Όταν παίρνετε βάρος χωρίς προφανή λόγο, ίσως πρόκειται για ορμονικές διακυμάνσεις. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να συμβαίνουν λόγω ηλικίας, εμμηνόπαυσης ή κάποιου ιατρικού προβλήματος.
Οι αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών μπορούν να επηρεάσουν σημαντικές λειτουργίες του σώματος, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο κερδίζετε και χάνετε βάρος. Παρόλο που η ορμονική αύξηση βάρους επηρεάζει και τα δύο φύλα, η κατανομή του λίπους διαφέρει μεταξύ γυναικών και ανδρών.
Η θεραπεία της αύξησης του βάρους λόγω ορμονικών διαταραχών προϋποθέτει την ανεύρεση και τον καθορισμό της ορμονικής ανισορροπίας. Μπορεί επίσης να χρειάζεστε θεραπεία για το υποκείμενο ιατρικό πρόβλημα που προκαλεί αλλαγή στα επίπεδα των ορμονών σας.
Συμπτώματα της αύξησης του βάρους λόγω ορμονικών διαταραχών
Δεδομένου ότι η ορμονική αύξηση βάρους συνδέεται με πολλούς τύπους διαταραχών, ενδέχεται να προκαλέσει και διαφορετικά συμπτώματα. Τα συμπτώματα που εμφανίζετε εξαρτώνται από την ορμόνη που εμπλέκεται και από το αν έχετε περίσσεια ή έλλειψη αυτής.
Εκτός από το πρόβλημα στο να χάσετε βάρος, τα συνηθισμένα συμπτώματα της ορμονικής αύξησης βάρους είναι μεταξύ άλλων:
- Δίψα που δεν ικανοποιείται παρά την κατανάλωση νερού
- Συχνή ούρηση
- Κόπωση
- Συχνή εφίδρωση ή/και τρόμος
- Δυσκοιλιότητα
- Ανώμαλος εμμηνορροϊκός κύκλος
- Κατάθλιψη
- Μη φυσιολογικός καρδιακός παλμός
- Ακμή
- Αϋπνία
- “Πνευματική θολούρα” ή αδυναμία να σκεφτείτε καθαρά
Περιοχές του σώματος που επηρεάζονται από την ορμονική αύξηση βάρους
Οι περιοχές που επηρεάζονται από την ορμονική αύξηση του βάρους και η κατανομή του λίπους διαφέρουν μεταξύ των δύο φύλων με τους εξής τρόπους:
- Οι άνδρες κερδίζουν βάρος στην περιοχή της κοιλιάς.
- Οι γυναίκες πριν από την εμμηνόπαυση κερδίζουν βάρος γύρω από τους γοφούς και τους μηρούς.
- Οι γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση κερδίζουν βάρος στην περιοχή της κοιλιάς, όπως και οι άνδρες.
Ποιες ορμόνες προκαλούν αύξηση βάρους;
Αρκετές κύριες ορμόνες παίζουν σημαντικό ρόλο στον έλεγχο της όρεξης, του αισθήματος κορεσμού, του μεταβολισμού και της κατανομής του σωματικού λίπους. Μια αλλαγή στο φυσιολογικό επίπεδο ή τη λειτουργία τους μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική αύξηση βάρους.
Οιστρογόνα
Τα οιστρογόνα είναι οι ορμόνες που ρυθμίζουν τον αναπαραγωγικό κύκλο μιας γυναίκας. Ωστόσο, επηρεάζουν και άλλα συστήματα του σώματος, όπως η αύξηση του σωματικού βάρους τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες.
Η ύπαρξη πολύ λίγων ή πάρα πολλών οιστρογόνων δεν αποτελεί άμεση σχέση αιτίου-αποτελέσματος ως προς την αύξηση του σωματικού βάρους. Αντίθετα, μια ανισορροπία των οιστρογόνων μπορεί να βλάψει την ικανότητά τους να διαχειρίζονται φυσιολογικά τα ακόλουθα συστήματα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους:
- Ενεργειακές δαπάνες
- Μεταβολισμός
- Πρόσληψη τροφής
- Κατανομή του σωματικού λίπους
- Φλεγμονή
Ινσουλίνη
Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας. Η δουλειά της είναι να βοηθά τα κύτταρα του σώματός σας να απορροφούν τη γλυκόζη από το αίμα σας.
Τα κύτταρα χρησιμοποιούν τη γλυκόζη για ενέργεια προκειμένου να υποστηρίξουν τα όργανα και άλλα συστήματά σας. Η ινσουλίνη συνεργάζεται επίσης με το συκώτι και τους μυς σας για την αποθήκευση της γλυκόζης ως λίπος.
Όταν οι ποσότητες γλυκόζης γεμίζουν τα κύτταρα, το ήπαρ και τους μυς σας, η περίσσεια γλυκόζης αποθηκεύεται ως σωματικό λίπος. Αυτό δίνει εντολή στο πάγκρεάς σας να σταματήσει να παράγει ινσουλίνη.
Τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 παρουσιάζουν την τάση να αναπτύσσουν αντίσταση στην ινσουλίνη. Δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν σωστά την ινσουλίνη που παράγουν, με αποτέλεσμα τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα να αυξάνονται. Ως αποτέλεσμα, το σώμα στέλνει την περίσσεια γλυκόζης στα λιποκύτταρα και προκύπτει αύξηση του σωματικού βάρους.
Λεπτίνη
Η λεπτίνη είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από τα λιποκύτταρα. Δρα κυρίως στον εγκέφαλο, επηρεάζοντας τον υποθάλαμο και το εγκεφαλικό στέλεχος.
Η λεπτίνη συμβάλλει στον έλεγχο της όρεξης και του κορεσμού ή του αισθήματος πληρότητας. Η δουλειά της είναι να ειδοποιεί τον εγκέφαλο όταν τα αποθέματα ενέργειας στο ήπαρ και το σωματικό λίπος μειώνονται.
Παρόλο που το επίπεδο της λεπτίνης αυξάνεται με την ποσότητα του σωματικού λίπους, υπάρχουν ενδείξεις ότι ορισμένα παχύσαρκα άτομα μπορεί να είναι ανθεκτικά στη λεπτίνη. Η ύπαρξη αντίστασης στη λεπτίνη ή η πολύ λίγη λεπτίνη μπορεί να επηρεάσει τα πλεονεκτήματα που αυτή παρέχει:
- Ρυθμίζει την πρόσληψη τροφής και το σωματικό βάρος
- Προάγει την καταστολή της όρεξης
- Ελέγχει τις ενεργειακές δαπάνες του οργανισμού
Κορτιζόλη
Η κορτιζόλη είναι μια ορμόνη του στρες που παράγεται από τα επινεφρίδια. Ελέγχει τις διεργασίες που συνδέονται με την αντίδραση “μάχης ή φυγής”. Βοηθά επίσης στη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα, του μεταβολισμού, του κύκλου του ύπνου και της φλεγμονής.
Όταν τα επίπεδα κορτιζόλης παραμένουν υψηλά λόγω ενός ιατρικού προβλήματος ή λόγω χρόνιου στρες, το σώμα σας παραμένει σε κατάσταση “μάχης ή φυγής”. Τα υψηλότερα από το φυσιολογικό επίπεδα κορτιζόλης συνδέονται με την κοιλιακή παχυσαρκία.
Όταν διατηρεί υψηλά επίπεδα κορτιζόλης εξαιτίας μιας αντιλαμβανόμενης απειλής, το σώμα σας εκτελεί τις ακόλουθες διεργασίες που μπορεί να προκαλέσουν αύξηση του σωματικού βάρους:
- Αύξηση της όρεξης για τη διατήρηση των θερμίδων
- Επιθυμία για υδατάνθρακες ή ζάχαρη για γρήγορη ενέργεια
- Επιθυμία για ακατάσχετη κατανάλωση τροφής
- Δυσκολία στη διατήρηση ενός τακτικού προγράμματος άσκησης
Γκρελίνη
Η γκρελίνη, που συχνά αποκαλείται “ορμόνη της πείνας”, παράγεται στο γαστρεντερικό σύστημα. Ελέγχει την πείνα συνεργαζόμενη με τον υποθάλαμο για τον έλεγχο της όρεξής σας. Δίνει επίσης εντολή στην υπόφυση να απελευθερώσει αυξητική ορμόνη, η οποία καταστρέφει τον λιπώδη ιστό και υποστηρίζει την ανάπτυξη των μυών.
Τα επίπεδα της γκρελίνης συνήθως αυξάνονται πριν από το φαγητό και κατά τη διάρκεια περιόδων νηστείας, οπότε και προωθεί την πείνα. Τα επίπεδά της μειώνονται μετά το γεύμα.
Τα παχύσαρκα άτομα έχουν συνήθως χαμηλότερα επίπεδα γκρελίνης από τα αδύνατα άτομα, αλλά μπορεί να είναι πιο ευαίσθητα σε αυτήν. Αυτό υποδηλώνει ότι η ορμόνη μπορεί να συμβάλλει στη ρύθμιση του βάρους και όχι στην αύξηση του βάρους. Η ευαισθησία στη γκρελίνη θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε υπερκατανάλωση τροφής.
Καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν ορμονική αύξηση βάρους
Οι καταστάσεις που προκαλούν ορμονική αύξηση βάρους παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Τα προβλήματα αυτά εμφανίζονται συχνά λόγω κληρονομικότητας, γήρανσης ή άλλων μη ελεγχόμενων καταστάσεων. Η θεραπεία και η διαχείριση αυτών των προβλημάτων μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση των ορμονικών ανισορροπιών και στον έλεγχο της αύξησης βάρους.
Εμμηνόπαυση
Η εμμηνόπαυση προσδιορίζει την περίοδο στη ζωή μιας γυναίκας που έχει μείνει χωρίς περίοδο για 12 μήνες. Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, η παραγωγή οιστρογόνων μειώνεται.
Αυτή η ορμονική μεταβολή προκαλεί αλλαγές που κάνουν την αύξηση του σωματικού βάρους συχνή κατά τη διάρκεια του συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος. Οι επιπτώσεις των χαμηλών επιπέδων οιστρογόνων στην εμμηνόπαυση που συμβάλλουν στην αύξηση του σωματικού βάρους είναι οι εξής:
- Μείωση της άλιπης σωματικής μάζας
- Χαμηλότερος μεταβολικός ρυθμός
- Ανάγκη για λιγότερες θερμίδες για τη διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους
- Ανακατανομή του σωματικού λίπους, με περισσότερο λίπος στην περιοχή της κοιλιάς
- Διαταραχές στον ύπνο
Ενδομητρίωση
Η ενδομητρίωση είναι μια χρόνια πάθηση κατά την οποία ο ιστός της μήτρας αναπτύσσεται έξω από τη μήτρα σας. Οι αλλοιώσεις αυτές μπορεί να αναπτυχθούν στις ωοθήκες, τις σάλπιγγες, την περιοχή της πυέλου, την ουροδόχο κύστη ή το έντερο. Αυτά διατηρούνται και αιμορραγούν και διογκώνονται κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως.
Η ενδομητρίωση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα οιστρογόνα. Η θεραπεία συνήθως περιλαμβάνει την καταστολή της ωορρηξίας και της εμμήνου ρύσεως για τη μείωση της παραγωγής οιστρογόνων από τις ωοθήκες.
Αν και δεν υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ ενδομητρίωσης και αύξησης βάρους, η ύπαρξη επιπλέον οιστρογόνων μπορεί να οδηγήσει στους ακόλουθους μηχανισμούς που συνδέονται με την αύξηση του σωματικού βάρους:
- Κοιλιακό φούσκωμα
- Κατακράτηση υγρών
- Αυξημένη όρεξη
- Η θεραπεία με ορμονικά αντισυλληπτικά χάπια που περιέχουν οιστρογόνα και προγεστερόνη μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει αύξηση βάρους
Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι μια ορμονική διαταραχή κατά την οποία τα επινεφρίδια ή οι ωοθήκες μιας γυναίκας παράγουν υψηλότερο από το φυσιολογικό επίπεδο ανδρικές ορμόνες. Η πάθηση έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή κύστεων που αναπτύσσονται στη μία ή και στις δύο ωοθήκες.
Η αύξηση του σωματικού βάρους και η παχυσαρκία είναι πιο συχνές μεταξύ των γυναικών με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών σε σχέση με εκείνες που δεν πάσχουν από την εν λόγω πάθηση. Μεγάλο ποσοστό αυτής της αύξησης βάρους σχετίζεται με τις ορμονικές ανωμαλίες της πάθησης που μπορεί να προκαλέσουν αντίσταση στην ινσουλίνη, έναν γνωστό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση παχυσαρκίας.
Υποθυρεοειδισμός
Ο υποθυρεοειδισμός είναι μια διαταραχή που αφορά την υπολειτουργία του θυρεοειδούς αδένα. Ο αδένας δεν μπορεί να παράγει αρκετές θυρεοειδικές ορμόνες για να υποστηρίξει τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού. Ελέγχει τη θερμοκρασία του σώματος, την κόπωση, την αφηρημάδα και την κατάθλιψη.
Χωρίς αρκετή θυρεοειδική ορμόνη, μπορεί να έχετε μια περιορισμένη ποσότητα περιττού βάρους. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες απόψεις ότι η πάθηση δεν σχετίζεται άμεσα με την παχυσαρκία.
Οι ερευνητές αναφέρουν μείωση της άλιπης σωματικής μάζας, όχι της λιπώδους μάζας, για τα άτομα που έλαβαν θεραπεία για το πρόβλημα αυτό. Ο έλεγχος των επιπέδων των θυρεοειδικών ορμονών προκάλεσε απελευθέρωση της περίσσειας νερού. Αυτό σημαίνει ότι η αύξηση του βάρους στον υποθυρεοειδισμό μπορεί να προκαλείται από την κατακράτηση νερού.
Αϋπνία
Τα άτομα με αϋπνία δυσκολεύονται να κοιμηθούν, να παραμείνουν κοιμισμένα ή να κοιμηθούν αποδοτικά. Η αϋπνία μπορεί να εμφανιστεί ως προσωρινή ή μακροχρόνια κατάσταση.
Οι αιτίες της αϋπνίας μπορεί να είναι το στρες, οι ανορθόδοξες συνήθειες ύπνου, η κατάθλιψη ή άλλες συναισθηματικές διαταραχές, ο ανενεργός τρόπος ζωής ή τα ταξίδια σε διαφορετικές χρονικές ζώνες. Τα συμπτώματα άλλων καταστάσεων, όπως οι νυχτερινές εφιδρώσεις στην εμμηνόπαυση, μπορούν επίσης να προκαλέσουν αϋπνία.
Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που δεν κοιμούνται αρκετά είναι επιρρεπείς στην αύξηση του σωματικού βάρους. Η απώλεια ύπνου συνδέεται με τους ακόλουθους παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν υπερβολικό βάρος:
- Ευαισθησία στην ινσουλίνη
- Χαμηλότερα επίπεδα λεπτίνης
- Υψηλότερα επίπεδα γκρελίνης
- Υψηλότερα επίπεδα φλεγμονωδών δεικτών
- Κατακράτηση αλατιού
