Ο εγκέφαλος είναι ένα ιδιαίτερο όργανο που είναι υπεύθυνο για πολλές λειτουργίες, όπως η επίλυση προβλημάτων, η σκέψη, τα συναισθήματα, ο έλεγχος των σωματικών κινήσεων και η διαμεσολάβηση για την αντίληψη και τις αντιδράσεις που σχετίζονται με τις πέντε αισθήσεις. Τα πολυάριθμα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου επικοινωνούν μεταξύ τους προκειμένου να ελέγχουν αυτή τη δραστηριότητα.
Κάθε περιοχή του εγκεφάλου έχει μία ή περισσότερες λειτουργίες. Το κρανίο, το οποίο αποτελείται από οστά, προστατεύει τον εγκέφαλο. Πολλές διαφορετικές παθήσεις είναι δυνατόν να επηρεάσουν τον εγκέφαλο, όπως ο πονοκέφαλος, οι επιληπτικές κρίσεις, τα εγκεφαλικά επεισόδια, η σκλήρυνση κατά πλάκας και άλλες. Αυτές οι καταστάσεις μπορούν συχνά να αντιμετωπιστούν με φαρμακευτική ή χειρουργική θεραπεία.
Ανθρώπινος Εγκέφαλος – Ανατομία
Ο εγκέφαλος αποτελείται κυρίως από νευρικά κύτταρα, τα οποία ονομάζονται επίσης νευρώνες. Τα αιμοφόρα αγγεία παρέχουν οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά στους νευρώνες του εγκεφάλου. Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ), ένα υγρό που παρέχει τροφή και ανοσολογική προστασία στον εγκέφαλο, κυκλοφορεί γύρω από τον εγκέφαλο και εντός του συστήματος των κοιλιών (χώροι μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου).
Ο εγκέφαλος και το ΕΝΥ προστατεύονται από τις μήνιγγες, οι οποίες αποτελούνται από τρία στρώματα συνδετικού ιστού: την χοριοειδή, την αραχνοειδή και τη σκληρή μήνιγγα. Το κρανίο περιβάλλει τις μήνιγγες.
Δομή
Ο εγκέφαλος έχει πολλές σημαντικές περιοχές, όπως ο εγκεφαλικός φλοιός, το εγκεφαλικό στέλεχος και η παρεγκεφαλίδα. Όλες οι περιοχές του εγκεφάλου αλληλεπιδρούν μεταξύ τους μέσω ορμονών και νευρικών ερεθισμάτων.
Ο εγκεφαλικός φλοιός: Πρόκειται για το μεγαλύτερο τμήμα του εγκεφάλου. Περιλαμβάνει δύο ημισφαίρια (μισά), τα οποία συνδέονται μεταξύ τους -φυσικά και λειτουργικά- με το στέλεχος του εγκεφάλου. Το μεσολόβιο ή τυλώδες σώμα εκτείνεται από το μπροστινό μέρος του εγκεφαλικού φλοιού στο πίσω μέρος του εγκεφαλικού φλοιού. Το εξωτερικό τμήμα του εγκεφαλικού φλοιού περιγράφεται συχνά ως φαιά ουσία, ενώ οι βαθύτερες περιοχές περιγράφονται συχνά ως λευκή ουσία λόγω της εικόνας τους στο μικροσκόπιο.
Λοβοί του εγκεφαλικού φλοιού: Κάθε ημισφαίριο του εγκεφαλικού φλοιού αποτελείται από τέσσερις λοβούς. Οι μετωπιαίοι λοβοί είναι οι μεγαλύτεροι και βρίσκονται στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου. Οι κροταφικοί λοβοί βρίσκονται στα πλάγια του εγκεφάλου, κοντά και πάνω από τα αυτιά. Οι βρεγματικοί λοβοί βρίσκονται στο πάνω μεσαίο τμήμα του εγκεφάλου. Και οι ινιακοί λοβοί, που είναι οι μικρότεροι λοβοί, βρίσκονται στο πίσω μέρος του εγκεφαλικού φλοιού.
Μεταιχμιακό, στεφανιαίο ή δρεπανοειδές σύστημα: Το μεταιχμιακό σύστημα βρίσκεται βαθιά στον εγκέφαλο και αποτελείται από διάφορες μικρές δομές, όπως ο ιππόκαμπος, η αμυγδαλή, ο θάλαμος και ο υποθάλαμος.
Εσωτερική κάψα: Αυτή η περιοχή βρίσκεται βαθιά στον εγκέφαλο και θεωρείται λευκή ουσία. Οι μετωπιαίες περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού περιβάλλουν την αριστερή και τη δεξιά εσωτερική κάψα. Η εσωτερική κάψα βρίσκεται κοντά στις πλάγιες κοιλίες.
Θάλαμος: Ο αριστερός και ο δεξιός θάλαμος βρίσκονται κάτω από την έσω κάψα, πάνω από το εγκεφαλικό στέλεχος και κοντά στις πλάγιες κοιλίες.
Υποθάλαμος και υπόφυση: Ο υποθάλαμος είναι μια μικροσκοπική περιοχή του εγκεφάλου που βρίσκεται ακριβώς πάνω από την υπόφυση. Η υπόφυση είναι μια δομή που εκτείνεται ακριβώς πάνω από το οπτικό χίασμα, όπου συναντώνται τα οπτικά νεύρα.
Εγκεφαλικό στέλεχος: Το στέλεχος του εγκεφάλου είναι η χαμηλότερη περιοχή του εγκεφάλου και είναι συνεχόμενο με τον νωτιαίο μυελό. Αποτελείται από τρία τμήματα: τον μέσο εγκέφαλο, τον πυρήνα του εγκεφάλου και τον μυελό. Από το στέλεχος του εγκεφάλου εκφύονται τα κρανιακά νεύρα.
Παρεγκεφαλίδα: Η παρεγκεφαλίδα βρίσκεται στο κάτω μέρος του εγκεφάλου, κάτω από τον ινιακό λοβό και πίσω από το στέλεχος του εγκεφάλου. Έχει δύο λοβούς: τον δεξιό και τον αριστερό παρεγκεφαλιδικό λοβό.
Αιμοφόρα αγγεία: Τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν τον εγκέφαλό σας είναι μεταξύ άλλων οι πρόσθιες εγκεφαλικές αρτηρίες, οι μεσαίες εγκεφαλικές αρτηρίες, οι οπίσθιες εγκεφαλικές αρτηρίες, η βασική αρτηρία και οι σπονδυλικές αρτηρίες. Αυτά τα αιμοφόρα αγγεία και τα αιμοφόρα αγγεία που τα συνδέουν μεταξύ τους συνθέτουν μια συλλογή αιμοφόρων αγγείων που περιγράφεται ως κύκλος του Willis.
Σύστημα των κοιλιών: Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό ρέει στη δεξιά και την αριστερή πλάγια κοιλία, την τρίτη κοιλία, τον υδραγωγό του εγκεφάλου, την τέταρτη κοιλία και προς τα κάτω στον κεντρικό σωλήνα του νωτιαίου μυελού.
Λειτουργία
Ο εγκέφαλος έχει πολλές λειτουργίες, όπως η κινητική λειτουργία (ο έλεγχος των κινήσεων του σώματος), ο συντονισμός, οι αισθητηριακές λειτουργίες (η αντίληψη των αισθήσεων), ο έλεγχος των ορμονών, η ρύθμιση της καρδιάς και των πνευμόνων, τα συναισθήματα, η μνήμη, η συμπεριφορά και η δημιουργικότητα.
Αυτές οι λειτουργίες συχνά στηρίζονται η μία στην άλλη και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Για παράδειγμα, μπορεί να βιώσετε ένα συναίσθημα με βάση κάτι που βλέπετε ή/και ακούτε. Ή μπορεί να προσπαθήσετε να λύσετε ένα πρόβλημα με τη βοήθεια της μνήμης σας. Τα μηνύματα ταξιδεύουν πολύ γρήγορα μεταξύ των διαφόρων περιοχών του εγκεφάλου, γεγονός που καθιστά τις αλληλεπιδράσεις αυτές πρακτικά ακαριαίες.
Οι λειτουργίες του εγκεφάλου είναι οι ακόλουθες:
Κινητική λειτουργία: Η κινητική λειτουργία ξεκινά σε μια περιοχή στο πίσω μέρος του μετωπιαίου λοβού. Αυτή η περιοχή ελέγχει την κίνηση στην αντίθετη πλευρά του σώματος στέλνοντας μηνύματα μέσω της εσωτερικής κάψας στο εγκεφαλικό στέλεχος, στη συνέχεια στον νωτιαίο μυελό και τέλος σε ένα νωτιαίο νεύρο μέσω μιας οδού που περιγράφεται ως φλοιονωτιαία οδός.
Συντονισμός και ισορροπία: Το σώμα σας διατηρεί την ισορροπία και τον συντονισμό του μέσω μιας σειράς οδών στον εγκεφαλικό φλοιό, την παρεγκεφαλίδα και το στέλεχος του εγκεφάλου.
Αισθήσεις: Ο εγκέφαλος λαμβάνει αισθητηριακά μηνύματα μέσω μιας οδού που ταξιδεύει από τα νεύρα του δέρματος και των οργάνων προς τη σπονδυλική στήλη, στη συνέχεια προς το στέλεχος του εγκεφάλου, μέχρι τον θάλαμο και, τέλος, σε μια περιοχή του βρεγματικού λοβού. Κάθε ημισφαίριο λαμβάνει αισθητηριακές πληροφορίες από την αντίθετη πλευρά του σώματος. Αυτή η οδός ονομάζεται νωτιαιοθαλαμική οδός.
Όραση: Τα οπτικά νεύρα στα μάτια σας μπορούν να ανιχνεύσουν οτιδήποτε βλέπετε, στέλνοντας μηνύματα μέσω της οπτικής οδού στους ινιακούς λοβούς σας. Οι ινιακοί λοβοί συνθέτουν αυτά τα μηνύματα ώστε να μπορείτε να αντιληφθείτε τι βλέπετε στον κόσμο γύρω σας.
Γεύση και όσφρηση: Το οσφρητικό σας νεύρο ανιχνεύει την οσμή, ενώ αρκετά από τα κρανιακά σας νεύρα συνεργάζονται για να ανιχνεύσουν τη γεύση. Αυτά τα νεύρα στέλνουν μηνύματα στον εγκέφαλό σας. Οι αισθήσεις της όσφρησης και της γεύσης συχνά αλληλεπιδρούν, καθώς η όσφρηση ενισχύει την εμπειρία της γεύσης.
Ακοή: Μπορείτε να ανιχνεύσετε ήχους όταν μια σειρά δονήσεων στο αυτί σας διεγείρουν το αιθουσαίο-κοχλιακό νεύρο. Το μήνυμα αποστέλλεται στο εγκεφαλικό στέλεχος και στη συνέχεια στον κροταφικό φλοιό, ώστε να μπορείτε να κατανοήσετε τους ήχους που ακούτε.
Γλώσσα: Η ομιλία και η κατανόηση της γλώσσας είναι μια εξειδικευμένη εγκεφαλική λειτουργία που εμπλέκει διάφορες περιοχές του κυρίαρχου ημισφαιρίου σας (η πλευρά του εγκεφάλου που βρίσκεται απέναντι από το κυρίαρχο χέρι σας). Οι δύο κύριες περιοχές που ελέγχουν την ομιλία είναι η περιοχή του Wernicke, η οποία ελέγχει την κατανόηση της ομιλίας, και η περιοχή του Broca, η οποία ελέγχει την ευχέρεια στην ομιλία.
Συναισθήματα και μνήμη: Η αμυγδαλή και ο ιππόκαμπος παίζουν σημαντικό ρόλο στην οργάνωση της μνήμης και στη συσχέτιση ορισμένων αναμνήσεων με συναισθήματα.
Ορμόνες: Ο υποθάλαμος, η υπόφυση και ο μυελός σας ανταποκρίνονται στις φυσικές καταστάσεις στις οποίες βρίσκεται το σώμα σας, όπως είναι η θερμοκρασία, το επίπεδο διοξειδίου του άνθρακα και τα επίπεδα ορμονών, απελευθερώνοντας ορμόνες και άλλες χημικές ουσίες που βοηθούν στη ρύθμιση των λειτουργιών του σώματός σας. Τα συναισθήματα, όπως ο φόβος, μπορούν επίσης να επηρεάσουν αυτές τις λειτουργίες.
Συμπεριφορά και κριτική ικανότητα: Ο μετωπιαίος λοβός ελέγχει τη λογική, τον προγραμματισμό και τη διαχείριση των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. Αυτή η περιοχή του εγκεφάλου εμπλέκεται επίσης στην κρίση και στη διαμόρφωση της κατάλληλης συμπεριφοράς.
Αναλυτική σκέψη: Η επίλυση μαθηματικών προβλημάτων εντοπίζεται στο κυρίαρχο ημισφαίριο. Συχνά, αυτός ο τύπος συλλογισμού συνεπάγεται την αλληλεπίδραση με τις περιοχές λήψης αποφάσεων των μετωπιαίων λοβών.
Δημιουργικότητα: Υπάρχουν πολλοί τύποι δημιουργικότητας, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής εικαστικών έργων, της μουσικής και της δημιουργικής γραφής. Αυτές οι δεξιότητες μπορεί να ενέχουν τη λεγόμενη τρισδιάστατη σκέψη, που περιγράφεται επίσης ως οπτικοχωρική ικανότητα. Η δημιουργικότητα περιλαμβάνει επίσης τον αναλυτικό συλλογισμό και συνήθως απαιτεί μια ισορροπία μεταξύ των παραδοσιακών τρόπων σκέψης (που λαμβάνουν χώρα στους μετωπιαίους λοβούς) και της ριζοσπαστικής, καινοτόμας ή δημιουργικής σκέψης.
