Πόνος στο γόνατο και φυσικοθεραπεία

Η φυσικοθεραπεία για τον πόνο στο γόνατο προϋποθέτει ενδελεχή αξιολόγηση και εκτίμηση ολόκληρου του κάτω άκρου από το ισχίο έως το πέλμα.

Ο φυσικοθεραπευτής που παρακολουθεί το γόνατo μπορεί να αξιολογήσει τον πόνο και να συνταγογραφήσει τις κατάλληλες θεραπείες – μεταξύ των οποίων ασκήσεις και τεχνικές – για να μειώσει τον πόνο στο γόνατο και να βελτιώσει τη συνολική κινητικότητά του.

Ανατομία του γόνατος

Το ανθρώπινο γόνατο είναι μια άρθρωση που αποτελείται από την κνήμη, την περόνη και το μηριαίο οστό (μηρός). Η επιγονατίδα, βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του γόνατος.

Το γόνατο υποστηρίζεται από τέσσερις συνδέσμους. Μέσα στο γόνατο βρίσκονται δύο αμορτισέρ για τους κραδασμούς, το καθένα από τα οποία ονομάζεται μηνίσκος.

Οι δύο μηνίσκοι, ο έσω και ο έξω, είναι ημισελινοειδείς ανατομικές δομές από συνδετικό ιστό που παρεμβάλλονται μεταξύ των οστών της άρθρωσης.

Οι μηνίσκοι αυξάνουν και προσαρμόζουν την επιφάνεια επαφής μεταξύ των οστών της άρθρωσης.

Με τον τρόπο αυτό απορροφώνται καλύτερα οι μεγάλες πιέσεις που ασκούνται στο γόνατο καθώς μοιράζονται σε μεγαλύτερη επιφάνεια. 

Οι κυριότεροι σύνδεσμοι του γόνατος που συνδέουν τα οστά μεταξύ τους είναι τέσσερις: Ο Πρόσθιος Χιαστός σύνδεσμος (ΠΧΣ) και Οπίσθιος Χιαστός Σύνδεσμος (ΟΧΣ) και ο Έσω Πλάγιος Σύνδεσμος και Έξω Πλάγιος Σύνδεσμος.

Οι σύνδεσμοι αποτελούνται από ισχυρές ίνες κολλαγόνου ιστού, σταθεροποιούν τις αρθρώσεις και θέτουν τα όρια των κινήσεων αποτρέποντας κινήσεις πέραν των ορίων αυτών.

Οι βασικοί μύες της άρθρωσης του γόνατος είναι ο τετρακέφαλος ο οποίος είναι και ο πιο δυνατός μυς του ανθρωπίνου σώματος, και οι οπίσθιοι μηριαίοι (δικέφαλος μηριαίος, ισχνός, ημιτενοντώδης, ημιυμενώδης).

Ο πρώτος αποτελείται από τέσσερις μυϊκές κεφαλές και βρίσκεται στην πρόσθια επιφάνεια του μηρού ενώ παράλληλα είναι υπεύθυνος για την έκταση του γόνατος. Οι οπίσθιοι μηριαίοι βρίσκονται στο πίσω μέρος του μηρού και κάμπτουν το γόνατο.

Ο πόνος στο γόνατο μπορεί να προκληθεί από επαναλαμβανόμενο τραύμα και καταπόνηση ή τραυματισμό.

Ενίοτε εμφανίζεται χωρίς προφανή λόγο. Όταν εμφανίζεται πόνος στο γόνατο, ενδεχομένως ο ασθενής να αντιμετωπίζει περιορισμούς στη λειτουργικότητά του, όπως δυσκολία στο περπάτημα, στο σήκωμα από το κάθισμα ή στο ανέβασμα και κατέβασμα από τις σκάλες.

Συνήθη αίτια πόνου στο γόνατο

• Τραυματικά
• Κακώσεις συνδέσμων όπως η ρήξη προσθίου ή οπίσθιου χιαστού
• Κακώσεις του αρθρικού χόνδρου των οστών της άρθρωσης, καθώς και η ρήξη μηνίσκου.
• Μυϊκές θλάσεις ή τενοντοπάθειες
• Οστεοχονδρίτιδα του κνημιαίου κυρτώματος (γόνατο του άλτη)
• Κατάγματα του μηρού, της κνήμης, της περόνης ή της επιγονατίδας
• Εκφυλιστικά
• Οστεοαρθρίτιδα
• Συστηματικές παθήσεις
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Καρκίνος
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Ψωριασική αρθρίτιδα
• Μονοαρθρίτιδα
• Οστεονέκρωση
• Διαταραχές της οστικής πυκνότητας

Τι είδους είναι ο πόνος στο γόνατο;

Εάν αισθάνεστε πόνο στο γόνατο, είναι σημαντικό να προσδιορίσετε εάν ο πόνος είναι οξύς, υποξύς ή χρόνιος. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στη σωστή διάγνωση και θεραπεία του προβλήματος

– Οξύς πόνος: Συνήθως είναι ο πιο σοβαρός και εμφανίζεται 1-7 ημέρες μετά τον τραυματισμό. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, θα πρέπει να ξεκουράζετε το γόνατο και να αφήνετε τις τραυματισμένες δομές να επουλωθούν πριν από την πραγματοποίηση οποιασδήποτε κίνησης.

– Υπο-οξύς πόνος: Εμφανίζεται από 2 έως 6 εβδομάδες μετά τον τραυματισμό. Αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για να ξεκινήσετε ήπιες κινήσεις γύρω από το γόνατο για να βοηθήσετε στην αποκατάσταση της κινητικότητας του.

– Χρόνιος πόνος στο γόνατο: Πόνος που διαρκεί περισσότερο από 8-12 εβδομάδες. Ο πόνος στο γόνατο που είναι χρόνιος θα πρέπει να αξιολογηθεί από τον γιατρό σας.

Εντόπιση του πόνου

Η εντόπιση του πόνου στο γόνατό σας μπορεί να σας βοηθήσει να προσδιορίσετε ποιες δομές ευθύνονται για την εκδήλωσή του και να εξασφαλίσετε τη σωστή θεραπεία.

• Πόνος στο μπροστινό μέρος του γόνατος: Εάν αισθάνεστε πόνο στο μπροστινό μέρος του γόνατος, μπορεί να υπάρχει πρόβλημα με την ευθυγράμμιση και τη θέση της επιγονατίδας, κατάσταση η οποία συχνά ονομάζεται σύνδρομο επιγονατιδομηριαίου πόνου. Φυσιολογικά η επιγονατίδα είναι ευθυγραμμισμένη για να ολισθαίνει ομαλά στην μηριαία τροχιλία (ανατομική κατασκευή στο μηριαίο οστό).
  Σε ασθενείς με σύνδρομο επιγονοπιδομηριαίου πόνου η επιγονατίδα συνήθως δεν είναι σωστά ευθυγραμμισμένη.
  Έτσι τα φορτία στην άρθρωση δεν κατανέμονται ομαλά και εκδηλώνεται πόνος και δυσλειτουργία . Ο πόνος εδώ συνήθως περιορίζει την ικανότητα να γονατίζετε, να ανεβαίνετε ή να κατεβαίνετε σκάλες και να τρέχετε ή να πηδάτε.

• Πόνος στην έσω επιφάνεια του γόνατος: Εάν έχετε πόνο στο εσωτερικό τμήμα του γόνατος, είναι πιθανό να υπάρχει τραυματισμός του έσω μηνίσκου ή του έσω πλάγιου συνδέσμου.
  
  Αυτές οι δομές τραυματίζονται συνήθως κατά τη διάρκεια αθλητικής δραστηριότητας, όταν το πόδι πατάει στο έδαφος και το σώμα στρίβει πάνω στο γόνατο.
  
  Ο έσω μηνίσκος είναι ένας απορροφητής κραδασμών που βρίσκεται στο εσωτερικό του γόνατος. Ενίοτε, υποφέρει από φθορά ή αρθρίτιδα και μπορεί να υποστεί βλάβη χωρίς να υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος τραυματισμός.
  
• Πόνος στην έξω επιφάνεια του γόνατος: Ο πόνος στην εξωτερική πλευρά του γόνατός σας μπορεί να είναι αποτέλεσμα τραυματισμού διάφορων δομών. Στην περιοχή υπάρχει ένας σύνδεσμος που μπορεί να τραυματιστεί κατά τη διάρκεια αθλητικής δραστηριότητας.

Ο πόνος εδώ μπορεί επίσης να προκληθεί από την καταπόνηση της λαγονοκνημιαίας ταινίας.

Η λαγονοκνημιαία ταινία είναι μια παχιά ζώνη ιστού η οποία ξεκινάει κεντρικά της άρθρωσης του ισχίου από τη λαγόνιο ακρολοφία  και καταλήγει περιφερικά της άρθρωσης του γόνατος στην εγγύς κνήμη, την επιγονατίδα και τον τένοντα του δικέφαλου μηριαίου.

Όταν υφίσταται υπερβολική τριβή του περιφερικού τμήματος της ταινίας καθώς κινείται πάνω από τον έξω μηριαίο επικόνδυλο κατά την επαναλαμβανόμενη κάμψη και έκταση του γόνατος εκδηλώνεται ερεθισμός και δημιουργείται φλεγμονή.

• Πόνος στην πίσω επιφάνεια του γόνατος: Ο πόνος στο πίσω μέρος του γόνατος είναι σπάνιος αλλά μπορεί παρόλα αυτά να εμφανιστεί.
  
  Ένας από τους τένοντες της ποδοκνημικής προσφύεται εδώ και ο πόνος είναι πιθανό να οφείλεται σε διάταση της ποδοκνημικής.
  
  Μια άλλη πιθανή αιτία πόνου στην οπίσθια επιφάνεια του γόνατος είναι η κύστη του Baker (ιγνυακή κύστη).
  Πρόκειται για ένα παθολογικό οίδημα της άρθρωσης του γόνατος που καταλαμβάνει χώρο στο πίσω μέρος του γόνατος και προκαλεί πόνο με την υπερβολική κάμψη του.

Εάν εμφανίσετε οξύ πόνο στο γόνατο, ακολουθήστε αμέσως την αρχή R.I.C.E.. R.I.C.E. σημαίνει Rest, Ice, Compression, and Elevation (ανάπαυση, πάγος, πίεση και ανύψωση).

Μετά από λίγες ημέρες εφαρμογής της μεθόδου R.I.C.E., μπορείτε να αρχίσετε να χρησιμοποιείτε το πόδι, αλλά με προσοχή.

Εάν ο πόνος στο γόνατο επιμένει για περισσότερο από 2-3 εβδομάδες, θα πρέπει να επισκεφθείτε έναν γιατρό ή φυσικοθεραπευτή για να αποκλείσετε οποιοδήποτε σοβαρό πρόβλημα και να διασφαλίσετε τη σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος.

Τι να περιμένετε από τη φυσικοθεραπεία για τον πόνο στο γόνατο

Εάν σας παραπέμψουν σε φυσικοθεραπεία για τον πόνο στο γόνατο, η αρχική επίσκεψη είναι σημαντική για να διασφαλιστεί η σωστή διάγνωση και η κατάλληλη αντιμετώπιση του προβλήματος.

Κατά τη διάρκεια αυτής της επίσκεψης, ο φυσικοθεραπευτής θα λάβει ένα λεπτομερές ιστορικό, προκειμένου να συλλέξει πληροφορίες για το πρόβλημα, για τους παράγοντες που το επιδεινώνουν ή το ανακουφίζουν και για οποιοδήποτε ιατρικό ιστορικό που ενδέχεται να έχει συμβάλλει στο συνολικό πρόβλημα.

Από τις πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια του ιστορικού, θα διεξαχθεί μια στοχευμένη εξέταση.

Η εξέταση μπορεί να περιλαμβάνει διάφορα μέρη που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν:

• Ανάλυση (εκτίμηση) βάδισης: Σκοπός της εφαρμογής της Ανάλυσης Βάδισης είναι ο εντοπισμός και η τεκμηρίωση των προβλημάτων βάδισης.
• Ψηλάφιση: Πρόκειται για τη χρήση των χεριών για να αγγίξουμε τις διάφορες δομές γύρω από το γόνατο για να ανιχνεύσουμε ανωμαλίες ή για να αξιολογήσουμε αν μια δομή είναι επώδυνη στην αφή.
• Μέτρηση του εύρους κίνησης της άρθρωσης: Το εύρος κίνησης µιας άρθρωσης εξαρτάται από τη δυνατότητα επιµήκυνσης των  µυϊκών και των συνδετικών ιστών που περιβάλλουν την άρθρωση, διατηρώντας την αρχική τους δοµή για τη  µέτρηση του εύρους κίνησης  µιας άρθρωσης χρησιμοποιείται ποικιλία οργάνων. 
  Τα όργανα αυτά µπορεί να είναι από απλές χαράξεις στο χαρτί έως τα ηλεκτρογωνιόµετρα και τα συστήµατα ανάλυσης της κίνησης. 
  Ο φυσικοθεραπευτής  µπορεί να επιλέξει να χρησιµοποιήσει ένα συγκεκριµένο όργανο µε βάση τον σκοπό της µέτρησης, την κίνηση που αξιολογείται, την ακρίβεια του οργάνου, το κόστος ή την ευκολία χρήσης του.
• Μέτρηση της δύναμης: Υπάρχουν πολλές μυϊκές συνδέσεις στην περιοχή του γόνατος και η μέτρηση της δύναμης στην περιοχή μπορεί να βοηθήσει στον προσδιορισμό του κατά πόσον η μυϊκή αδυναμία ή η έλλειψη ισορροπίας προκαλεί τον πόνο στο γόνατό σας.
• Αξιολόγηση της ισορροπίας σας: Εάν η ισορροπία σας είναι διαταραγμένη, ενδέχεται να ασκηθεί υπερβολική πίεση και καταπόνηση στο γόνατό σας και να προκληθεί πόνος.
• Μετρήσεις περιφέρειας της άρθρωσης ή του οιδήματος: Ενίοτε, μπορεί να παρουσιαστεί οίδημα στην άρθρωση του γόνατος μετά από τραυματισμό. Ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να μετρήσει το μέγεθος του οιδήματος για να μπορέσει να κατευθύνει τη θεραπεία.

Φυσικοθεραπεία για τον πόνο στο γόνατο

Αφού ολοκληρωθεί η λεπτομερής εξέταση, ο φυσικοθεραπευτής σας μπορεί να συνεργαστεί μαζί σας για να ξεκινήσει τη σωστή θεραπεία.

Είναι πολύ σημαντικό να είστε ενεργός και να συμμετέχετε στο πρόγραμμα.

Συχνά, θα σας υποδειχθούν ασκήσεις που βοηθούν στην ενδυνάμωση και τη βελτίωση της κινητικότητας του γόνατος.

Μπορεί να σας ζητηθεί να εκτελείτε ασκήσεις ως μέρος ενός προγράμματος άσκησης στο σπίτι.

Η άσκηση θα πρέπει να είναι το κύριο εργαλείο σας για την αντιμετώπιση του πόνου στο γόνατο. Οι ασκήσεις για να βοηθήσετε τον πόνο στο γόνατό σας μπορεί να είναι οι εξής:

• Άρση κάτω άκρου με τεντωμένο γόνατο.

Ξαπλώστε ανάσκελα με το ένα πόδι λυγισμένο και το άλλο πόδι ίσιο. Στη συνέχεια, προβείτε σε οπίσθια κάμψη της λεκάνης για να προστατέψετε την πλάτη σας από τραυματισμούς.

Αν το κάνετε σωστά, η πλάτη σας θα πρέπει να αγγίζει το πάτωμα/στρώμα.

Μπορείτε επίσης να ελέγξετε την τεχνική σας βάζοντας το χέρι σας κάτω από τη μικρή καμπύλη της πλάτης σας και να ισιώσετε την πλάτη σας έτσι ώστε η πλάτη σας να “συνθλίβει” το χέρι σας.

Με τα δάχτυλα των ποδιών σας στραμμένα προς το ταβάνι, κρατήστε το γόνατό σας ευθεία και σηκώστε το πόδι σας μέχρι περίπου 45 μοίρες. Μην το σηκώσετε ψηλότερα από το λυγισμένο γόνατο.

Χαμηλώστε αργά το πόδι σας πίσω στο πάτωμα. Μην αφήσετε το πόδι σας να πέσει πάνω στο στρώμα/δάπεδο. Επαναλάβετε 12-15 φορές (επαναλήψεις), 3 φορές στη σειρά (σετ). Επαναλάβετε με το αντίθετο πόδι.

• Ισομετρικές ασκήσεις τετρακεφάλου

Τοποθετήστε ένα μαξιλάρι κάτω από το γόνατο.

Τραβήξτε τα δάχτυλα των ποδιών σας προς τα πίσω και σπρώξτε το πόδι σας προς τα κάτω για να πιέσετε το μαξιλάρι.

Κρατήστε αυτή τη στάση για 10 δευτερόλεπτα και επαναλάβετε την άσκηση μέχρι και 20 φορές.

Θα πρέπει να αισθάνεστε το μηρό και τους γλουτούς σας να ασκούνται κατά τη διάρκεια αυτής της άσκησης.

Ξεκινήστε με μέτρια προσπάθεια και στη συνέχεια  αυξήστε σταδιακά την προσπάθειά σας.

Αυτή η άσκηση μπορεί να γίνει σε οριζόντια θέση, όπως φαίνεται, σε μια καρέκλα ή σε όρθια στάση με την πλάτη σας σε επαφή με ένα τοίχο.

• Ισομετρικές ασκήσεις οπίσθιων μηριαίων

Ξαπλώστε ανάσκελα με τα γόνατα λυγισμένα και τα δάχτυλα των ποδιών σας προς τα επάνω.

Ακουμπήστε τις φτέρνες σας στο έδαφος και τραβήξτε τις προς το σώμα σας χωρίς όμως να μετακινήσετε τις φτέρνες σας.

Κρατήστε για 10 δευτερόλεπτα και επαναλάβετε την άσκηση μέχρι και 20 φορές.

• Ισομετρική έκταση γόνατος

Καθίστε σε όρθια θέση σε μια καρέκλα, σηκώστε το πόδι σας μέχρι να τεντώσει, σφίξτε το μηρό σας και τραβήξτε τα δάχτυλα των ποδιών σας προς τα πάνω. Κρατήστε αυτή τη στάση για 10 δευτερόλεπτα, χαλαρώστε και επαναλάβετε μέχρι και 20 φορές.

Όσο  περισσότερο μπορείτε να σφίξετε τους μυς σας τόσο καλύτερα τα αποτελέσματα.

Για να αυξήσετε το βαθμό δυσκολίας της άσκησης, εκτελέστε την και με τα δύο πόδια ταυτόχρονα, ή  κάντε αυτή την άσκηση τοποθετώντας ρυθμιζόμενο βάρος στον αστράγαλο έως 5 κιλά.

• Κάμψη οπίσθιων μηριαίων

Σε όρθια στάση και με τα γόνατά σας σε ευθεία, σηκώστε τη φτέρνα σας όσο πιο ψηλά γίνεται.

Θα αισθανθείτε τους οπίσθιους μηριαίους μύες να ασκούνται κατά τη διάρκεια αυτής της άσκησης και μπορεί να αισθανθείτε ένα τέντωμα στο μπροστινό μέρος του μηρού σας.

Επαναλάβετε έως και 20 φορές.

Προσθέστε ένα βάρος στον αστράγαλο για αυξήσετε το βαθμό δυσκολίας της άσκησης.

• Ασκήσεις ισορροπίας

Ο φυσικοθεραπευτής σας θα σας πει πόσο συχνά πρέπει να εκτελείτε τις ασκήσεις αυτές στο σπίτι και θα πρέπει να παρακολουθεί την πρόοδό σας όταν επισκέπτεστε το ιατρείο φυσικοθεραπείας.

Μπορεί επίσης να εφαρμόσει και άλλες θεραπείες ενώ βρίσκεστε στο ιατρείο φυσικοθεραπείας. Αυτές μπορεί να είναι οι εξής:

• Θεραπευτικοί Υπέρηχοι
• Ηλεκτρική διέγερση
• Ελαστική περίδεση (kinesiotaping): Η ταινία κινησιολογίας είναι ένας ειδικός τρόπος θεραπείας που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο φυσικοθεραπευτής σας. Περιλαμβάνει την τοποθέτηση λωρίδων ειδικής ταινίας στο σώμα σας σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις για να βοηθήσει στη βελτίωση της κινητικότητάς σας και στη στήριξη των αρθρώσεων, των μυών και των τενόντων σας.
• Εφαρμογή θερμότητας ή πάγου
• Μασάζ μαλακών ιστών ή κινητοποίηση άρθρωσης γόνατος

Λάβετε υπόψη σας ότι οι παθητικές θεραπείες, όπως οι υπέρηχοι ή η ηλεκτρική διέγερση, δεν έχουν αποδειχθεί και οι πιο αποτελεσματικές θεραπείες για τον πόνο στο γόνατο. Μπορεί να ανακουφίζουν προς στιγμήν, αλλά ο βασικός στόχος της φυσικοθεραπείας πρέπει να είναι η αποκατάσταση της λειτουργικής κινητικότητας του γόνατος