Τα επινεφρίδια απελευθερώνουν ορισμένες ορμόνες που βοηθούν τη λειτουργία του οργανισμού. Οι ορμόνες αυτές επηρεάζουν μια σειρά από λειτουργίες, όπως η ρύθμιση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης, η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, η διαχείριση των αντιδράσεων του σωματικού στρες και πολλές άλλες.
Ορισμένες παθήσεις, όπως το σύνδρομο Cushing ή η νόσος του Addison, αναγκάζουν τα επινεφρίδια να παράγουν πάρα πολλές ή πολύ λίγες ορμόνες.
Ανατομία
Τα επινεφρίδια είναι δύο μικροί, τριγωνικού σχήματος αδένες που βρίσκονται ακριβώς πάνω από τα νεφρά. Τα δύο κύρια μέρη των επινεφριδίων είναι ο φλοιός και ο μυελός. Ο αδένας περιβάλλεται από μια λιπώδη κάψα, η οποία λειτουργεί ως προστατευτικό περίβλημα.
Ο φλοιός των επινεφριδίων
Ο φλοιός είναι το εξωτερικό στρώμα και αποτελεί το μεγαλύτερο τμήμα του επινεφριδίου. Διαιρείται σε τρεις ζώνες – τη σπειροειδή ζώνη, τη στηλιδωτή ζώνη και τη δικτυωτή ζώνη – οι οποίες είναι υπεύθυνες για την παραγωγή διαφορετικών ορμονών.
Η σπειροειδής ζώνη είναι υπεύθυνη για την αλδοστερόνη (η οποία ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση).
Η στηλιδωτή ζώνη παράγει κορτιζόλη (που χρησιμεύει στο στρες και στο μεταβολισμό).
Η δικτυωτή ζώνη παράγει τις σεξουαλικές ορμόνες τεστοστερόνη και τα οιστρογόνα.
Ο μυελός των επινεφριδίων
Ο μυελός είναι το εσωτερικό στρώμα του επινεφριδίου που παράγει μια ομάδα ορμονών που ονομάζονται κατεχολαμίνες. Αυτές είναι γνωστές και ως ορμόνες “μάχης ή φυγής” και σας βοηθούν να ανταποκριθείτε στο στρες. Μία από τις σημαντικότερες ορμόνες αυτής της κατηγορίας είναι η αδρεναλίνη (γνωστή και ως επινεφρίνη).
Ανατομικές παραλλαγές
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να υπάρχουν παραλλαγές στις επινεφριδιακές αρτηρίες, τις αρτηρίες στην κοιλιά που είναι υπεύθυνες για την παροχή αίματος στα επινεφρίδια. Συνήθως τα επινεφρίδια τροφοδοτούνται από τρεις αρτηρίες τόσο στην αριστερή όσο και στη δεξιά πλευρά.
Προηγούμενες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι αυτό δεν ισχύει πάντα, καθώς ορισμένα άτομα μπορεί να έχουν μόνο τέσσερις έως πέντε συνολικές αρτηριακές εισόδους, ή μερικές φορές ακόμη λιγότερες.
Οι παραλλαγές των επινεφριδιακών φλεβών φαίνεται να είναι σχετικά συχνές, καθώς έχουν βρεθεί στο 13% των περιπτώσεων ατόμων που υποβάλλονται σε αφαίρεση των επινεφριδίων. Αυτό μπορεί να έχει σημασία κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης.
Κανονικά, μία κεντρική φλέβα παροχετεύει κάθε επινεφρίδιο, ωστόσο υπάρχουν πολλές παραλλαγές.
Λειτουργία
Οι ορμόνες που παράγονται από τα επινεφρίδια συνεργάζονται με άλλες ορμόνες του ενδοκρινικού συστήματος για τη ρύθμιση της ανάπτυξης, της φυσικής και χημικής διαδικασίας του μεταβολισμού, καθώς και της σεξουαλικής ανάπτυξης και λειτουργίας.
Αυτό το επιτυγχάνουν μεταφέροντας συγκεκριμένες ορμόνες στην κυκλοφορία του αίματος απευθείας στις περιοχές και τα όργανα του σώματος που τις χρειάζονται για να λειτουργήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
- Κορτιζόλη
Τα επινεφρίδια παράγουν κορτιζόλη ως απάντηση σε σήματα από την υπόφυση (ένας αδένας σε μέγεθος μπιζελιού που βρίσκεται στον εγκέφαλο ακριβώς πίσω από τη ράχη της μύτης) καθώς και από τον υποθάλαμο (μια μικρή περιοχή κοντά στη βάση του εγκεφάλου κοντά στην υπόφυση). Αυτή η αλληλεπίδραση αποκαλείται συχνά άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων.
Για παράδειγμα, ο υποθάλαμος θα απελευθερώσει μια ορμόνη που ονομάζεται ορμόνη απελευθέρωσης κορτικοτροπίνης (CRH), και έτσι δίνεται εντολή στην υπόφυση να εκκρίνει μια ξεχωριστή ορμόνη που ονομάζεται αδρενοκορτικοτρόπος ορμόνη (ACTH). Η ACTH είναι αυτή που διεγείρει τα επινεφρίδια ώστε να παράγουν και να απελευθερώνουν κορτιζόλη στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτή η διαδικασία ελέγχεται δεδομένου ότι ο υποθάλαμος και η υπόφυση παρακολουθούν πόση κορτιζόλη υπάρχει στο αίμα και αν χρειάζεται περισσότερη ή όχι.
- Αλδοστερόνη, επινεφρίνη, νορεπινεφρίνη
Και οι άλλες ορμόνες που παράγονται από τα επινεφρίδια συνεργάζονται για τη διατήρηση της σωστής λειτουργίας του οργανισμού:
Οι ορμόνες αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη εκκρίνονται από το μυελό των επινεφριδίων και έχουν επιδράσεις όπως η αύξηση του καρδιακού ρυθμού, ο έλεγχος της ροής του αίματος σε όλο το σώμα και η αγγειοσύσπαση (η συστολή των αιμοφόρων αγγείων που μπορεί να επηρεάσει την αρτηριακή πίεση).
Η αλδοστερόνη, η οποία παράγεται στο τμήμα του φλοιού που ονομάζεται σπειροειδής ζώνη, στέλνει σήματα στους νεφρούς να απορροφήσουν νάτριο και να απελευθερώσουν κάλιο μέσω των ούρων, ρυθμίζοντας την αρτηριακή πίεση και τη συγκέντρωση των ηλεκτρολυτών στον οργανισμό.
Παθήσεις σχετικές με τα επινεφρίδια
Οι πιο συνηθισμένες παθήσεις που σχετίζονται με τα επινεφρίδια προκύπτουν όταν παράγονται πάρα πολλές ή πολύ λίγες ορμόνες.
Τα επινεφρίδια μπορεί επίσης να επηρεαστούν εάν υπάρχει διαταραχή στην υπόφυση, καθώς αυτή δίνει σήμα στα επινεφρίδια πότε να παράγουν ορισμένες ορμόνες όπως η κορτιζόλη και η αλδοστερόνη.
Οι διαταραχές των επινεφριδίων είναι μεταξύ άλλων:
- Σύνδρομο Cushing
Το σύνδρομο Cushing είναι μια σπάνια πάθηση που παρατηρείται όταν το σώμα σας έχει υπερβολικά μεγάλη ποσότητα της ορμόνης που ονομάζεται κορτιζόλη.
- Νόσος του Addison
Η νόσος του Addison, που ονομάζεται επίσης επινεφριδιακή ανεπάρκεια, είναι μια σπάνια ασθένεια που εκδηλώνεται όταν ο οργανισμός δεν παράγει αρκετές επινεφριδιακές ορμόνες. Συγκεκριμένα, στη νόσο του Addison τα επινεφρίδια παράγουν πολύ λίγη κορτιζόλη και, συχνά, πολύ λίγη από μια άλλη ορμόνη, την αλδοστερόνη.
- Φαιοχρωμοκύττωμα
Το φαιοχρωμοκύττωμα είναι ένας τύπος νευροενδοκρινικού όγκου που σχηματίζεται στα επινεφρίδια. Τα φαιοχρωμοκυττώματα είναι πολύ σπάνια, με μόνο δύο έως οκτώ περιπτώσεις να διαγιγνώσκονται ανά 1 εκατομμύριο ανθρώπων κάθε χρόνο. Συνηθέστερα εντοπίζονται σε άτομα ηλικίας μεταξύ 30 και 50 ετών, ενώ περίπου το 10% εμφανίζεται σε παιδιά.
Τα περισσότερα φαιοχρωμοκυττώματα είναι καλοήθη (μη καρκινικά), αλλά ακόμη και τα καλοήθη φαιοχρωμοκυττώματα μπορεί να είναι επικίνδυνα λόγω του ότι εκκρίνουν ορμόνες. Λιγότερο από το 10% των φαιοχρωμοκυττωμάτων είναι κακοήθη (καρκινικά).
- Συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων
Η συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων είναι μια κληρονομική ομάδα ασθενειών στις οποίες λείπει ένα βασικό ένζυμο από τον οργανισμό. Οι γενετικές ανωμαλίες που υπάρχουν κατά τη στιγμή της γέννησης (συγγενείς) επηρεάζουν διάφορα ένζυμα που απαιτούνται για την παραγωγή ζωτικών ορμονών του φλοιού των επινεφριδίων.
Σχεδόν το 95% των περιπτώσεων προκαλούνται από έλλειψη του ενζύμου 21-υδροξυλάση. Το σώμα δεν μπορεί να παράγει επαρκείς ποσότητες δύο βασικών στεροειδών ορμονών των επινεφριδίων – της κορτιζόλης και της αλδοστερόνης – όταν το ένζυμο 21-υδροξυλάση λείπει ή λειτουργεί σε χαμηλά επίπεδα.
Εξετάσεις
Υπάρχουν διάφορες εξετάσεις που μπορεί να κάνει ο γιατρός σας για να αξιολογήσει τη λειτουργία των επινεφριδίων, συνήθως μέσω δειγμάτων αίματος ή/και ούρων.
Ορισμένες εξετάσεις των επινεφριδίων είναι οι ακόλουθες:
Εξέταση 17-υδροξυπρογεστερόνης (ή 17-OHP): Αυτή η εξέταση γίνεται συνήθως στο πλαίσιο του ελέγχου των νεογέννητων προκειμένου να ανιχνευθεί η συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων. Ένα δείγμα αίματος με τσίμπημα στη φτέρνα αναλύεται για τον προσδιορισμό της 17-υδροξυπρογεστερόνης, η οποία σχηματίζεται όταν παράγεται κορτιζόλη από τα επινεφρίδια.
Εξέταση αλδοστερόνης: Αυτή η εξέταση ελέγχει την ποσότητα αλδοστερόνης στο σώμα. Η εξέταση αλδοστερόνης μπορεί να διαγνώσει την κόπωση ή την ανεπάρκεια των επινεφριδίων ή έναν πιθανό όγκο στα επινεφρίδια. Οι καλοήθεις όγκοι των επινεφριδίων είναι πολύ συχνοί, ενώ ο καρκίνος των επινεφριδίων είναι σπάνιος, προσβάλλοντας 1-3 ανθρώπους ανά 1 εκατομμύριο.
Εξέταση κορτιζόλης: Η εξέταση αυτή χρησιμοποιείται για την αναζήτηση ενδείξεων του συνδρόμου Cushing ή της νόσου Addison (όταν τα επινεφρίδια παράγουν υπερβολικά πολλή ή πολύ λίγη κορτιζόλη, αντίστοιχα). Γίνεται αιμοληψία δύο φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας, μία φορά το πρωί και άλλη μία αργότερα μέσα στην ημέρα. Η κορτιζόλη μπορεί επίσης να μετρηθεί με μια 24ωρη εξέταση ούρων (όπου συλλέγετε τα ούρα μιας ημέρας και τα στέλνετε σε ένα εργαστήριο για ανάλυση) ή μέσω του σάλιου (σε ορισμένες περιπτώσεις).
