι REM γίνονται μεγαλύτερες.
Οι περισσότερες REM περίοδοι εμφανίζονται στο τελευταίο 1/3 της νύχτας. Πολλοί άνθρωποι θυμούνται ένα όνειρο όταν ξυπνούν κατά τη διάρκεια της τελευταίας περιόδου REM.
Ο πρωινός ύπνος REM και η ανάκληση των ονείρων
Κοντά στο πρωί, περνάτε περισσότερο χρόνο στον ύπνο REM και βλέπετε περισσότερα όνειρα. Είναι πιο πιθανό να θυμάστε ζωντανά όνειρα όταν ο ύπνος REM διακόπτεται.
Η διάθεση για ύπνο, ή η επιθυμία σας να κοιμηθείτε, μειώνεται επίσης όσο περισσότερο κοιμάστε. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είναι πιο πιθανό να είστε ανήσυχοι και να ξυπνήσετε προς το πρωί. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η πιθανότητα να ξυπνήσετε κατά τη διάρκεια μιας περιόδου REM.
Η υπνική άπνοια είναι επίσης πιο πιθανή κατά τη διάρκεια του ύπνου REM. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι μύες σας χαλαρώνουν για να σας εμποδίσουν να κάνετε πράξη τα όνειρά σας.
Όταν οι μύες στους αεραγωγούς σας χαλαρώνουν, μπορεί να διακοπεί η αναπνοή και να ξυπνήσετε. Όταν συμβαίνει αυτό, είναι πιο πιθανό να θυμηθείτε τι ονειρευόσασταν.
Τι προκαλεί ζωηρά και έντονα όνειρα;
Πολλά πράγματα μπορούν να σας προκαλέσουν έντονα όνειρα, όπως τα φάρμακα, η χρήση ναρκωτικών, ορισμένες σωματικές καταστάσεις και η ψυχική σας υγεία.
Φάρμακα
Διάφορες κατηγορίες φαρμάκων μπορεί να προκαλέσουν έντονα όνειρα και εφιάλτες σε μερικούς ανθρώπους.
Ορισμένα αντικαταθλιπτικά που ονομάζονται εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI) είναι πιο πιθανό να το κάνουν αυτό. Ένα τέτοιο φάρμακο είναι το Prozac (φλουοξετίνη), το οποίο επίσης αυξάνει τις πιθανότητες να ανακαλέσετε τα όνειρά σας.
Οι βήτα-αναστολείς έχουν επίσης συνδεθεί με τα ζωντανά όνειρα. Αυτά τα φάρμακα χρησιμοποιούνται συνήθως για τη θεραπεία καρδιαγγειακών παθήσεων. Δύο βήτα-αναστολείς που συνδέονται στενά με έντονα όνειρα και διαταραχές του ύπνου είναι οι εξής:
- Lopressor (μετοπρολόλη)
- Toprol XL (σουξινική μετοπρολόλη)
Άλλα φάρμακα που συνδέονται με τα έντονα όνειρα σε ορισμένα άτομα είναι τα ακόλουθα:
- Μελατονίνη
- Στατίνες (φάρμακα για τη μείωση της χοληστερόλης)
- Wellbutrin (βουπροπιόνη)
- Βενζοδιαζεπίνες
Αυτή η παρενέργεια δεν αποτελεί συνήθως πρόβλημα. Εάν όμως τα έντονα όνειρά σας έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην καθημερινότητά σας, μιλήστε με τον γιατρό σας γι’ αυτό. Ίσως αξίζει να πάτε σε διαφορετικό φάρμακο.
Διαταραχές ύπνου
Όταν ξυπνάτε συχνά, είναι πιο πιθανό να θυμηθείτε ότι έχετε έντονα όνειρα. Οι διαταραχές ύπνου μπορεί να σας κάνουν να ξυπνάτε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Οι διαταραχές του ύπνου αυξάνουν την αντίδραση του σώματός σας στο στρες και αυξάνουν τον κίνδυνο σοβαρών διαταραχών της υγείας σας, όπως είναι οι εξής:
- Καρδιαγγειακές παθήσεις
- Διαβήτης τύπου 2
Οι διαταραχές του ύπνου που ενδέχεται να σας κάνουν να ξυπνάτε συχνά μεταξύ άλλων είναι οι εξής:
- Αϋπνία
- Υπνική άπνοια
- Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών
- Ναρκοληψία
- Διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού
- Νυχτερινή πολυουρία
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι το συχνό ξύπνημα κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι επιβλαβές για το σώμα και τον εγκέφαλο. Για την ακρίβεια, μπορεί να είναι εξίσου επιβλαβές με το να μην κοιμάστε καθόλου.
Εγκυμοσύνη
Οι γυναίκες που βρίσκονται στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης μπορεί να έχουν συχνά έντονα όνειρα και εφιάλτες.
Μια μελέτη συνέκρινε 57 έγκυες γυναίκες που βρίσκονταν στο τρίτο τρίμηνο με 59 μη έγκυες γυναίκες. Δεν υπήρχε διαφορά στο πόσο συχνά τα άτομα σε κάθε ομάδα μπορούσαν να θυμηθούν όνειρα.
Ωστόσο, το 21% των εγκύων γυναικών ανέφεραν άσχημα όνειρα σε σχέση με το 7% εκείνων που δεν ήταν έγκυες. Οι έγκυες ανέφεραν επίσης ότι η ποιότητα του ύπνου τους ήταν χειρότερη.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι ορμονικές και σωματικές αλλαγές που συντελούνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να σας κάνουν πιο επιρρεπείς στα εξής:
- Αϋπνία
- Διακοπτόμενος ύπνος
- Ανάμνηση κακών ονείρων
Κατάχρηση ουσιών
Οι εφιάλτες είναι συνηθισμένοι σε άτομα που πάσχουν από διαταραχή κατάχρησης ουσιών. Το σοβαρό ψυχολογικό στρες είναι επίσης πιο συχνό.
Αυτό συχνά οφείλεται στην παιδική κακοποίηση ή στη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD). Οι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό εξηγεί γιατί τα άτομα με διαταραχές κατάχρησης ουσιών βλέπουν συχνά εφιάλτες.
Τα άτομα που βρίσκονται σε στάδιο στέρησης ή που έχουν αποτοξινωθεί μπορεί να ονειρεύονται ότι κάνουν ξανά χρήση της ουσίας.
Διαταραχές της ψυχικής υγείας
Οι εφιάλτες είναι συνηθισμένοι σε διάφορες καταστάσεις ψυχικής υγείας, όπως:
- Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)
- Σύνθετη διαταραχή μετατραυματικού στρες (C-PTSD)
- Κατάθλιψη
- Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
- Διπολική διαταραχή
- Σχιζοφρένεια
- Διασχιστική διαταραχή ταυτότητας
Τα άτομα με αυτές τις παθήσεις μπορεί να βλέπουν εφιάλτες τακτικά ή κατά συρροή.
Στα άτομα με διπολική διαταραχή, οι εφιάλτες μπορεί να σηματοδοτούν ότι πρόκειται να ξεκινήσει ένα μανιακό ή καταθλιπτικό επεισόδιο. Ορισμένα άτομα αναφέρουν ένα σύμπλεγμα εφιαλτών ένα ή περισσότερα χρόνια πριν από την έναρξη της διπολικής διαταραχής.
Τα άτομα με διαταραχή μετατραυματικού στρες ή σύνθετη διαταραχή μετατραυματικού στρες μπορεί να ξαναζήσουν τραυματικά γεγονότα στα όνειρά τους. Αυτά είναι γνωστά ως παρεμβατικά όνειρα. Συχνά μπορεί να οδηγήσουν σε αϋπνία, ιδίως αν αναπτύξετε φόβο να αποκοιμηθείτε.
Σωματικές ασθένειες
Η σχέση μεταξύ ύπνου και ανοσίας είναι γνωστή. Ενώ κοιμάστε, το ανοσοποιητικό σας σύστημα εργάζεται για την αποκατάσταση των ιστών και την καταπολέμηση των ασθενειών. Χρειάζεστε σταθερό, ποιοτικό ύπνο για να παραμείνετε υγιείς.
Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι τα άτομα με ορισμένες παθήσεις είναι πιο πιθανό να έχουν εφιάλτες και έντονα όνειρα.
Σε μία από αυτές, οι ερευνητές εξέτασαν 1.233 άτομα με καρδιαγγειακή νόσο. Διαπίστωσαν ότι το 19% είχε κατάθλιψη, το 17% είχε άγχος και το 15% θυμόταν τουλάχιστον έναν εφιάλτη ανά μήνα.
Τα άτομα με καρκίνο είναι πιο επιρρεπή σε εφιάλτες και αϋπνία ως αποτέλεσμα της δυσφορίας που προκαλεί η ασθένειά τους.
